گیاه استویا (Stevia) گیاهی بسیار شیرین است که از آن برای شیرین کردن نوشیدنی‌های استفاده می‌شود. کاربرد این گیاه در قرن شانزدهم بود که مشخص شد. استویا یک گیاه بومی مناطق برزیل و پاراگوئه است که به عنوان یک شیرین کننده سالم و کم کالری شناخته می‌شود. همچنین این گیاه را به عنوان جایگزینی برای شکر می‌شناسند. در این مطلب از بلاگ اسنپ مارکت می‌خواهیم تا شما را با فواید و عوارض گیاه استویا آشنا کرده و به شما یک جایگزین طبیعی و کاملاً سالم برای شکر معرفی کنیم.
درباره گیاه استویا بیشتر بدانیم
گیاه استویا نوعی گیاه بومی منطقه برزیل و پاراگوئه است که نوعی جایگزین قند به حساب می‌آید. استویا معروف به گیاه برگ عسلی است که در گروه گیاهان حساس به سرما قرار می‌گیرد. این گیاه از لحاظ شکل ظاهری دارای ساقه‌هایی کوچک و همچنین گل‌های کوچک که بر روی ساقه قرار گرفته‌اند. گیاه استویا در کشورهایی نظیر ژاپن، کره، چین، هندوستان و تایوان طرفداران بسیار زیادی دارد.
طبع استویا
استویا گیاهی از خانواده گل‌های داوودی است که به صورت وحشی و به شکل درختچه رشد می‌کند. این گیاه طبعی گرم و خشک دارد. گفته می‌شود شیرینی این گیاه 200 برابر شکر سفید است، بدون اینکه هیچ تأثیری بر قند خون یا طعم مواد غذایی داشته باشد. برخی مطالعات انجام شده بر روی استویا نشان داده اند که این گیاه می‌تواند تحمل گلوکز را بهبود دهد، لوزالمعده را وادار به ترشح انسولین کند و به طور کلی به عنوان یک ماده درمانی در بهبود دیابت نوع 2 استفاده شود. اگرچه مطالعات بیشتری برای تأیید این گفته‌ها نیاز است، اما استفاده از آن به جای شیرین کننده‌های مصنوعی و مضر، خصوصاً برای افرادی که دیابت دارند مفید خواهد بود.
حتما بخوانید: روش محاسبه کالری مورد نیاز بدن
نکاتی درباره گیاه استویا
این گیاه نوعی شیرین کننده بدون کالری یا کم کالری و طبیعی به حساب می‌آید که می‌تواند یک جایگزین طبیعی و بدون ضرر برای افرادی باشد که به بیماری دیابت مبتلا هستند. استویا برخلاف سایر جایگزین‌های قند طبیعی است. در بعضی از نوشیدنی‌ها ممکن است کافئین شیرین خود را بدون کالری یا شیرین کننده‌های مصنوعی میل کنید. شرکت‌های بزرگ نوشابه‌سازی در ایالات متحده اکنون نوشابه‌های کولای رژیمی شیرین شده با استویا را می‌فروشند. در برخی از آب‌های طعم دار نیز از استویا استفاده می‌شود.
انواع گیاه استویا
تاریخچه گیاه استویا به دوران باستان برمی‌گردد. برگ‌های این گیاه بیش از 1500 سال است که توسط برخی قبایل استفاده می‌شوند. استویا همانطور که احتمالاً از آشنایی با مناطق بومی آن متوجه شده اید، در آب و هوای گرمسیری رشد پیدا می‌کند. استویا اگرچه به راحتی در برزیل و پاراگوئه رشد می‌کند، اما می‌توان آن را در مکان‌های دیگر با با آب و هوای مشابه نیز کشت کرد. ساکنان پاراگوئه قرن‌هاست که از آن به عنوان یک شیرین کننده طبیعی غذا استفاده می‌کنند. گیاه استویا بیش از 200 گونه مختلف دارد که البته منابع مختلف چندان به معرفی آن‌ها نپرداخته اند. اما این ماده به اشکال زیر در بازار موجود است:
برگ‌های تازه و خشک
یکی از اشکال گیاه استویا، استفاده از برگ‌های تازه آن است. این برگ‌ها شیرین هستند و مزه ای شبیه به شیرین بیان دارند. برای مصرف این برگ‌ها بهتر است آن‌ها را خشک کنید. البته ایده بهتر و راحت تر آن است که برگ‌های استویا را از اول به صورت خشک خریداری و استفاده کنید.
عصاره استویا
این نوع عصاره به صورت پودری استفاده می‌شود و بیشترین اثر شیرین کنندگی را دارد. به همین دلیل برای استفاده از آن باید حجم بسیار کمی از عصاره را برای شیرین کردن مواد غذایی استفاده کنید.
کنستانتره‌های مایع
کنستانتره استویا از جوشاندن برگ‌های آن در آب به دست می‌آید و به اشکال مختلفی در بازار وجود دارد. نوع دیگری از این کنستانتره از خواباندن برگ‌های تازه در مخلوطی از آب و الکل غلات یا آب مقطر به دست می‌آید.
فواید استویا
چند سالی طول کشید تا تولید کنندگان آمریکایی توانستند به فرمولاسیون مناسب مصرف این گیاه دست پیدا کنند. پس از آن گیاه استویا به صورت گسترده در تولید انواع نوشابه، آدامس، نوشیدنی‌ها، ماست‌ها، آب نبات‌ها و بسیاری دیگر از محصولات استفاده شد. به گفته یکی از غول‌های کشاورزی ایالات متحده تجارت استویا می‌تواند در چند سال آینده به 700 میلیون دلار در سال برسد. در ادامه به معرفی فواید این گیاه می‌پردازیم.
حفظ سلامتی افراد مبتلا به دیابت
همانطور که گفتیم گیاه استویا و اشکال مختلف آن هیچ تأثیری بر قند خون افراد ندارند. بنابراین این شیرین کننده طبیعی بهترین گزینه برای افراد دیابتی محسوب می‌شود.
کنترل وزن
یکی دیگر از مزایای گیاه استویا، کالری بسیار کم آن است. نتایج برخی مطالعات نشان داده اند که جایگزینی استویا به جای شکر و البته مواد غذایی حاوی شکر، می‌تواند در طولانی مدت در کاهش وزن مؤثر باشد.
حتما بخوانید: جایگزین‌های کم کالری برای کاهش وزن
کنترل فشار خون
از دیگر مزایای استویا می‌توانیم به کنترل فشار خون اشاره کنیم. برخی از گلیکوزیدهای موجود در عصاره این گیاه در باز کردن عروق بسته خونی و دفع سدیم بسیار مؤثر هستند. پس استویا گزینه مناسبی برای کسانی محسوب می‌شود که از مشکل افزایش فشار خون رنج می‌برند.
حتما بخوانید: رژیم کالری شماری چیست؟
اگر دیابت دارید، استویا می‌تواند راهی برای شیرین کردن نوشیدنی‌های مورد علاقه تان یا چای داغ بدون افزودن کربوهیدرات و یا قندهای مصنوعی باشد.
خطرات و عوارض استفاده بیش از حد استویا
سازمان جهانی فقط شکل خالص استویا به نام استویوزید را ایمن برای استفاده تأیید کرده است. محصولاتی که ایمن در نظر گرفته می‌شوند حاوی کلماتی در لیست مواد تشکیل دهنده خود هستند مانند عصاره استویا. استفاده از برگ‌های کامل استویا یا عصاره خام استویا ممکن است برای سلامتی مفید نباشد و ضررهایی نیز برای بدن داشته باشد. استفاده از عصاره خام آن ممکن است تأثیرات مخربی بر روی کلیه بگذارد. اما ترکیب آن در مواد غذایی مانعی نداشته و خطری برای بدن نخواهد داشت.
این ماده در حال حاضر استفاده گسترده ای در سطح دنیا دارد، اما شاید جالب باشد که بدانید مصرف گیاه استویا در سال 1991 در ایالات متحده ممنوع شد. دلیل آن نتایج ناخوشایندی بود که از مطالعات اولیه انجام شده بر روی این گیاه حاصل شد. این مطالعات نشان می‌دادند که استویا می‌تواند سرطان زا باشد. اما مطالعات تکمیلی این ادعا را رد کرد و سازمان غذا و داروی ایالات متحده در 4 سال بعد اجازه استفاده از این ماده را به عنوان مکمل و نه شیرین کننده صادر کرد. سرانجام پس از مطالعات پی در پی بر روی این گیاه، سازمان غذا و دارو این کشور اجازه استفاده از گیاه استویا را در تولید مواد غذایی نیز صادر کرد. از عوارض جانبی مصرف این ماده غذایی علاوه بر آسیب به کلیه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
علائم گوارشی
برخی از محصولات استویا حاوی الکل‌های قندی هستند که اگرچه حساسیت به آن‌ها نادر است اما می‌توانند عوارضی مثل حالت تهوع، استفراغ، سوء هاضمه و نفخ را به دنبال داشته باشند.
پایین آورنده فشار خون
استویا می‌تواند در باز کردن عروق خونی مؤثر باشد که اگرچه برای افراد با فشار خون بالا مناسب است، اما در سایرین می‌تواند منجر به افت فشار شود. بنابراین اگر به مدت طولانی و به مقدار زیاد استفاده شود، ممکن است برای سلامتی عوارضی را به دنبال داشته باشد.
حتما بخوانید: 9 روش درمان فشار خون بدون دارو
اختلال در غدد درون ریز
ماده ای در گیاه استویا وجود دارد که می‌تواند با هورمون‌های کنترل شده توسط غدد درون ریز، تداخل ایجاد کند. بر اساس یک مطالعه این ماده که گلیکوزید استویول نام دارد، باعث تولید پروژسترون در سلول‌های اسپرم شده است.
مقدار مصرف روزانه مجاز استویا
طبق اعلام سازمان FDA)) مقدار مصرف مجاز استویا به صورت روزانه 4 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. میزان مصرف مجاز عصاره این گیاه حدود 12 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن در نظر گرفته شده است.
آیا مصرف استویا در دوران بارداری مجاز است؟
دوران بارداری یک وضعیت حساس است که باید مصرف هر ماده غذایی در این زمان کنترل شده باشد. برای مثال مصرف بیش از حد قند می‌تواند منجر به بروز دیابت بارداری، احتمال اضافه وزن کودکان در آینده، ایجاد مشکل پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری) و کاهش قدرت شناختی در دوران کودکی شود.
به همین دلیل بسیاری از افراد تمایل دارند که قندهای طبیعی را جایگزین شکر و شیرین کننده‌های مصنوعی کنند. چند مورد از محبوب ترین آن‌ها اسپارتام، استویا، ساخارین، سوکرالوز و نئوتام هستند. استویا در این بین یکی از گیاهان شیرین و کم کالری است که مورد توجه زنان باردار قرار می‌گیرد. اما سؤال اینجاست که آیا مصرف آن در دوران بارداری بی خطر است؟
در پاسخ باید بگوییم که مطالعات زیادی در این زمینه انجام نشده است، اما باز هم همه چیز به شرایط بستگی دارد. برای مثال طبق توصیه‌های انجام شده مصرف برگ‌های کامل استویا یا عصاره‌های فرآوری شده آن برای زنان باردار توصیه نمی‌شود. این یعنی بهتر است برگ‌های خام گیاه مصرف نشوند. اما در مقابل مصرف در حد اعتدال عصاره‌های تصفیه شده می‌توانند ایمن باشند.
حتما بخوانید: از خواص شکر قهوه ای برای دیابت و بارداری چه می‌دانید؟
چه افرادی بهتر است از استویا استفاده نکنند؟
از آنجایی که استویا ممکن است فشار خون را کاهش دهد، پس اگر داروهای فشار خون مصرف می‌کنید، بهتر است درباره مصرف این گیاه با پزشک خود مشورت کنید. افراد دارای مشکلات کلیوی هم بهتر است از مصرف این گیاه اجتناب کنند. از آن جایی که برخی افراد ممکن است به الکل قند حساسیت داشته باشند، اشکال استویای دارای این ماده برای این سری از افراد مناسب نیست. ضمن اینکه ممکن است استویا با برخی داروها تداخل داشته باشد. پس اگر بیماری خاصی دارید، حتماً قبل از مصرف این ماده با پزشک خود مشورت کنید.
حتما بخوانید: معرفی چند جایگزین سالم برای برنج
آشپزی با استویا
می‌توانید همانند شکری که در طول روز در مواد غذایی خود استفاده می‌کنید، از استویا نیز استفاده کنید. می‌توانید برای شیرین کردن یک نوشیدنی از آن استفاده کنید یا از آن بر روی غلات خود بپاشید. می‌توانید با آن غذا هم بپزید. هر برند نسبت قند به استویا مخصوص به خود را دارد، بنابراین قبل از اندازه گیری شیرین کننده، بسته بندی را بررسی کنید. در صورت استفاده بیش از حد می‌تواند طعم تلخی ایجاد کند.
پخت با استویا می‌تواند مشکل باشد. از آنجایی که خواص شیمیایی مشابه شکر را ندارد، به کیک، کلوچه و نان بافت مناسبی نمی‌دهد. سعی کنید نسبت‌ها یا مواد اضافی را آزمایش کنید. به عنوان مثال، اضافه کردن سفیده تخم مرغ زده شده به خمیر کیک یا بیکینگ پودر اضافی و جوش شیرین به خمیر نان سریع به آن‌ها کمک می‌کند تا خوب شوند.
حتما بخوانید: راز لاغری سریع و آسان در 3 گام
گیاه استویا را از کجا بخریم؟
استویا یک نوع گیاه است که خرید آن به صورت گیاهی مرسوم نیست اما عصاره گیاه استویا را می‌توانید از اسنپ مارکت تهیه کنید. عصاره گیاه استویا را می‌توانید در طبخ غذا، شیرین کردن نوشیدنی‌های خود و یا در غلات استفاده کنید. عصاره گیاه استویا و یا مواد غذایی که در آن از شیرین کننده استویا به جای شیرین کننده‌های مصنوعی استفاده شده را می‌توانید از اسنپ مارکت سفارش داده و در کمتر از ۳۰ دقیقه تحویل بگیرید.
حتما بخوانید: چرا سرکه سیب، یک مایع تقریبا جادویی است؟
کلام آخر
گیاه استویا یک نوع شیرین کننده طبیعی مناسب برای افرادی است که به دیابت مبتلا هستند. این گیاه می‌تواند بهترین جایگزین برای شکر و شیرینی‌های مصنوعی باشد. بسیاری از کارخانه‌های ساخت نوشابه هم اکنون از عصاره گیاه استویا در نوشابه‌های خود استفاده می‌کنند. البته باید توجه داشته باشید که عصاره گیاه استویا را نباید به صورت عصاره و یا خالی مصرف کنید زیرا که ممکن است آسیب‌های مخربی برای کلیه داشته باشد. اما مصرف آن در ترکیب با سایر مواد نه تنها مضر نبوده بلکه مفید نیز خواهد بود.
از عصاره گیاه استویا می‌توانید در آشپزی نیز استفاده کنید. یعنی به جای استفاده از شکر در مواد غذایی خود می‌توانید از این عصاره استفاده کنید تا غذای سالم تری نیز داشته باشید. برای خرید عصاره گیاه استویا و یا همچنین مواد غذایی که از استویا به عنوان شیرین کننده استفاده می‌کنند، می‌توانید از فروشگاه اینترنتی اسنپ مارکت خرید کرده و در کوتاه ترین زمان خرید خود را تحویل بگیرید.
عالی بود.