دانستن خواص زالزالک و موارد منع مصرف آن می‌تواند در استفاده بهتر از این میوه جالب که انواع گوناگونی دارد، کمک کننده باشد. این میوه پاییزی گونه‌های بسیار زیادی دارد و در سراسر دنیا رشد می‌کند. ظاهر زالزالک چیزی بین کنار و یا توت‌های وحشی است و گفته می‌شود که از درختچه ای به دست می‌آید که جزو خانواده گل سرخ محسوب می‌شود. در این مطلب از مجله اسنپ مارکت قصد داریم به معرفی زالزالک، خواص زالزالک و موارد منع مصرف آن بپردازیم.
آشنایی با انواع زالزالک
زالزالک با نام علمی (hawthorn) یک میوه وحشی محسوب می‌شود که در نقاط مختلف دنیا از جمله ایران، اروپا، آمریکای شمالی و به طور کلی مناطق معتدل رشد می‌کند. زالزالک را می‌توان نوعی میوه پاییزی دانست که برای بدن خواص متعددی را به دنبال دارد. نکته جالب در مورد محل رویش زالزالک، قرار داشتن درخت کوتاه یا درختچه آن در ارتفاعات بلند است. درخت زالزالک به دلیل ساختار خود مقاومت خوبی در آب و هوای سخت دارد. انواع مختلفی از زالزالک وجود دارند که البته در حال حاضر بیش از 200 گونه از آن نام گذاری شده اند.
برخی از انواع زالزالک به دلیل خواص خود به عنوان داروی سلامتی فروخته می‌شوند. درخت این میوه در هر خاکی رشد پیدا می‌کند و با آفتاب کامل یا نیمه سایه به خوبی خو می‌گیرد. این درخت برای رشد مناسب به رطوبت متوسط خاک نیاز دارد. همانطور که گفتیم گونه‌های زالزالک بسیار متنوع هستند. به همین دلیل بهتر است قبل از بررسی خواص زالزالک و موارد منع مصرف آن به معرفی چند نوع از مشهورترین گونه‌های این میوه بپردازیم.
زالزالک کاسبرگ بزرگ (Crataegus rhipidophylla)
این نوع زالزالک را می‌توان به عنوان یکی از گونه‌های بومی اروپای مرکزی برشمرد. بر خلاف اینکه گفتیم زالزالک در ایران در نقاط با ارتفاع بالا رشد می‌کند، اما زالزالک کاسبرگ بزرگ در سراسر رشته کوه‌های کم ارتفاع و البته مناطق پست با آب و هوای معتدل یافت می‌شود. جالب است بدانید که از بین انواع زالزالک‌ها، نوع کاسبرگ نسبت به سایرین مقاوم تر است و در پرچین‌ها و جنگل‌های برگ ریز رشد می‌کند. میوه خام زالزالک کاسبرگ طعمی ترش و شیرین دارد و گوشت آن به رنگ زرد و بافتی آرد مانند است.
زالزالک معمولی (Crataegus monogyna)
زالزالک معمولی یکی از پر استفاده ترین گونه‌های این میوه است که محل رویش آن انگلستان است. البته این نوع زالزالک از اروپا تا غرب آسیا و شمال آفریقا رشد می‌کند. زالزالک معمولی از یک درختچه بزرگ یا درختی کوچک به دست می‌آید و بیشتر در دامنه‌های سنگی، امتداد جنگل‌ها و انبوه سبزه زارها یافت می‌شود. نکته جالب در مورد زالزالک معمولی، مقاومت بالای آن در شرایط آب و هوایی گوناگون مانند سرما و یخبندان، باد و خشکسالی است. اگرچه بهترین خاک برای آن از جنس آهک و غنی با مواد مغذی با مکانی آفتابی است.
زالزالک انگلیسی (Crataegus laevigata)
این نوع زالزالک بومی اروپا و شمال آفریقاست، اگرچه خواستگاه اصلی آن از نامش پیداست. زالزالک انگلیسی به یک سایه جزئی علاقه مند است و در فضاهای باز غیر قابل کشت و زمین‌های بوته ای یافت می‌شود. این گونه زالزالک مکان‌هایی که رطوبت دارند، از نظر مواد مغذی در خاک غنی هستند و در رده فضاهای گرم قرار می‌گیرند، بهتر رشد پیدا می‌کند. زالزالک انگلیسی مقاومت خوبی در برابر باد دارد و قد درخت آن معمولاً تا 6 متر می‌رسد.
زالزالک قرمز (Crataegus coccinea)
این نوع زالزالک را می‌توان بومی مناطق آمریکای شمالی برشمرد. زالزالک قرمز در مناطق آفتابی رشد خوبی دارد. ضمن اینکه خاک آن باید مرطوب و سبک باشد. درختچه این نوع زالزالک با ارتفاع 5 تا 7 متری چند ساقه دارد و در برابر سرما و باد مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد. جالب است بدانید که پرندگان از خارهای درخت زالزالک قرمز برای محافظت از لانه خود در برابر شکارچیان حیات وحش استفاده می‌کنند.
زالزالک چینی (Crataegus pinnatifida)
زالزالک چینی که به آن زالزالک کوهی نیز گفته می‌شود از حدود 2 هزار سال پیش در چین و سایر مناطق شرق آسیا کشت می‌شود. این گونه زالزالک به مکان‌های آفتابی تا نیمه سایه نیاز دارد و خاک آن باید کمی مرطوب و شنی باشد. ارتفاع درخت زالزالک چینی چیزی بین 4 تا 7 متر است و مقاومت خوبی تا سرمای منفی 23 درجه سانتی گراد دارد.
مزه میوه این گونه ترش است، اما از میوه شیرین شده آن در محصولات مختلف مانند ژله، آدامس، شیرینی و آب میوه استفاده می‌شود. در طب سنتی چینی از میوه خشک شده زالزالک به منظور درمان سوء هاضمه بهره می‌برند.
زالزالک لاوال (rataegus x lavallei ‘Carrierei’)
این نوع زالزالک در سال 1870 از پیوند خوردن دو نوع زالزالک از جمله گونه مکزیکی در فرانسه تولید شد. این نوع زالزالک هم مانند بیشتر گونه‌های مشابه در برابر گرما، خشکی و یخبندان مقاومت خوبی دارد. ضمن اینکه درختچه آن هنگام رشد تا بیش از 7 متر ارتفاع خواهد داشت. میوه‌های این نوع زالزالک به صورت نارنجی مایل به قرمز و به شکلی خال دار هستند که البته به عنوان یک منبع غذایی برای جانوران بومی استفاده می‌شوند.
زالزالک آزارول (Crataegus azarolus)
آزارول را می‌توان از دیگر گونه‌های زالزالک دانست که در مناطق غرب آسیا، شمال آفریقا و سراسر دریای مدیترانه رشد می‌کند. جالب است بدانید که این میوه به دلیل طعم دلچسب و میوه‌های بزرگ خود به صورت گسترده ای کشت می‌شود و به دلیل مکان کشت خود بعضاً به عنوان زالزالک مدیترانه ای هم شناخته می‌شود.
در قدیم این میوه بیش از هر جایی در کوه‌های آلپ و به صورت وحشی رشد می‌کرد. اما امروزه تقریباً دیگر هیچ اثری از نوع وحشی این نوع زالزالک در مناطق شمالی یافت نمی‌شود. بهترین مکان برای رشد آزارول‌ها نقاط آفتابی با سایه کم، خاک مرطوب، شنی و مغذی است.
ارزش غذایی زالزالک
زالزالک سرشار از چندین ویتامین و ماده مغذی گیاهی است. از جمله این مواد مغذی می‌توانیم به آهن، ویتامین سی، ویتکسین، روتین فلاونوئید، کاتچین‌ها، ساپونین‌ها، فنل‌ها و پروسیانیدین‌ها اشاره کنیم. در ادامه به سایر ارزش غذایی این میوه خوشمزه در هر 100 گرم از آن می‌پردازیم.
- 77 کالری انرژی
- 18 گرم کربوهیدرات
- 26 گرم چربی
- 78 گرم آب
- 15 گرم فیبر
- 40 میلی گرم ویتامین سی
- 60 میلی گرم تیامین
- 18 میلی گرم ریبوفلاوین
- 40 میلی گرم نیاسین
- 72 میلی گرم کلسیم
- 38 میلی گرم آهن
- 17 میلی گرم فسفر
نکته مهم درباره زالزالک
زالزالک را باید در جای خشک و خنک نگهداری کرد. میوه زالزالک در صورت نگهداری درست تا 2 هفته به صورت تازه قابل مصرف است. اگر می‌خواهید از آن در فصول دیگر استفاده کنید، می‌توانید به مقدار دلخواه از این میوه را فریز کنید. ضمن اینکه از زالزالک خشک و پودر شده می‌توان در تهیه انواع چای، دمنوش و به صورت عصاره استفاده کرد.
مهمترین خواص زالزالک
تا اینجا به بررسی انواع زالزالک و ارزش غذایی آن پرداختیم. اما در ادامه قصد داریم به خواص زالزالک و موارد منع مصرف آن بپردازیم. زالزالک تنها یک میوه خوشمزه نبود، زیرا در اواخر قرن نوزدهم به یک داروی گیاهی محبوب در اروپا و آمریکای شمالی تبدیل شد. یافته‌های حاصل از مطالعات آزمایشگاهی، حیوانی و چند انسان نشان می‌دهند که زالزالک ممکن است برای نارسایی خفیف قلبی ایمن و مؤثر باشد.
اگرچه اطلاعات ضد و نقیضی در مورد اثرات عصاره زالزالک در افراد مبتلا به نارسایی قلبی وجود دارند. اما این تمام آن چیزی نیست که ما در مورد خواص این میوه می‌دانیم. موارد زیر را بررسی کنید تا بیشتر با خواص شگفت انگیز انواع زالزالک آشنا شوید.
مقابله با انواع سرطان
یکی از مهم ترین ترکیبات موجود در زالزالک، انواع آنتی اکسیدان‌هایی هستند که هر یک به نوعی در سلامتی بدن ما نقش زیادی دارند. آنتی اکسیدان‌ها به مبارزه با رادیکال‌های آزاد در بدن می‌پردازند و مانع از تشکیل سلول‌های بیماری زا می‌شوند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌هایی هستند که زمانی که میزان آن‌ها در بدن افزایش پیدا کند، منجر به بروز بیماری‌های مختلف می‌شوند و به بدن آسیب می‌رسانند.
یکی از فواید مهم آنتی اکسیدان‌های زالزالک، پیشگیری از بروز انواع سرطان است. این میوه خوشمزه سرشار از نوعی آنتی اکسیدان به نام پلی فنول است که در گیاهان مختلف به وفور یافت می‌شود.
سلامت پوست
از دیگر فواید آنتی اکسیدان‌های موجود در زالزالک، کمک به سلامت پوست است. اگر از آن جمله افرادی محسوب می‌شوید که به پوست خود اهمیت زیادی می‌دهید، شاید دوست داشته باشید که با مصرف زالزالک از پیر شدن پوست خود جلوگیری کرده و روند آن را به تعویق بیندازید.
کمک به کاهش فشار خون
اگر به طب‌های سنتی و درمان‌های موجود در آن نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که از زالزالک برای درمان مشکلات مختلف استفاده زیادی می‌شود. برای مثال این میوه در طب سنتی چین جایگاه خوبی دارد و از آن به شکل زیاد در درمان فشار خون استفاده می‌شود. بر اساس تحقیقات انجام شده بر روی حیوانات، مشخص شد که مصرف این میوه می‌تواند تا حدی روی گشاد شدن عروق خونی مؤثر عمل کند. به همین دلیل تصور بر این است که مصرف مداوم زالزالک می‌تواند نتایج مشابهی را نیز در مورد انسان‌ها داشته باشد. بنابراین اگر با مشکل فشار خون مواجه هستید، می‌توانید با قرار دادن این میوه خوشمزه در رژیم غذایی خود به بهبود فشار خونتان کمک کنید.
زالزالک و فواید ضد التهابی آن
التهاب در سطح کم گاهی حتی برای بدن ضروری است. اما در بسیاری از مواقع وقتی سطح التهاب بدن بالا برود، احتمال آسیب رسیدن به بدن نیز افزایش پیدا می‌کند. ما با مبتلا بودن به بیماری‌های مختلف مانند دیابت نوع 2 یا بعضی از انواع سرطان، ممکن است به صورت مداوم با التهاب در نواحی و اعضای مختلف بدن خود سر و کار داشته باشیم.
در چنین شرایطی مصرف زالزالک می‌تواند تا حد زیادی این التهابات را بهبود دهد. طبق مطالعات آزمایشگاهی انجام شده بر روی موش‌ها، مصرف زالزالک نه تنها التهاب موارد مبتلا به آسم را از بین می‌برد، بلکه علائم این بیماری را نیز تا حدودی کاهش خواهد داد.
بهبود گوارش
از دیگر مزایای مصرف زالزالک می‌توانیم کمک به هضم غذا را نام ببریم. همانطور که در معرفی انواع زالزالک اشاره کردیم، از این میوه سال‌های متمادی است که برای درمان سوء هاضمه استفاده می‌شود. برای مثال اگر از درد معده رنج می‌برید یا دچار یبوست مداوم هستید، می‌توانید از این ماده برای بهبود مشکلات خود استفاده کنید. زالزالک چیزی شبیه پروبیوتیک است و می‌تواند به بدن در هضم بهتر غذا کمک کند.
ضمن اینکه فیبر موجود در این ماده نیز می‌تواند روند حرکات روده را بهبود دهد تا از این طریق سوء هاضمه شما درمان شود. جالب است بدانید که طی یک مطالعه انجام شده بر روی موش‌ها، این میوه می‌تواند اثر محافظتی مناسبی درست شبیه به یک داروی ضد زخم معده را به دنبال داشته باشد.
بهبود میزان چربی خون
یکی از مشکلات افراد بزرگسال که البته با تغییر سبک زندگی سن آن کاهش پیدا کرده، ابتلا به چربی خون است. چربی خون عامل اصلی بروز بیماری‌های قلبی و سکته محسوب می‌شود. زمانی که سطح چربی‌های موجود در خون یعنی کلسترول و تری گلیسیرید از حد متعادل خود خارج شود، منجر به گرفتگی عروق، بروز فشار خون و ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود. مصرف عصاره زالزالک می‌تواند تا میزان مناسبی روی کاهش چربی خون مؤثر باشد.
شما با استفاده از این میوه می‌توانید میزان متابولیسم بدن را افزایش دهید و به ثابت ماندن وزن خود کمک کنید. خوردن زالزالک همچنین می‌تواند در بالا رفتن سرعت سوزاندن کالری کمک کننده باشد. البته این حالت در صورتی اتفاق می‌افتد که شما بیشتر از حد معمول زالزالک بخورید.
بهبود بینایی
اگر کمی با ویتامین‌های ضروری برای چشم آشنا باشید، حتماً می‌دانید که این عضو حساس بدن برای عملکرد بهتر و سالم تر نیاز زیادی به ویتامین آ دارد. با مصرف زالزالک می‌توانید مقادیر خوبی از این ویتامین را وارد بدن کنید و باعث بهبود سلامت چشمان خود شوید. بیشترین کاربرد مصرف این ویتامین در زالزالک، پیشگیری از بروز بیماری آب مروارید است.
پیشگیری از ریزش مو
جالب است بدانید که خواص زالزالک تنها به پوست و اعضای بدن منتهی نمی‌شود. شما می‌توانید با بررسی محصولات تجاری مختلف مختص به مو از اهمیت استفاده از زالزالک برای پیشگیری از ریزش مو پی ببرید. در بین انواع زالزالک، نوع کوهی آن می‌تواند منجر به تحریک کردن پیاز مو شود و رشد مو را افزایش دهد.
کاهش سطح اضطراب
تا به اینجا به خواص زالزالک به صورت گسترده پرداختیم. اما فواید این میوه شگفت انگیز به موارد معرفی شده ختم نمی‌شود. شما از این میوه خوشمزه همچنین می‌توانید برای کاهش سطوح اضطراب خود و افزایش آرامش استفاده کنید. البته در مطالعات صورت گرفته از زالزالک در کنار مواد دیگری مانند منیزیوم و گل خشخاش استفاده شد که در نهایت کاهش اضطراب را به دنبال داشت. با توجه به عوارض کم این درمان طبیعی، می‌توانید در صورت ابتلا به افسردگی و اضطراب آن را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
عوارض و موارد منع مصرف زالزالک
هر میوه، ماده خوراکی یا دارویی به موازات فوایدی که دارد، ممکن است عوارضی نیز برای بدن به دنبال داشته باشد. بر اساس بررسی‌های انجام شده در مورد میوه زالزالک گفته می‌شود که تا به حال هیچ مشکل ایمنی از مصرف آن در رابطه با نارسایی‌های قلبی مشاهده نشده است.
با این حال برخی از مطالعات نشان می‌دهند که این میوه ممکن است منجر به بدتر شدن مشکل افراد دارای نارسایی قلبی شود. البته محققان تصور می‌کنند که بیش از تأثیر مصرف خود زالزالک، این میوه ممکن است با برخی از داروهای بیماران تداخل داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت نیاز حتماً قبل از مصرف این میوه با پزشک خود مشورت کنید.
در مورد مصرف این میوه در دوران بارداری و شیردهی نیز هنوز مشکل خاصی گزارش نشده است. اگرچه که بهتر است در مصرف آن احتیاط کنید. از این میوه برای درمان بیماری‌های مختلف به اشکال گوناگون مانند کپسول خوراکی، دم کرده و عصاره مایع استفاده می‌شود. ضمن اینکه برگ و گل درخت آن به صورت خشک شده مورد استفاده طب سنتی قرار می‌گیرد.
بر اساس بررسی‌ها بهتر است که هنگام مصرف زالزالک، از مصرف داروهای آرام بخش و خواب آور استفاده نکنید. همچنین هنگام مصرف برخی از مهار کننده‌ها مانند واردنافیل، تادالافیل و سیلدنافیل، نباید زالزالک بخورید. از دیگر عوارض مصرف زالزالک در افراد مختلف می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
- بروز علائم گوارشی
- حالت تهوع
- سرگیجه
نکته مهم درباره خواص زالزالک و موارد منع مصرف آن
در مورد میزان مصرف زالزالک هیچ مقدار توصیه شده ای وجود ندارد. با این حال بهتر است به صورت روزانه نهایتاً بین 250 تا 500 میلی گرم از گوشت این ماده تا 3 بار در روز استفاده کنید زیرا مصرف زالزالک تا این مقدار بی خطر گزارش شده است.
جمع بندی
در این مقاله از اسنپ مارکت به معرفی خواص زالزالک و موارد منع مصرف آن پرداختیم. همچنین در بخش‌های ابتدایی مطلب درباره گونه‌های مختلف این گیاه به صورت مفصل صحبت کردیم. اگرچه زالزالک یکی از میوه‌های متنوعی محسوب می‌شود که تنها 200 گونه از آن نام گذاری شده است. ظاهر این میوه در مناطق مختلف تقریباً یکسان اما خواص و مضرات آن متفاوت است. شما هم در صورتی که قصد خرید این میوه خوشمزه و پرخاصیت را دارید، می‌توانید از طریق سوپرمارکت اینترنتی اسنپ مارکت اقدام کنید.