زرشک برای موارد متنوعی مصرف می‌شود. صنایع غذایی، مصارف دارویی، پزشکی و صنایع رنگ سازی و رنگرزی از جمله موارد خواص زرشک هستند. با این وجود همانطور که می‌دانیم بیشترین مصرف زرشک در صنایع غذایی است بنابراین در این مطلب به بررسی خواص زرشک برای بدن می‌پردازیم.
ارزش و خواص زرشک در چیست
ریشه، پوست درخت و میوه زرشک کاربردهای درمانی دارند. میوه زرشک یکی از منابع سرشار از ویتامین c است و طعم بسیار ترش و تیزی دارد. بسیاری درختچه زرشک را با تصویر درختچه زرشک ژاپنی می‌شناسند. این درختچه ۹۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر ارتفاع و نزدیک به ۲ متر عرض دارد و میوه‌های آن زمستان را دوام می‌آورند.
میوه، ساقه و ریشه زرشک آلکالوئیدهای مفیدی دارند که معروف‌ترین آن‌ها بربرین نامیده می‌شود. بربرین خاصیت ضد تشنج، ضد میکروب، ضد التهاب و خواب آور دارد. این آلکالوئید در پایین آوردن فشار خون بسیار و تقویت سیستم ایمنی تأثیر مثبت دارد. زرشک علاوه بر بربرین و ویتامین C، تیامین یا همان ویتامین B1، بتاکاروتن، لوتئین، گزانتین، کروم، کبالت و زینک است.
خواص زرشک برای بدن
مصرف خوراکی زرشک چه در غذا و چه به صورت آب زرشک می‌تواند برای بدن بسیار مفید باشد. در ادامه به معرفی برخی از خواص زرشک می‌پردازیم.
سلامت دستگاه گوارش
زرشک با کمک به ماهیچه‌های صافی که سطح روده را پوشانده‌اند به بهبود گوارش و کاهش دردهای دستگاه گوارش کمک می‌کند. زرشک به‌خاطر خاصیت منقبض کنندگی که دارد سریع‌تر از آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند مشکلات گوارشی را حل نماید. بر اساس مطالعه چاپ‌شده در مجله بیماری‌های عفونی زرشک می‌تواند بدون بروز عوارض جانبی، اسهال ناشی از وجود باکتری‌ها را بهبود ببخشد.
مبارزه با عفونت
یکی از خواص زرشک خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ بودن آن است. زرشک با جلوگیری از اتصال باکتری‌ها به سلول‌های بدن انسان می‌تواند از بروز عفونت جلوگیری کند. زرشک در بهبود عفونت مثانه، عفونت دستگاه ادراری و عفونت‌های دستگاه گوارش مؤثر است. همچنین زرشک به بهبود گلودرد، گرفتگی بینی، درمان سینوزیت و بهبود برونشیت و برخی دیگر از مشکلات رایج در دستگاه تنفسی کمک می‌کند. از دیگر خواص زرشک می‌توان به درمان عفونت‌های ناشی از قارچ پوستی اشاره کرد.
بهبود سوء هاضمه
برای کمک به درمان سوء هاضمه مصرف یک مایع به دست آمده از زرشک مانند آب زرشک یا چای زرشک به بیماران توصیه می‌شود. برای بهبود سوء هاضمه توصیه می‌شود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه قبل از مصرف وعده غذایی از زرشک استفاده کنید.
پیشگیری و بهبود دیابت
به دلیل وجود آلکالوئیدی به نام «بربرین» در زرشک، دیده شده است که قند خون کاهش یافته و بیماران شرایط بهتر و قند خون کنترل شده تری را تجربه کرده‌اند. این خواص زرشک به این دلیل است که سلول‌ها به هورمون انسولین که مسئول تنظیم قند خون است پاسخ بهتری می‌دهند. تا جایی که مصرف زرشک اثری مشابه مصرف داروی متفورمین بر بیماران دیابتی داشته است.
سلامت قلب و تنظیم فشار خون
کمک به کنترل فشار خون بالا، درمان بیماری سرخرگ کرونری، آریتمی قلب و بیماری ماهیچه قلب از خواص زرشک است. فیبریلاسیون دهلیزی وضعیتی است که در آن معمولاً به‌خاطر گردش خون ضعیف ضربان قلب سریع و نامنظم می‌شود. برخی روش‌های پزشکی جایگزین مانند یوگا، طب سوزنی و مکمل‌های غذایی گیاهی مانند مکمل‌های زرشک می‌توانند در درمان فیبریلاسیون دهلیزی مؤثر واقع شوند.
آلکالوئید فعال زرشک (بربرین) با ایجاد واکنشی بیوشیمیایی در قلب می‌تواند به بهبود فیبریلاسیون دهلیزی کمک کند. براساس این مطالعه بربرین می‌تواند مانند یک واسطه ضد آریتمی در بدن عمل کند. همچنین زرشک می‌تواند با کاهش کلسترول موجود در خون به حفظ سلامت قلب و سلامت عمومی بدن کمک نماید.
سم زدایی از کبد و کیسه صفرا
کبد خون را سم زدایی کرده و با تولید صفرا به هضم چربی‌ها، تجزیه هورمون‌ها، ذخیره ویتامین‌ها، مواد معدنی و آهن کمک می‌کند. وظیفه اصلی کیسه صفرا ذخیره صفرای سرشار از کلسترولی است که کبد آن را ترشح می‌کند. صفرا باعث می‌شود که بدن بتواند غذاهای چرب را هضم کند. پاک سازی کبد و کیسه صفرا از جمله خواص زرشک است.
کلسترول اضافی معمولاً از طریق صفرا دفع می‌شود. با این حال عوامل دیگری مانند رژیم غذایی بد می‌تواند ترشح صفرا را کاهش دهد. یکی از خواص زرشک این است که با افزایش ترشح صفرا به سلامت کبد و کیسه صفرا کمک می‌کند. همچنین بربرین با کمک به ترشح صفرا، می‌تواند به عنوان یک ملین عمل کرده و گوارش را تسهیل کند.
سلامت دندان‌ها
گفتیم که زرشک به دلیل وجود بربرین خاصیت ضد التهابی دارد و به همین خاطر می‌تواند با التهابات لثه مقابله کند. همچنین به دلیل ویژگی ضد عفونت زرشک مانع از تجمع پلاک، التهاب و عفونت لثه شود. امروزه گفته می‌شود که ژل‌های حاوی عصاره زرشک بیش از خمیر دندان‌های ضد پلاک تأثیرگذار هستند.
خواص زرشک برای تقویت پوست و مو
زرشک سرشار از ویتامین C است و به همین در مقابله با رادیکال‌های آزاد مؤثر بوده و باعث افزایش کلاژن‌سازی در پوست می‌شود. به همین ترتیب تولید ملانوما در پوست کنترل شده و باعث کم رنگ شدن لکه و آکنه‌های پوستی می‌گردد. از طرفی ویتامین C مانع از پیری پوست است و ظهور علائم پیری را در چهره به تعویق می‌اندازد.
از طرفی دیگر، ویتامین C موجود در زرشک به حفظ سلامتی و درخشانی موها نیز کمک می‌کند. بدین ترتیب که با بهبود گردش خون و تشدید فرآیند غذارسانی به پوست و مو، سلامت و زیبایی را به آن‌ها هدیه می‌کند. یک ماسک پوست که با استفاده از زرشک می‌توانید تهیه کنید بدین ترتیب است:
برای داشتن پوستی شفاف یک قاشق غذا خوری زرشک را داخل یک فنجان آب بریزید و بگذارید برای 8 تا 9 ساعت خیس بخورد. سپس زرشک‌ها را در داخل همان فنجان آب با پشت قاشق له کنید و از صافی عبور دهید. آب آن را بنوشید و زرشک ها را بر روی پوست بمالید. بعد از اینکه آب آن جذب پوست شما شد، صورت خود را با آب ولرم بشویید. این کار را یک روز در میان و به مدت یک تا دو ماه انجام دهید.
خواص زرشک برای لاغری و کاهش چربی خون
میوه زرشک و عصاره آن با بهبود عملکرد کبد و کمک به افزایش جریان خون باعث بالا رفتن متابولیسم بدن و کاهش چربی‌های مضر در خون می‌شود. مصرف مقدار مناسب و منظم آب و یا عصاره زرشک، ضامن حفظ تعادل متابولیسم در بدن شما خواهد بود.
نحوه مصرف زرشک
برای بهره بردن از خواص زرشک روش‌های زیادی وجود دارد. میوه تازه و خشک شده زرشک، آب زرشک، کپسول زرشک، عصاره مایع زرشک، تنتور و پماد موضعی زرشک همه از جمله محصولاتی است که در بازار یافت می‌شوند. ریشه خشک‌شده زرشک را می‌توان به عنوان چای دم کرد. عصاره‌های استاندارد زرشک هم به طور معمول محتوای ۸ تا ۱۲ درصد بربرین هستند.
مکمل‌های زرشک برای کودکان باید تحت نظر پزشک مصرف شوند ولی به طور معمول عصاره زرشک برای بزرگسالان ۲ گرم توصیه می‌شود. برای درمان پسوریازیس و سایر بیماری‌های پوستی مصرف موضعی کرم ۱۰٪ زرشک ۳ بار در روز می‌تواند مفید باشد. توصیه می‌شود این کرم را بدون نظارت پزشک به مدت طولانی (بیش از یک هفته) مصرف نکنید.
چند اخطار برای مصرف زرشک
- مصرف زرشک در دوز پایین ممکن است هیچ عارضه جانبی نداشته باشد اما وقتی مقدار مصرف بالا برود ممکن است منجر به اثرات جانبی جدی مانند خونریزی بینی و استفراغ شود.
- درست است که از خواص زرشک به مفید بودن برای کبد بزرگسالان اشاره کردیم اما برای کودکان ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. پس بهتر است بدون مشورت پزشک آن را برای کودکان استفاده نکنید.
- بیماران دیابتی نباید بدون مشورت پزشک داروهای خاص خود را با مصرف منظم زرشک ترکیب کنند.
![چند اخطار در مصرف زرشک]()
نتیجه گیری
دیدیم که خواص زرشک بسیار است و ما می‌توانیم به راحتی از فرآورده‌های آن در رژیم غذایی روزمره خود استفاده کنیم. اصل خاصیت زرشک به دلیل وجود «بربرین» در این میوه پر فایده است که می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر سلامت بدن ما بگذارد.