شناخت علائم تخمدان پلی کیستیک، یکی از چیزهایی‌ست که دانستن آن، یک زن را در تشخیص بیماری و درمان به‌موقع کمک می‌کند. گمان می‌کنید وضعیت هورمون‌های زنانه‌تان به هم ریخته است و به تنبلی تخمدان شک برده‌اید؟ بررسی علائم تخمدان پلی کیستیک در بدنتان، می‌تواند اضطراب شما را کم و زمینه را برای انتخاب درست بعدی فراهم کند.
دستگاه رحم، یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین اعضای بدن یک زن است. زن‌ها در زندگی مدرن و امروزی، معمولا به چشم یک موجود مزاحم به آن نگاه می‌کنند. یعنی عضوی که تنها چند روز ناراحت‌کننده در ماه را در زندگی آن‌ها رقم می‌زند و در زمان کوتاه بارداری، نسبت به کل عمر یک زن، نقش‌آفرینی می‌کند.
اما دستگاه رحم جایگاه رحمت و مهربانی بوده و علاوه‌بر کارکردهای ذکرشده، زنانگی را در وجود یک زن به بار می‌نشاند! تمام خلق‌وخوی یک زن می‌تواند تحت تاثیر سلامتی این دستگاه باشد. بنابراین باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشید تا با عادت‌های غذایی و سبک زندگی نادرست، موجبات ناراحتی و آسیبش را فراهم نکنید. در ادامه این مقاله، به بررسی علائم تخمدان پلی کیستیک و راه‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
علت تخمدان پلی کیستیک چیست؟
قبل از این‌که خودتان را گرفتار اسم و رسم‌های اضطراب‌آور کنید، یک نفس عمیق بکشید. باید بدانید که در یک مطالعه، ۷۰ درصد از زنان مبتلا به این سندرم، از داشتن آن بی‌اطلاع بودند. بنابراین همین که چیزی شما را به خواندن این مقاله و جستجو درباره درمان تخمدان پلی کیستیک کشانده، نشان از یک قدم مثبت و رو به جلوست.
حالا به بررسی چیستی این اختلال در بدن می‌پردازیم. تخمدان پلی کیستیک یا PCOS وضعیتی‌ست که بر هورمون‌های زنان تاثیر می‌گذارد و آن‌ها را از حالت طبیعی خارج می‌کند. زنان مبتلا به این سندرم که تنبلی تخمدان هم به آن گفته می‌شود، بیش از بقیه زنان، هورمون‌های مردانه دارند.
پزشکان دلیل ایجاد این اختلال را نمی‌دانند؛ اما از دیدگاه طب سنتی، تغییر مزاج طبیعی تخمدان و رحم از عوامل آن است. این تغییر مزاج با تجمع مواد زائد و آسیب‌رسان به رحم یا تخمدان ایجاد می‌شود. موادی که بر اثر تغذیه نادرست و سبک زندگی ناسالم و اضطراب‌ها و هیجانات بی‌جای زندگی مدرن تولید می‌شوند.
در واقع این سندرم روی تخمدان‌های یک زن که وظیفه تولید هورمون‌های زنانه را بر عهده دارند، تاثیر می‌گذارد. این هورمون‌ها استروژن و پروژسترون هستند که چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کنند. تخمدان‌ها در این حالت طبیعی، مقدار کمی هورمون مردانه به نام آندروژن تولید می‌کنند. اما در تنبلی تخمدان، این مقدار افزایش می‌یابد که باید به فکر درمان تخمدان پلی کیستیک افتاد.
PCOS با تخمدان‌های یک زن چه می‌کند؟
ابتدا باید بدانیم تخمدان‌ها چه کاری در بدن زنان انجام می‌دهند. یکی از وظایف تخمدان‌ها، آزادکردن ماهانه تخمک برای ترکیب با اسپرم مردانه است. این فرایند، تخمک‌گذاری نامیده می‌شود. دو هورمون در بدن زن، تخمک‌گذاری را مدیریت می‌کنند:
- هورمون محرک فولیکول (FSH)
- هورمون لوتئینه‌کننده (LH) (که در غده هیپوفیز تولید می‌شود.)
FSH تخمدان را تحریک می‌کند تا یک فولیکول تولید کند. فولیکول همان کیسه‌ای‌ست که تخمک در آن قرار می‌گیرد. سپس LH کار تحریک تخمدان را انجام می‌دهد تا یک تخمک بالغ آزاد کند. حالا PCOS، سندرم یا گروهی از علائم است که بر تخمدان‌ها و فرایند تخمک‌گذاری‌شان تاثیر منفی می‌گذارد.
واژه پلی‌کیستیک یعنی کیست‌های زیاد. در علائم تخمدان پلی کیستیک، کیسه‌های کوچک زیادی در داخل تخمدان رشد می‌کنند که پر از مایع هستند. در واقع، این کیسه‌ها فولیکول‌هایی هستند که هرکدام حاوی یک تخمک نابالغ‌اند. در واقع تخمک‌ها هرگز به اندازه‌ای بالغ نمی‌شوند که تخمک‌گذاری آغاز شود.
توقف تخمک‌گذاری در علائم تخمدان پلی کیستیک، سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می‌دهد. سطح پروژسترون را به کمتر از حد معمول و سطح هورمون مردانه آندروژن را به بیش از حالت تعادل تغییر می‌دهد. نقش هورمون‌های اضافی مردانه، ایجاد اختلال در چرخه قاعدگی‌ست.
این بی‌تعادلی هورمونی، باعث می‌شود بدن دوره‌های عادت ماهانه را تجربه نکند یا نامنظم با آن روبه‌رو شود. همچنین این اختلال به دلیل تاثیرگذاری روی عملکرد تخمدان‌ها، ممکن است بارداری را با مشکل مواجه کند.
آیا تخمدان پلی کیستیک خطرناک است؟
بروز اختلال در عملکرد تخمدان و فرایند تخمک‌گذاری، می‌تواند عملکرد طبیعی بدن یک زن را تحت‌الشعاع قرار دهد. اگر به علائم تخمدان پلی کیستیک بی‌محلی کنید و رسیدگی به آن‌ها را به تعویق بیندازید، با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهید شد. دیابت، فشار خون بالا، مشکلات قلب و عروق و سرطان رحم، از جمله آن‌هاست. همچنین به دلیل توقف یا نامنظمی تخمک‌گذاری، توانایی بارداری در شما کاهش می‌یابد.
بنابراین اگر روند تشخیص و اصلاح سبک زندگی و درمان تخمدان پلی کیستیک را پی بگیرید، این سندرم خطرناک نیست. اما اگر بخواهید به همان تغذیه نادرست و بی‌تحرکی و دیگر عوامل ایجادکننده علائم تخمدان پلی کیستیک ادامه دهید، خطر گریبانتان را خواهد گرفت!
علائم تخمدان پلی کیستیک
یکی از علائم تخمدان پلی کیستیک، تغییرات مردانه بر رویش موهای صورت شماست. همچنین ریزش موی سر با الگویی شبیه به مردان هم یکی از علائم تخمدان پلی کیستیک است. اما علائم جدی‌تر و مبنایی‌تر را در ادامه بخوانید.
ناباروری
بارورشدن به تخمک‌گذاری نیاز دارد. اگر مبتلا به تنبلی تخمدان باشید، روند تخمک‌گذاری در بدن شما منظم عمل نمی‌کند. این مسئله به این معناست که تخمدان‌ها تخمک کافی برای بارورشدن آزاد نمی‌کنند. این یکی از عوامل اصلی ناباروری در زنان است که احتمال دارد راه حل آن، درمان تخمدان پلی کیستیک باشد.
سندرم متابولیک
یکی دیگر از علائم تخمدان پلی کیستیک، سندرم متابولیک است. این سندرم به مجموعه‌ای از شرایط گفته می‌شود که می‌تواند بیماری‌های پردردسر قلبی و عروقی را در بدن شما پدید آورد. تا ۸۰ درصد زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، دارای اضافه‌وزن و چاقی هستند. آن‌ها باید بدانند چاقی و اختلال تخمدان پلی‌کیستیک، خطر ابتلا به مشکلات زیر را افزایش می‌دهند:
- قند خون بالا
- فشار خون بالا
- کلسترول خوب پایین (HDL)
- کلسترول بد بالا (LDL)
به مجموع این عوامل، سندرم متابولیک گفته می‌شود که هشداری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و سکته مغزی است.
وقفه تنفسی در خواب یا آپنه
این بیماری باعث می‌شود شما مکث‌های مکرری در تنفس طول شب داشته باشید و خوابتان مختل شود. آپنه خواب در زنان دارای اضافه‌وزن، مخصوصا آن‌هایی که به علائم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، شایع‌تر است. خطر آپنه خواب در این دسته از زنان، ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از زنان فاقد تنبلی تخمدان است.
سرطان آندومتر یا دیواره داخلی رحم
در طول فرایند و چرخه تخمک‌گذاری، پوشش داخلی رحم ریزش می‌کند. اگر هر ماه تخمک‌گذاری نداشته باشید، ممکن است این پوشش باقی بماند. به همین ترتیب، ضخیم‌شدن دیواره داخلی رحم، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
افسردگی
تغییرات هورمونی و علائمی مانند رشد موهای ناخواسته، می‌تواند بر احساسات و خلق‌وخوی شما موثر باشد. بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، درنهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند. بنابراین درمان تخمدان پلی کیستیک ممکن است یکی از راه‌ها برای درمان افسردگی شما باشد.
تخمدان پلی کیستیک و قهر با انسولین!
انسولین هورمونی‌ست که پانکراس برای استفاده از قند موجود در غذاها تولید می‌کند. معمولا تا ۷۰ درصد زنانی که علائم تخمدان پلی کیستیک را در خود مشاهده می‌کنند، به انسولین مقاوم‌اند. به این معنا که سلول‌هایشان توان استفاده درست از آن را ندارد. در این زمان، بدن احساس نیاز بیشتری به انسولین می‌کند و پانکراس با تولید بیشتر، به این نیاز پاسخ می‌دهد.
حالا مسئله اینجاست که انسولین اضافی، تخمدان‌ها را برای تولید هورمون‌های مردانه بیشتر تحریک می‌کند. همچنین بالارفتن ناگهانی و شدید هورمون انسولین، باعث ذخیره چربی در سلول‌ها می‌شود. درنهایت این چرخه باطل، به چاقی بیشتر و دامن‌زدن به بی‌تعادلی عمیق‌تر هورمون‌های بدن زن منجر می‌شود که زمینه ابتلا به دیابت را فراهم می‌کند.
درمان خانگی تخمدان پلی کیستیک
بعد از تمامی توضیح و تبیین‌ها، نوبت به چگونگی درمان تخمدان پلی کیستیک می‌رسد. به‌طور کلی، رژیم غذایی مناسب برای زنان مبتلا به این سندروم، رژیمی‌ست که کربوهیدرات‌های ساده در آن محدود شود.
یعنی باید غذاهایی با کربوهیدرات‌های پیچیده، بیشتر مد نظر قرار گیرد. موادی مانند نان سنگک و سایر غلات کامل و سبوس‌دار، حبوبات، میوه، سبزی و همچنین آجیل و مغزها از این دست هستند؛ چرا که با مصرف کربوهیدرات‌های ساده، نوسان قند خون کمتر و تدریجا زیاد می‌شود. در رژیم مبتنی‌بر درمان خانگی تخمدان پلی کیستیک، قندهای ساده هم باید محدود شوند. این نوع قندها شامل خوراکی‌های زیر و مشابه آن‌ها می‌شوند:
آبنبات؛ شکلات؛ مربا؛ نوشابه؛ بستنی؛ شکر؛ قند؛ میان‌وعده‌های چرب و شیرین نظیر چیپس و پفک؛ بیسکوئیت شکردار؛ کیک و شیرینی.
این رژیم از دو جهت به درمان تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند:
- کمک به کنترل قند خون
- کنترل و کاهش وزن
از دست دادن حدود ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن می‌تواند به تنظیم چرخه قاعدگی و بهبود علائم تخمدان پلی کیستیک کمک کند. همچنین کاهش وزن به بهبود سطح کلسترول و کاهش انسولین می‌انجامد و خطر بیماری قلبی و دیابت را کمتر می‌کند.
انجام فعالیت‌های بدنی با شدت متوسط، می‌تواند به کاهش وزن کمک کند و فرایند تخمک‌گذاری را بهبود ببخشد. اگر انجام این فعالیت‌های بدنی همراه با برنامه غذایی متناسب باشد، تاثیرگذاری بسیار بیشتری خواهد داشت.
همچنین در طب سنتی، بر خوردن قاعده‌آورها مانند پونه، رازیانه، گزنه، تخم هویج، تخم کرفس، پنج‌انگشت، سیاه‌دانه و غیره تاکید شده است. روغن‌مالی ناحیه تخمدان با روغن بابونه و روغن قسط هم از دیگر کارهایی‌ست که به بهبود علائم تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند.
بعد از تدابیر غذایی و دارویی در این طب، نوبت به اعمال یداوی می‌رسد. به این ترتیب که اگر با دو راه اول تغییری در بهبود علائم تخمدان پلی کیستیک حاصل نشد، مواد زائد بیماری‌زا و سموم را با اعمال یداوی خارج می‌کنند. اعمالی همچون زالودرمانی، حجامت، استفراغ، اسهال، دلک و ماساژ، فصد و بادکش. شما می‌توانید در مشورت با طبیب خودتان، این روش‌ها را به کار بگیرید.
پرهیزات غذایی
- مصرف زیاد قندهای تصفیه‌شده و شکر سفید
- غذاهای آماده و همراه با مواد نگه‌دارنده مانند: سوسیس و کالباس و غذاهای کنسروی
- نوشیدن زیاد چای و قهوه و نوشابه‌های گازدار
- مصرف زیاد غذاهای سرخ‌شده و سوخته و دودی
- مصرف زیاد نوشیدنی‌های سرد و ترشی‌ها
سخن پایانی
بعد از تمام این توضیحات، یادتان باشد در برخورد با علائم تخمدان پلی کیستیک، شبیه کبوتر یکی از داستان‌های کلیله و دمنه نباشید. او برای توجیه بی‌دقتی خود، علت کم‌شدن دانه‌های ذخیره‌شده در انبار را در بیرون جستجو می‌کرد. در حالی که دانه‌ها در باران‌های بهاری رطوبت می‌گرفتند و بعد از گذراندن تابستان کاهش حجم داشتند. کبوتر اگر به این مسئله دقت می‌کرد، رویکرد خود را در ذخیره آذوقه تغییر می‌داد.
شما هم باید هر چه زودتر به اصلاح تغذیه و سبک زندگی خود روی آورید. این کار نه‌تنها به درمان تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند، بلکه مایه پیش‌گیری از بسیاری بیماری‌های شناخته و ناشناخته خواهد بود.
در پایان، اگر از این مقاله توشه‌ای برای سلامتی خود برداشتید، آن را برای زنان دیگری که دوستشان دارید بفرستید. چراکه سلامتی یک جامعه در گرو سلامت و رشد زنان آن است. همچنین اگر شما تا کنون علائم تخمدان پلی کیستیک را در خود مشاهده کرده و درمانی برای آن پیدا کرده‌اید، آن را با ما و سایران کاربران در میان بگذارید.