انحراف چشم در کودکان یا استرابیسم تقریبا از هر صد کودک پنج نفر را مبتلا می‌کند. استرابیسم در کودکان به دلایل مختلفی بروز می‌کند. کودک در این حالت دچار تغییری در چینش چشم‌ها می‌شود که باعث می‌شود به‌طور هم‌زمان به یک نقطه نگاه نکند و نتواند عضلات چشم را به‌صورت هماهنگ حرکت دهد. انحراف چشم در کودکان ممکن است در اوایل 6 ماهگی در کودکان ظاهر شود. در این حالت کودک به استرابیسم مادرزادی دچار شده است.
استرابیسم تنها مختص کودکان نیست؛ این بیماری و اختلال حتی در بزرگسالان هم ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. احتمالا انحراف چشم در کودکان یا استرابیسم را با نام لوچی چشم هم شنیده‌اید. انحراف چشم در کودکان را با تنبلی اشتباه نگیرید. تنبلی چشم یکی از پیامدهای جدی انحراف چشم است. در این موارد، کودک چشمی را که برایش راحت‌تر است روی تصاویر متمرکز می‌کند و مستقیم نگه می‌دارد و فقط از آن چشم استفاده می‌کند.
در حالی که چشم منحرف کار نمی‌کند و عملکردهای خود را به‌درستی توسعه نمی‌دهد. در این مواقع این چشم تبدیل به “چشم تنبل” می‌شود. بنابراین، هرچه انحراف چشم و تنبلی چشم زودتر تشخیص داده شود، بهبودی آسان‌تر است. در این مطلب از بلاگ اسنپ مارکت به دلایل و علائم این بیماری می‌پردازیم و روش‌های درمان انحراف چشم کودکان را می‌خوانید.
آیا انحراف چشم در کودکان زیر 2 سال قابل تشخیص است؟
طبیعی‌ست که چشم یک نوزاد در چند ماه اول زندگی گه‌گاهی حالت عادی نداشته باشد و حرکت هماهنگ و در یک راستا در آن دیده نشود؛ اما زمانی که کودک به 4 تا 6 ماهگی می‌رسد، چشم‌ها معمولا صاف می‌شوند.
اگر همچنان یک یا هر دو چشم به داخل (ازوتروپی)، بیرون (اگزوتروپی)، بالا (هیپرتروپی) یا پایین (هیپوتروپی) پرسه می‌زنند (حتی یک بار) بهتر است احتمال دهید که نوزاد به استرابیسم یا انحراف چشم مبتلاست. در آن هنگام به جای ترسیدن و استرس‌های بی‌مورد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص زودهنگام و دقیق اختلالات چشمی در کودکان می‌تواند چالشی برای پزشکان خانواده هم باشد. غربالگری بینایی، ترجیحا قبل از چهارسالگی انجام شود؛ این کار برای تشخیص انحراف چشم و آمبلیوپی (Amblyopia) یا تنبلی چشم ضروری‌ست.
برخی از اختلالات چشمی در کودکان باید در سنین پایین تشخیص داده شوند تا از مشکلات بینایی جلوگیری و نتایج درمان بهینه شود. متاسفانه غربالگری موثر برای اختلالات چشمی و عملکرد بینایی برای پزشکان مراقبت‌های اولیه دشوار است.
کودکان خردسال ممکن است تمایلی به شرکت در فرآیند غربالگری نداشته باشند و معمولا حضور در مطب‌های پزشکان برای آن‌ها خوشایند نیست؛ یا شاید دستگاه‌های تست و غربالگری اغلب در مطب‌ها در دسترس نباشند. علاوه‌بر این، برخی از تشخیص‌ها بسیار پیچیده هستند. مشارکت چشم‌پزشکان کودکان با آموزش تخصصی و تجهیزات معاینه اغلب مورد نیاز است.
متخصصان چشم، از جمله چشم‌پزشکان، ارتوپتیست‌ها و اپتومتریست‌ها، از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها استفاده می‌کنند تا ببینند آیا چشم‌های کودک صاف است و با هم کار می‌کند یا خیر. متخصص چشم تقریبا همیشه باید به عنوان بخشی از اولین معاینه کامل، قطره چشمی را در چشمان کودک بریزد.
فراموش نکنید اگر در مرحله تشخیص، دقیق و به‌موقع عمل کنید، در صورتی که کودک دچار انحراف چشم باشد، می‌تواند از درمان‌های پیشنهاد پزشکان استفاده و این اختلال بینایی را درمان کند. پس این مرحله را جدی بگیرید.
دلایل بروز انحراف چشم در کودکان چیست؟
ظهور استرابیسم در کودکان ممکن است تحت تأثیر دلایل مختلفی قرار گیرد. هنوز دلیل روشنی برای بروز این اختلال در بینایی مشخص نشده است. این اختلال در هر سنی ممکن است بروز کند و دلایل مختلفی اعم از ژنتیک یا دلایل اکتسابی وجود دارد. در ادامه به چند مورد از دلایل بروز انحراف چشم در کودکان اشاره می‌کنیم:
- عملکرد ناکافی ماهیچه‌های چشمی
- ارتباط با نقص انکساری (نزدیک‌بینی، آستیگماتیسم یا دوربینی)
- بیماری‌هایی که شبکیه، عصب بینایی و همچنین آب مروارید را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- انحراف چشم در کودکان همچنین می‌تواند به‌طور متناوب پس از یک بیماری، شرایط استرس‌زا یا در برخی موارد به دلیل استفاده مداوم از صفحه نمایش رایانه، موبایل یا تبلت ظاهر شود.
علائم استرابیسم چیست؟
برای این‌که به عنوان والدین کودک بتوانید این اختلال را زودتر تشخیص دهید، بهتر است علائم انحراف چشم در کودکان را به‌خوبی بشناسید. بیشتر کودکان مبتلا به استرابیسم از مشکلات چشمی شکایت نمی‌کنند یا متوجه تغییراتی در بینایی خود نمی‌شوند. امکان دارد غیر از اعضای خانواده، معلم یا مربی بهداشت در مدرسه متوجه صاف‌نبودن چشم‌ها شود. پس توصیه می‌کنیم اگر شما در هر یک از این نقش‌ها هستید، به این علائم دقت کنید:
· دید دوگانه یا دوبینی
برخی از بچه‌ها ممکن است از دید دوگانه شکایت کنند (دیدن دو شیء در حالی که فقط یکی در دید است) یا به‌طور کلی در دیدن اشیاء مشکل داشته باشند. این مشکلات همچنین می‌تواند بر مهارت‌های خواندن و یادگیری کلاس درس تاثیر بگذارد. بچه‌های کوچک‌تری که هنوز صحبت نمی‌کنند ممکن است زیاد چشم‌های خود را نگاه کنند و برای این‌که واضح‌تر ببینند سرشان را بچرخانند یا کج کنند.
· خستگی بصری
در این حالت گاهی کودک احساس خستگی در ناحیه چشم می‌کند.
· مشکل در خواندن یا انجام فعالیت‌های بصری نزدیک
معلم‌ها باید بیشتر دقت کنند که اگر کودکی در خواندن یا تشخیص نقش و تصاویر نزدیک مشکل داشت، احتمال انحراف چشم را در کودک در نظر بگیرند و فورا به خانواده‌اش اطلاع دهند تا برای تشخیص، به پزشک مراجعه کنند.
· کج‌شدن سر
کودکانی که دچار انحراف چشم هستند، برای هماهنگی عضلات چشم و دید خودشان، سرشان را کج می‌کنند.
با دانستن این علائم، به‌راحتی می‌توانید متوجه انحراف چشم در کودک دلبندتان شوید و قدم بعدی را برای درمان او بردارید.
بهترین زمان درمان انحراف چشم در کودک را فراموش نکنید
درمان انحراف چشم کودکان، قبل از 8 سالگی بسیار مهم است؛ زیرا تقریبا در آن سن است که بینایی قطعی حاصل می‌شود. بنابراین تمام کودکانی که از انحراف چشم رنج می‌برند باید توسط چشم‌پزشک اطفال مورد ارزیابی قرار گیرند. گاهی درمان با روش‌های غیرجراحی انجام می‌شود و نتیجه‌ای مطلوب دارد؛ گاهی هم باید با جراحی این اختلال را درمان کرد.
برخلاف آن‌چه تا همین اواخر تصور می‌شد، استرابیسم را می‌توان با موفقیت در هر سنی حتی در بزرگسالان اصلاح کرد؛ اما بهتر است بدانید اگر استرابیسم در دوران کودکی درمان نشود، عمل جراحی نمی‌تواند این اختلال را به‌طور کامل اصلاح کند. درصد موفقیت عمل انحراف چشم در این سن کم است؛ اگرچه می‌تواند ظاهر بیمار و همچنین درک او از فضا و میدان بینایی را بهبود بخشد. برای اصلاح انحراف چشم در کودکان گزینه‌های مختلفی وجود دارد:
· استفاده از عینک
یکی از اولین درمان‌ها ممکن است استفاده از عینک باشد که در انحراف جزئی، توصیه به استفاده از عینک می‌شود.
· پوشاندن چشم قوی‌تر برای ساعاتی در روز
در این حالت چشم تنبل مجبور به فعالیت می‌شود و در درمان موثر است.
· تمرینات بینایی یا بصری درمانی
تمرینات چشمی می‌تواند در درمان استرابیسم همگرا بسیار مفید باشد. استرابیسم همگرا شکلی از استرابیسم است که در آن چشم‌ها نمی‌توانند خود را روی یک شیء نزدیک قرار دهند. این نوع درمان شامل کار با جزئیات نزدیک، خواندن و غیره می‌شود.
· استفاده از دارو
اگر استفاده از عینک و بینایی‌درمانی کافی نباشد، می‌توان از دارو برای شل‌کردن عضلات استفاده کرد.
· جراحی استرابیسم
در مواردی که درمان با عینک، تمرینات یا دارو باعث اصلاح انحراف چشم در کودکان نمی‌شود، می‌توان از گزینه جراحی استفاده کرد. جراحی استرابیسم شامل تضعیف یا تقویت ماهیچه‌های چشم به‌منظور تغییر تراز چشم و موازی‌کردن آن است. دو نوع اصلی جراحی استرابیسم وجود دارد:
- تضعیف (ضعیف‌شدن): شامل جداکردن عضله و چسباندن مجدد آن دورتر از جلوی چشم، برای تضعیف عضله است.
- تقویت (سفت‌کردن): شامل برداشتن بخشی از عضله از چشم برای سفت‌شدن بیشتر آن است. جراحی ترمیم عضله چشمی دارای درصد موفقیت بالایی با عوارض بسیار کمی‌ست. این یک روش سرپایی‌ست، نیازی به بستری‌شدن ندارد و کودکان می‌توانند پس از چند روز استراحت به مدرسه بازگردند. شایع‌ترین عوارض بعد از جراحی استرابیسم قرمزی، ناراحتی و درد است که همگی موقتی هستند.
در پروسه درمان انحراف چشم کودکان، متخصصان چشم با هم همکاری می‌کنند تا یک برنامه درمانی برای هر کودک طراحی کنند. در بسیاری از موارد کودک به ترکیبی از درمان‌ها نیاز دارد.
کلام پایانی پیرامون انحراف چشم در کودکان
بهترین اقدام برای درمان یا حتی پیشگری این است که انحراف چشم در کودکان را زودتر تشخیص دهید؛ به این دلیل که ارتباطات کلیدی بین چشم و مغز کودک در حدود 8 سالگی شکل می‌گیرد. معاینه منظم چشم بهترین راه برای تشخیص استرابیسم است. در این مقاله از اسنپ مارکت با دلایل، علائم و راه‌های درمان انحراف چشم در کودکان آشنا شدید.
تشخیص و درمان زودهنگام، شانس کودک را برای داشتن چشم‌هایی صاف و ایجاد دید خوب و درکی عمق بهتر می‌کند؛ اما کودکان و نوجوانان بزرگ‌تر (حتی بسیاری از بزرگسالان مبتلا به استرابیسم) هنوز می‌توانند با کمک درمان، بهبود پیدا کنند.
همچنین جنبه اجتماعی استرابیسم را در نظر داشته باشید. هم‌ترازبودن چشم‌ها برای داشتن تصویر سالم از خود در بزرگسالان و کودکان مهم است. در پایان شما به ما بگویید که گزینه‌های دیگری برای درمان انحراف چشم کودکان می‌شناسید؟ اگر در این مورد تجربه‌ای از روش‌های درمانی یا تشخیص به‌موقع خود برای فرزندتان دارید، با کاربران به اشتراک بگذارید.