زنجبیل را که دیگر همه می‌شناسیم. یک ادویه فوق‌العاده که البته در برخی از دستورالعمل‌ها از آن به عنوان یک گیاه دارویی یاد می‌شود. بنابراین به راحتی می‌توان این ماده را یک خوراکی همه کاره و البته پرخاصیت دانست.
فارغ از برچسب‌گذاری این خوراکی هم می‌تواند کاربردهای آشپزی داشته باشد و هم به قول چینیان باستان، خواص شفابخش شگفت‌انگیز آن تا حدی است که داروسازان هم از آن در ترکیبات ضد بیماری خود استفاده می‌کنند. اگرچه شاید جسته و گریخته درباره این ادویه زیاد شنیده باشید، اما ما هم در این راهنما قصد داریم به طور کامل خواص زنجبیل، مضرات زنجبیل، ترکیبات سازنده و موارد استفاده آن را شرح دهیم.
زنجبیل چیست؟
زنجبیل یک ریشه گیاه چند ساله معطر و تند است که هم می‌تواند به عنوان ادویه غذا و هم دارو مورد استفاده قرار بگیرد. این ماده در اصل بخشی از همان خانواده هل و زردچوبه است که قرن‌های متمادی است که مصرف می‌شود.
گفته می‌شود که نزدیک به 1300 گونه از این گیاه وجود دارد که هم برای تزئین و هم اهداف خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که گونه‌های این گیاه متنوع هستند، برخی از نمونه‌های آن گل‌های عجیبی دارند.
رویش این گیاه را می‌توان علاوه بر مناطق استوایی در بخش‌هایی از هند و چین و البته آفریقای جنوبی شاهد بود. این ماده از یک پوشش بیرونی و پوسته‌ای برنزه مانند، درست چیزی شبیه به سیب‌زمینی و یک گوشتۀ کرمی متمایل به زرد و قهوه‌ای تشکیل شده است.
فواید و خواص زنجبیل
این گیاه گل‌دار با منشأ جنوب شرقی آسیا، یکی از سالم‌ترین ادویه‌های روی کرۀ زمین است که باید در هر آشپزخانه‌ای نگهداری شود. این ماده که می‌توان آن را به اشکال مختلف به صورت تازه، پودر، روغن و حتی آبمیوه مصرف کرد را حتی به عنوان یک عنصر رایج در برخی از دستورالعمل‌های تولید غذاهای فرآوری شده و لوازم آرایشی استفاده می‌کنند. در ادامه به فواید این گیاه بیشتر اشاره خواهیم کرد.
1.درمان حالت تهوع صبحگاهی
اگر حتی کمی درباره این گیاه تحقیق کرده باشید، حتماً درباره خواص ضد تهوع آن اطلاعاتی را به دست آورده‌اید. این ماده به دلیل ترکیبات شیمیایی موجود در خود به عنوان یک داروی طبیعی تسکین‌دهنده حالت تهوع و استفراغ شناخته می‌شود. برای برطرف کردن حالت تهوع ناشی از شیمی درمانی، حدود 1 تا 1.5 گرم از این ماده می‌تواند مؤثر باشد.
2. درمان چاقی
درمان چاقی با زنجبیل و اثرات بی‌نظیر آن در کاهش وزن بسیار جالب توجه است. بر این اساس مکمل این ماده به طور قابل توجهی در کاهش سایز از جمله دور کمر و دور باسن مؤثر است. این ماده در کنار کاهش وزن در افراد چاق، می‌تواند منجر به کاهش میزان انسولین در خون شود. مصرف مداوم این گیاه می‌تواند پتانسیل افراد برای سوزاندن کالری‌های اضافی بدن را کاهش دهد و التهاب ناشی از اضافه وزن را کاهش دهد.
3. کمک به درمان آرتروز
یکی دیگر از فواید این ادویه، کمک به رفع مشکل در مفاصل و درد ناشی از آن است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته مشخص شده است مصرف مداوم این گیاه برای مصارف درمانی توانسته به میزان قابل توجهی درد و ناتوانی مفاصل شرکت‌کنندگان در این آزمایش را کاهش دهد.
4. بهبود بیماری‌های قلبی و دیابت
استفاده از زنجبیل به همین‌جا ختم نمی‌شود. شما می‌توانید از خواص ضد دیابتی این ماده نیز بهره‌مند شوید. مصرف پودر این گیاه به شکل ناشتا می‌تواند تا حدود 12 درصد از قند خون را کاهش دهد. طی مطالعۀ دیگری سطح هموگلوبین خون طی یک دورۀ 12 هفته‌ای حدود 10 درصد کاهش نشان داد. علاوه بر این شواهد دلگرم کننده‌ای مبنی بر تأثیر این ادویه بر بیماری‌های قلبی و کاهش احتمال ابتلا به آن‌ها وجود دارد.
5. مبارز با میکروب‌ها
از دیگر فواید این گیاه به شکل تازه می‌توان به دفع میکروب‌ها از بدن اشاره کرد. برخی ترکیبات شیمیایی موجود در این ماده به ویژه در متوقف کردن رشد باکتری‌های مضر و ویروس‌ها بسیار مؤثر بوده است. از این ماده می‌توان برای پاکسازی اجزای درون بدن و به ویژه دهان و دندان استفاده کرد. قدرت ضد باکتریایی آن می‌تواند لبخند زیباتری به شما هدیه دهد.
6. پیشگیری از رشد سرطان
اگر توجه کرده باشید در بخشی از این مقاله به خواص آنتی‌اکسیدانی زنجبیل اشاره کردیم. سرطان یک بیماری خطرناک است که از طریق انتشار رادیکال‌های آزاد در بدن به وجود می‌آید. در طول این سال‌ها مشخص شده است که هیچ ترکیبی به اندازه آنتی‌اکسیدان‌ها نمی‌تواند از بروز و پیشگیری از رشد سرطان جلوگیری کند.
طبق تحقیقات زنجبیل خصوصاً در درمان سرطان معده، سرطان تخمدان، سرطان روده بزرگ، سرطان کبد، سرطان سینه، سرطان پروستات، سرطان پوست و سرطان کبد تأثیرات قابل توجهی دارد. این خاصیت به دلیل وجود مولکول‌های فعال زیستی موجود در این گیاه است.
7. کاهش درد قاعدگی
از دیگر خواص فوق‌العاده این گیاه می‌توان به کاهش قابل ملاحظه درد دوران پریودی اشاره کرد. دیسمنوره دردی است که زنان و دختران زیادی را در طی چرخۀ پریودی درگیر می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که یکی از درمان‌های سنتی رفع درد قاعدگی مصرف این ادویه است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید طبق شواهدی میزان اثربخشی این گیاه با استامینوفن برای کاهش درد پریودی مطابقت داشته است.
مضرات زنجبیل
علاوه بر مزایا و خواصی که برای این گیاه بر شمردیم، مصرف این ادویه در برخی از افراد ممکن است باعث بروز مشکلاتی نیز شود. از جمله این مضرات احتمالی می‌توان موارد زیر را نام برد.
- بروز ناراحتی در شکم و معده در دوزهای بالا
- افزایش میزان تمایل به خونریزی
- افسردگی سیستم عصبی مرکزی و درماتیت در صورت مصرف بیش از حد
- اسهال و تحریک دهان و گلو
- آریتمی قلبی
- ایجاد حساسیت و بیماری کیسه صفرا
- احتمال بروز مسمومیت در صورت مصرف بیش از اندازه
موارد منع مصرف زنجبیل
به طور معمول اگر زنجبیل در حالت عادی مصرف شود عوارض خاصی مشاهده نمی شود. البته به شرطی که دارای سابقه حساسیت مفرط یا مشکل در کیسه صفرا نباشید. علاوه بر این افرادی که دارای شرایط پزشکی خاصی هستند بهتر است طبق نظر پزشک خود از این ادویه و گیاه به هر شکلی استفاده کنند.
اگر دچار هر یک از مشکلاتی مانند خونریزی یا اختلال لخته شدن خون، هر گونه مشکل قلبی و دیابت هستید، بهتر است قبل از مصرف درباره عوارض احتمالی این گیاه از پزشک خود اطلاعات لازم را دریافت کنید. مصرف این ادویه می‌تواند در اثربخشی برخی از داروها تداخل ایجاد کند، سرعت جذب دارو را کاهش دهد و یا بر میزان جذب آن اثرات منفی داشته باشد. پس حتماً در این باره هم با پزشک خود مشورت کنید.
درباره زنجبیل و دوران بارداری هم مباحث زیادی مطرح است. برای مثال برخی استفاده از این گیاه در دوران بارداری را مفید و عده‌ای هم آن را مضر می‌دانند. اما بر اساس مطالعات مصرف زنجبیل اگرچه می‌تواند تهوع صبحگاهی زنان باردار را تا حدود زیادی کاهش دهد، اما مصرف مداوم و خصوصاً دوز بالای این محصول می‌تواند احتمال سقط جنین را نیز افزایش دهد. به همین علت برخی از کشورها از جمله آلمان مصرف این ادویه در دوران بارداری را منع کرده‌اند. اما توصیۀ کلی این است که در صورت استفاده از دوز پایین این گیاه برای رفع مشکل خود استفاده کنید.
طرز تهیۀ چای زنجبیل
برخی‌ها اعتقاد دارند که مصرف چای این ماده در مقایسه با چای سبز می‌تواند تا دو برابر برای بدن مفید باشد. البته بسیاری هم از تأثیر فوق‌العادۀ نوشیدنی این گیاه بر کاهش وزن صحبت می‌کنند. اگر شما هم دوست دارید از مزایای این ادویه به شکل چای بهره‌مند شوید می‌توانید طبق دستورالعمل زیر پیش بروید.
- این گیاه را به شکل نازک برش دهید. در صورت نیاز می‌توانید قبل از برش پوست آن را بکنید ولی در این کار اجباری نیست.
- مقداری زنجبیل با آب را درون یک قابلمه ریخته و مخلوط را به نقطۀ جوش برسانید. در این مرحله باید حرارت را کم کنید.
- این چای را بین 5 تا 10 دقیقه با شعله کم بجوشانید. سپس با یک الک تمام قطعات گیاه را از چای جدا کنید.
- در صورت تمایل می‌توانید از تکه‌های نازک لیمو یا پرتقال برای خوش عطر شدن و از مقداری عسل برای کاهش طعم تند این ادویه استفاده کنید.
- برای تهیۀ چای این گیاه با طعم‌های مختلف می‌توانید آن را با دارچین، نعناع، هل یا زردچوبه ترکیب کنید.
تاریخچه زنجبیل
نام این گیاه از یک واژه سانسکریت باستانی گرفته شده است. این ادویه کاربردی را بومی جنوب چین می‌دانند که بر اساس برخی یافته‌ها گفته می‌شود قدمت آن به 5000 سال قبل هم برمی‌گردد. از گذشته‌های دور از این ماده به عنوان دارو در طب سنتی استفاده می‌شد. اما با ورود به اروپای قرن یازدهم از این ادویه نوشیدنی‌هایی بر پایۀ دوغ تهیه می‌شد. این محبوبیت خصوصاً در انگلستان بیش از هر جای دیگر بود.
اما منشأ نان زنجبیلی را دربار ملکه الیزابت می‌دانند. البته در انگلستان از آبجو زنجبیلی که یک نوشیدنی غیر الکی هم بود استفاده می‌شد. اسپانیایی‌ها هم بلافاصله این ماده را به هند غربی و مکزیک آوردند تا کم‌کم تمام دنیا از این گیاه پرخاصیت بهره‌مند شود.
ترکیبات سازنده
از ترکیبات زنجبیل به عنوان یک ادویه پرمصرف و رایج می‌توان به اسیدسیتریک طبیعی اشاره کرد که البته در همۀ میوه‌ها و سبزیجات وجود دارد. این ماده سرشار از ترکیبات شیمیایی مختلف از جمله پلی‌ساکاریدها، فنلی، ترپن‌ها، اسیدهای آلی و لیپیدها است. فواید این گیاه را می‌توان بیشتر به دلیل ترکیبات فنلی این ماده دانست.
علاوه بر این با تحقیقاتی که بر روی این ادویه پرطرفدار انجام شده است، وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قوی در آن به اثبات رسیده است که منجر به مبارزه با رادیکال‌های آزاد می‌شود. رادیکال‌های آزاد اگر بیش از اندازه تولید شوند، می‌توانند منجر به بروز بیماری‌های مختلف خصوصاً سرطان شوند.
از این مهم‌تر گزارش‌هایی نشان می‌دهند که اگر این گیاه به صورت خشک شده یا در اصل به شکل ادویه مصرف شود، بیشترین و قوی‌ترین ترکیبات آنتی‌اکسیدانی را با خود به همراه خواهد داشت.
جمع‌بندی
در این راهنما به درمان بیماری با زنجبیل، انواع خواص، مضرات و موارد منع مصرف آن اشاره کردیم. همچنین از تاریخچه این گیاه و ادویه پرطرفدار صحبت کردیم. با بررسی این مطلب متوجه شدیم که این ادویه می‌تواند دنیایی از خواص متعدد را با خود به دنبال داشته باشد، اما در شرایط خاص‌تر بهتر است از مصرف خودسرانه این گیاه خودداری کنید.