نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) در آپارتمان، به دلیل سازگاری بالا و ظاهری جذاب، بسیار پرطرفدار است. فیتونیا با نام‌های رایج گیاه موزاییکی یا گیاه عصبی هم شناخته می‌شود. همچنین نسبتا سریع رشد می‌کند و ایده‌آل برای تکثیر است. حتی ممکن است گه‌گاه گل‌هایی با عمر کوتاه هم بدهد؛ اما در کل شاخ و برگ‌های زیبای آن جذابیت خاصی دارد. در این مقاله از وبلاگ اسنپ مارکت تمام نکات مهم برای نگهداری از این گیاه را بررسی می‌کنیم.
معرفی گیاه فیتونیا
این گیاه، بومی جنگل‌های بارانی استوایی در آمریکای جنوبی، به‌ویژه کشور پرو، است و در رطوبت بالا، سایه و خاک مرطوب و حاصلخیز رشد می‌کند. برای همین، جای هیچ‌گونه تعجبی نیست که استفاده از گل فیتونیا در شیشه و تراریوم‌ها متداول است. نام این گیاه از سارا فیتون و الیزابت فیتون، گیاهشناسان معروف قرن نوزدهم گرفته شده است که برای اولین بار آن را کشف و شناسایی کردند.
در حالی که ارقام زیادی از آن وجود دارند، همه آن‌ها دارای نوعی رگبرگ چشم‌نواز روی برگ‌های تخم‌مرغی‌شکل هستند. رگبرگهای گل فیتونیا قرمز مانند رگ‌های پر از خون یک انسان عصبی‌ست و برای همین به آن گیاه عصبی هم گفته می‌شود. اگر ظاهر گل ارکیده جواهر را دوست دارید، اما چیزی جمع‌وجورتر می‌خواهید، نگهداری گیاه فیتونیا به شما توصیه می‌شود؛ زیرا اصلا بلند نمی‌شود و فقط از پهنا گسترش پیدا می‌کند.
انواع مختلف فیتونیا
- Argyroneura: برگ‌های سبز تیره با رگه‌های نقره‌ای و سفید
- Pearcei: برگ‌های سبز تیره و رگه‌های مایل به قرمز
- Frankie: برگ‌های صورتی روشن و رگه‌های سبز
- Fortissimo: شاخ و برگ سبز و رگه‌های قرمز و صورتی
- Red Star: برگ‌ها و رگه‌های صورتی-قرمز روشن و شاد
نکات مهم برای نگهداری از گیاه فیتونیا در خانه
اگر از رشد و پرورش گیاهان آپارتمانی و تماشای آن‌ها لذت می‌برید، بهتر است کلکسیون گل‌های آپارتمانی خود را با فیتونیا تکمیل کنید. البته مانند هر گیاهی، قلق‌های خاصی برای مراقبت و رشد درست آن وجود دارد. مهم‌ترین نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) عبارت‌اند از:
نور مورد نیاز و مناسب
نژاد گیاه فیتونیا به‌شکلی‌ست که با فضاهای کم‌نور هم سازگاری دارد؛ بنابراین می‌توانید از پنجره دور نگه دارید؛ البته این سازگاری به معنای این نیست که در محیطی کاملا سایه و تاریک قرار داده شود. اگر سبک نگهداری گیاه فیتونیا شما در سایه محض باشد، ممکن است متوجه شوید که برخی از خطوط روی برگ محو شده است و با گذشت زمان دیگر واضح و مشخص نیست.
اگر چنین اتفاقی افتاد یا شاهد بروز نشانه‌های دیگری همچون توقف رشد گیاه، خاردارشدن برگ‌ها و لاغرشدن آن‌ها بودید، سعی کنید گیاه را به مکان روشن‌تری که نور متوسطی دارد منتقل کنید. در هر صورت، از قراردادن آن در معرض تابش مستقیم نور خورشید خودداری کنید؛ زیرا به‌سرعت می‌سوزد و برگ‌های آن شکننده می‌شود.
تامین رطوبت کافی
یکی از نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) این است که رطوبت‌دوست محسوب می‌شود. دلیل این‌که آن‌ها در بطری شیشه‌ای و تراریوم‌ها خوب می‌مانند هم این است که یک محیط رشد مرطوب و نسبتا ثابت را دوست دارند. البته نباید رطوبت را با خیس‌کردن گیاه اشتباه بگیرید. فیتونیا گیاه باتلاقی نیست و فقط به ترکیبی از رطوبت و هوا در اطراف ریشه‌ها نیاز دارد. اگر خاک آن را فشار دهید و آب چکه کند، خیلی مرطوب است.
بیایید فرض کنیم که رطوبت کمی در خانه دارید، برای این گیاه باید چه کنید؟ یک راه عالی برای ایجاد شرایط مرطوب‌تر، استفاده از دستگاه بخور است؛ به‌خصوص اگر گیاهان آپارتمانی گرمسیری زیادی در خانه دارید. همچنین می‌توانید با یک اسپری به‌صورت منظم آن را مه‌پاشی کنید که این کار به ایجاد یک محیط مرطوب کمک می‌کند.
آبیاری درست و منظم
آبیاری درست یکی از مهم‌ترین موارد برای نگهداری گیاه فیتونیا محسوب می‌شود. نیاز این گیاه به آب به موارد متعددی همچون میزان نور، دما و زمان بستگی دارد. برای آبیاری این گیاه بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:
- در طول تابستان، گیاهان در مکان‌های آفتابی و گرم، نسبت به گیاهانی که در مکان‌های کم‌نور و خنک‌تر رشد می‌کنند، به آب بیشتری نیاز دارند. این گیاه هم یک یا دو بار در هفته به آبیاری نیاز دارد. در زمستان این میزان آبیاری کاهش می‌یابد.
- هنگامی‌که این گیاه نیاز فوری به آب داشته باشد، پژمرده می‌شود. در واقع شاخه‌های خود را شل و وارفته می‌کند و مانند گیاه مرده به نظر می‌رسد. هنگامی‌که این کار را انجام داد، قطعا نیاز به آب دارد و کافی‌ست ساعتی پس از آبیاری، به آن نگاه کنید تا ببینید چطور سرحال و سرزنده شده است. البته بهتر است اجازه ندهید که این اتفاق مدام رخ دهد؛ زیرا باعث آسیب دائمی به گیاه شما می‌شود.
نحوه تغذیه و کوددادن
کوددادن یکی از مهم‌ترین نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) است. دادن یک کود گیاهی متعادل، هر چند ماه یک‌بار، کمک می‌کند تا سالم بماند. همچنین از بروز هرگونه آفت یا بیماری جلوگیری می‌کند. تغذیه منظم با کود به زنده و جذاب‌ماندن رگبرگهای این گیاه کمک می‌کند.
درجه حرارت و دمای مناسب
احتمالا با توضیحاتی که در مورد گرمسیری‌بودن این گیاه داده شد، حدس زده‌اید که گرما را بیشتر از سرما دوست دارد. محدوده دمای ایده‌آلی که باید گیاه را در آن پرورش دهید، بین 15 درجه سانتی‌گراد (60 درجه فارنهایت) و 23 درجه سانتی‌گراد (75 درجه فارنهایت) است.
فیتونیا چه زمانی نیاز به تعویض گلدان دارد؟
برای نگهداری گیاه فیتونیا نیاز چندانی به تعویض گلدان آن ندارید؛ مگر در موارد زیر:
- اگر دوست دارید که گیاه شما گسترش یابد و بزرگ‌تر شود، باید گلدان بزرگ‌تری بخرید.
- وقتی به لبه‌های گلدان فعلی‌اش رسیده است و برای رشد جا ندارد.
- اگر متوجه شوید که مدت زیادی‌ست که رشد نمی‌کند. بعد از قراردادن آن در گلدان جدیدی که پهن‌تر است، باید شروع به رشد کند.
- اگر شما سال‌هاست گلدان را تعویض نکرده و متوجه شده‌اید که خاک گلدان، آب را در خود نگه نمی‌دارد، زمان انجام این کار است.
خاک مناسب برای فیتونیا چیست؟
این گیاه در زیستگاه بومی خود در خاک‌های مرطوب و غنی از هوموس و مواد آلی رشد می‌کند. به‌عنوان گیاه آپارتمانی، بهترین خاک برای آن، مخلوط‌های پیتی (پیت‌ماس، کوکوپیت) است که به‌راحتی رطوبت را در خود نگه می‌دارند؛ بنابراین، کمپوست یا خاک گلدان معمولی که در اکثر فروشگاه‌ها موجود است، بهترین انتخاب برای نگهداری گیاه فیتونیاست.
بهترین راه برای تکثیر فیتونیا کدام است؟
- در اواخر بهار و ابتدای تابستان، می‌توانید روش قلمه‌‌زدن ساقه را برای تکثیر امتحان کنید. چند ساقه را قطع کنید و مطمئن شوید که هرکدام چند برگ دارند. سپس آن را در خاک گلدانی مشابه گلدان اصلی قرار دهید. برای نگهداری گیاه فیتونیا جدید و ریشه‌زایی، محیط را گرم نگه دارید؛ خاک هم مرطوب باشد تا ریشه‌های جدید تشکیل شود.
- مطمئن‌ترین راه برای تکثیر یک گل فیتونیا بزرگ و شلوغ، تقسیم آن به چند گلدان است. برای این کار آن را به‌آرامی از گلدان خود خارج کنید. توده ریشه را از خاک پاک و هر بخش از ریشه را به گیاه جداگانه‌ای تبدیل کنید. یک فیتونیا بزرگ می‌تواند سه یا چهار گیاه جدید به شما دهد.
سرعت رشد فیتونیا چقدر است؟
یکی از نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) این است که نباید انتظار رشد سریع و علفی را از این گیاه داشته باشد. از آن‌جایی‌که گیاهی بسیار کوچک و بوته‌ای محسوب می‌شود، هر بار فقط چند برگ کوچک در شاخه‌ها رشد می‌کنند. البته گونه‌های مختلف آن دارای سبک‌های رشدی متفاوتی هستند؛ اما به‌طور کلی، تعداد کمی از آن‌ها بلندتر از 15 سانتی‌متر (6 اینچ) می‌شوند.
چگونه می‌توان گیاه را بوته‌ای و پر کرد؟
اکثر گونه‌های فیتونیا دارای یک شکل فشرده و پرپشت هستند. اگر شاخه‌های گیاه شما شروع به پخش‌شدن از یکدیگر کرده‌اند، باید چند نکته را در نظر داشته باشید تا به حالت بوته‌ای و پرپشت خود برگردد.
- مسائل مربوط به نور: این گیاهان در محیط‌های کم‌نور خوب عمل می‌کنند؛ اما ساقه‌ها و برگ‌ها ممکن است در این‌گونه محیط‌ها کمی پخش شوند. اگر کمی نور بیشتر به آن برسد، گیاه به‌هم‌چسبیده‌تر و پرتر خواهد شد.
- مسائل مربوط به سن: با گذشت زمان، گیاهان مسن‌تر ساختار محکم خود را از دست می‌دهند. بهترین راه حل، جوان‌سازی کل گیاه، قلمه‌زنی یا تقسیم آن است.
- مراقبت ضعیف: اگر نگهداری گیاه فیتونیا برای مدتی طولانی به شکل غلط باشد، برخی از برگ‌ها می‌میرند یا خشک می‌شوند. با آبیاری منظم و مناسب و نور کافی، این مشکل حل می‌شود.
آیا گیاه فیتونیا برای حیوانات خانگی ایمن است؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌های کسانی که حیوان خانگی در خانه دارند، خرید گیاهان آپارتمانی‌ست که سمی نباشد. نیازی به نگرانی در مورد گیاه فیتونیا نیست؛ زیرا در دسته گیاهان غیرسمی قرار دارد و خطری از سمت آن متوجه حیوانات خانگی شما نخواهد بود.
رایج‌ترین مشکلات گل فیتونیا
با وجود این‌که نگهداری گیاه فیتونیا آسان است و با رعایت نکات گفته‌شده می‌توان گیاهی پرپشت و سرزنده در خانه داشت، اما گاه مشکلاتی برای آن به وجود می‌آید. با حل مشکلات زیر می‌توانید عمر گیاه خود را بیشتر کنید:
پژمرده‌شدن گیاه
یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که صاحبان گیاهان فیتونیا با آن مواجه می‌شوند، پژمردگی آن و افتادگی شاخه‌هاست. این علامت نشانه بی‌آبی و تشنگی گیاه شماست؛ کافی‌ست کمی آب به گیاه خود دهید و کمی صبر کنید تا ببیند چطور سرزنده و سرحال می‌شود.
زردشدن برگ‌های گیاه
اگر تمام نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) را رعایت کردید، اما شاهد زردشدن برگ‌های این گیاه هستید، مشکل از آبیاری شماست. معمولا زردشدن برگ‌ها یک هشدار اولیه برای آبیاری بیش از حد است. مطمئنا این گیاه عاشق رطوبت است؛ اما تنها چیزی که باید برای آن فراهم کنید، خاک مرطوب است نه غرقابی‌کردن آن.
اگر از گلدان‌ها یا ظروف بدون سوراخ زهکشی استفاده می‌کنید که آب اضافی را در اطراف ریشه‌ها حبس می‌کند، بسیار مراقب باشید. زهکشی ضعیف، یکی از رایج‌ترین دلایلی‌ست که در گام اول باعث زردی برگ‌ها و سپس باعث پوسیدگی ریشه خواهد شد.
محوشدن رگبرگهای گیاه
یکی از دلایل نگهداری گیاه فیتونیا در آپارتمان، زیبایی ظاهری و جذابیت رگبرگهای آن است. اگر متوجه کم‌رنگ و محوشدن تدریجی این رگه‌ها شدید، نشانه کمبود نور برای گیاه شماست. بهتر است آن را به مکانی که کمی روشن‌تر است انتقال دهید.
خشک و قهوه‌ای‌شدن برگ‌ها
برگ‌های خشک و قهوه‌ای فیتونیا، همگی علائم قرارگرفتن آن در نور زیاد و معمولا نور مستقیم خورشید یا رطوبت بسیار کم است. شما باید آن را به مکانی با نور کم‌تر و در حالت ایده‌آل مرطوب‌تر منتقل کنید.
آفات فیتونیا چیست؟
این گیاه آپارتمانی جزو گیاهان مقاوم در مقابل آفات محسوب می‌شود و رعایت نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia)، از آن در برابر حمله آفات و حشره در امان نگه می‌دارد. با این وجود ممکن است دچار یکی از آفات زیر شود:
- شپشک آرد‌آلود: این نوع شپشک یکی آفت‌هایی‌ست که به بسیاری از گیاهان آپارتمانی حمله می‌کند. این آفت از شیره آوند گیاه تغذیه می‌کند و برای همین برگ‌های گیاه شما پر از لکه زرد می‌شود.
- کنه تارعنکبوتی: این نوع آفت هم شیره گیاه را می‌مکد و ریزش شدید برگ‌های آن را به همراه دارد. وجود الیافی مانند تارعنکبوت زیر برگ‌ها نشانه حمله این نوع آفت به گیاه شماست.
- شته: شته‌ها حشرات بسیار ریزی به رنگ‌های مختلف هستند. اغلب شته سفید به گیاه فیتونیا حمله می‌کند.
- مگس سفید: این نوع مگس‌ها اغلب زیر برگای فیتونیا تخم می‌گذارند و زردشدن برگ‌ها را به همراه دارند.
- پشه قارچی: این نوع آفت از ریشه گیاه تغذیه می‌کند و تخم‌گذاری آن روی خاک است.
- شپشک سپردار: این نوع آفت از خود ماده‌ای مومی‌شکل آزاد می‌کند و با بستن منافذ برگ‌ها باعث آسیب به آن می‌شود.
اگر روی گیاهان خود با این آفات مواجه شدید، از روغن چریش یا حشره‌کش دیگری برای رفع مشکل استفاده کنید. البته فراموش نکنید پیشگیری بر درمان ارجح است و هرچه گیاهان خود را سالم‌تر نگه دارید و بیشتر مراقب آن‌ها باشید، کم‌تر در معرض چنین هجومی قرار خواهند گرفت.
کلام آخر
رعایت نکات نگهداری گیاه فیتونیا (Fittonia) می‌تواند برای کسانی که تجربه ندارند، کمی دشوار باشد. اگر می‌خواهید آن را شاداب و سرزنده نگه دارید، اما نمی‌خواهید زمان زیادی را برای نگهداری آن صرف کنید، آن را در یک تراریوم قرار دهید. اگر می‌خواهید زمان بیشتری را صرف مراقبت از آن کنید، آن را در یک گلدان بگذارید. هر محیطی را که برای نگهداری آن انتخاب می‌کنید، مطمئن شوید که محیط نگهداری آن مرطوب است.
شما تابه‌حال این گیاه را در خانه داشته‌اید؟ برای نگهداری گیاه فیتونیا از چه روشی استفاده می‌کنید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید. اگر ابزار باغبانی لازم برای نگهداری از آن را ندارید، می‌توانید از سایت اسنپ مارکت سفارش دهید و از این گیاه به بهترین شکل مراقبت کنید.