سوال بسیاری از والدینی که فرزند خردسال دارند، این است که آموزش زودهنگام به کودکان چیست؟ چه فواید و معایبی دارد؟ آیا برای کودک ما مناسب است؟ آیا تاثیری در موفقیت‌های او در زندگی دارد؟ تمامی این سوالات و بسیار بیشتر از این‌ها، دغدغه‌های مادر‌ها و پدرهایی هستند که تلاش می‌کنند به‌خوبی از پس مسئولیت خود بر بیایند.
آموزش زودهنگام به کودکان، طرحی‌ست که مورد توجه سازمان‌های بزرگ جهانی همچون یونیسف و یونسکو است و آن را یک عامل تاثیرگذار در رشد و پرورش کودکان و در نهایت جامعه می‌دانند. این بلاگ اسنپ مارکت را برای پاسخگویی به این سوال‌های مهم نوشته و تلاش کره‌ایم تا از جنبه‌های مختلف آن را بررسی کنیم. پس اگر این موضوع دغدغه این‌روزهای شماست، خواندنش را از دست ندهید.
آموزش زودهنگام کودکان به چه معناست؟
همان‌طور که می‌دانید، برنامه آموزش رسمی کودکان در جهان، از سن ۷ یا ۸ سالگی شروع می‌شود. تا پیش از آن، یعنی از زمان تولد تا سن ۸ سالگی، مغز کودک نسبت به محیط اطرافش بسیار حساس است.
این بازه زمانی به عنوان «دوران رشد چشمگیر» شناخته می‌شود. بسیار مهم است که در این دوران، یک رویکرد آموزش درست و تخصصی اجرا شود تا کودک مهارت‌های کلیدی و مفاهیم اساسی را برای شروع بخش بعدی دوران زندگی خود کسب کند.
آموزش زودهنگام به کودکان بر نقاط عطف رشد و توسعه مهارت‌ها و مفاهیمی که در این دوران کسب می کنند، متمرکز است. پرورش مهارت‌های عاطفی-اجتماعی، تفکر انتقادی، محاسبه و غیره از جمله مهارت‌هایی هستند که بسیار اهمیت دارند. طرح آموزش زودهنگام به کودکان، به‌طور مستقیم در افزایش کیفیت زندگی آن‌ها تاثیر دارد؛ همچنین موجب پیشرفت‌های رفاهی و اقتصادی در سطح ملی می‌شود.
فواید آموزش زودهنگام به کودکان
اگر طرح آموزش زودهنگام به کودکان از کیفیت بالایی برخوردار باشد، مزایای تحصیلی، اجتماعی و عاطفی متعددی را به همراه دارد که در طول زندگی کودک اثرات خود را نشان خواهد داد. در هنگام انتخاب یک برنامه آموزشی، به دنبال ساختاری باشید که بر ایجاد یک محیط حمایتی و جذاب تمرکز می‌کند.
بسیار مهم است که برنامه به‌گونه‌ای باشد که کودک بتواند شایستگی‌ها و استعداد‌های خود را کشف و ایجاد کند و در ادامه آن‌ها را توسعه دهد. در این بخش مهم‌ترین فواید آموزش زودهنگام به بچه ها را برای شما نوشتیم تا ضرورت و اهمیت آن را به‌خوبی درک کنید.
اجتماعی‌شدن
لطفا برای چند لحظه با ماشین خاطرات خود، به گذشته سفر کنید. به آن زمان بروید که اولین روز مدرسه را شروع کردید. بسیاری از ما در ابتدای این مسیر جدید، با ترس‌های زیادی مواجه بودیم. حتی اگر شما از آن گروهی بودید که از مدرسه استقبال کردید، احتمالا کودکانی را به خاطر دارید که از قرارگیری در یک محیط جدید پریشان و ناراحت بودند.
حضور در جمعی ناشناخته، ترس از برقراری ارتباط، ترس از تنهاماندن و چندین و چند ترس و نگرانی دیگر، بخشی از عوامل ناخوشایند دوران مدرسه هستند. پرورش مهارت اجتماعی‌شدن، یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی‌ست که در برنامه آموزش زودهنگام به کودکان در نظر گرفته شده است.
معاشرت با افرادی غیر از اعضای خانواده کودک، آن هم در محیطی امن و سالم، به پرورش و تقویت این مهارت کمک می‌کند. هرچقدر زودتر این کار انجام شود، به کودکان کمک می‌کند تا سریع‌تر به کم‌رویی غلبه و اعتمادبهنفس خود را تقویت کنند.
یادگیری همکاری
یکی دیگر از مهارت‌های مهمی که در برنامه آموزش زودهنگام به کودکان تقویت می‌شود، یادگیری مفهوم «همکاری» است. بسیار مهم است که انسان از همان ابتدای کودکی، فرهنگ کار گروهی و همکاری را یاد بگیرد. انسان یک موجود اجتماعی‌ست و لازمه زندگی در اجتماع، مشارکت، کمک‌گرفتن، کار تیمی و امثالهم است. این مهارت در یک محیط آموزشی درست و با کمک متخصصین، آموزش داده می‌شود.
رشد همه‌جانبه
به زبان ساده، رشد کل‌نگر یا رشد همه‌جانبه، به رشد اجتماعی، عاطفی، جسمی، ذهنی و فکری یک فرد اشاره دارد. در این رویکرد، تنها رشد تحصیلی کودکان مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ بلکه به تمامی ابعاد انسانی او پرداخته می‌شود. در یک برنامه دقیق آموزش زودهنگام به کودکان، مربیان و ناظران به رشد همه‌جانبه آن‌ها توجه دارند و این امر، پایه‌های شخصیتی کودکان را تقویت و آن‌ها را برای یک عمر آماده می‌کند.
ایجاد اشتیاق یادگیری
دروس و شیوه‌های آموزشی باید به‌گونه‌ای باشد تا کودکان مشتاق یادگیری و اکتشاف باشند. عشق و علاقه به یادگیری، خواندن، نوشتن و کشف در دوران پیش از دبستان ایجاد می‌شود. برای همین برنامه‌های آموزش زودهنگام به کودکان، در ایجاد این عطش و اشتیاق، نقش پررنگی دارند.
یادگیری احترام
احترام یکی از مهم‌ترین اصول انسانیت و فواید آموزش زودهنگام به بچه هاست. کودکان باید در دوران اولیه زندگی خود، در محیط‌هایی قرار گیرند که بتوانند به‌خوبی تفاوت‌ها را ببینند و درک کنند. حضور کودکان در چنین محیط‌های امنی که در آن به‌صورت مشترک از امکانات استفاده می‌کنند و احترام به ارزش‌ها و تفاوت‌ها را یاد می‌گیرند، به تقویت و پرورش این مفهوم، بسیار کمک می‌کند.
تمرین تاب‌آوری
مفهوم تاب‌آوری در روانشناسی، به پذیرش چالش‌ها و سختی‌ها اشاره دارد. بسیار اتفاق می‌افتد که در زندگی شکست‌ها و رنج‌هایی را تجربه کنیم. مفهوم تاب‌آوری به ما کمک می‌کند تا پس از مواجهه با این چالش‌ها، دوباره تلاش کنیم و ادامه دهیم.
این مفهوم از زمان کودکی، با اولین زمین‌خوردن یا اولین شکست در بازی، تجربه می‌شود. حضور در محیط‌های تخصصی آموزشی به کودکان کمک می‌کند که به‌خوبی با این مفهوم آشنا شوند و خود را برای چالش‌های بزرگ‌تر آینده آماده کنند. حتی می‌توانیم این مفهوم را از مهم‌ترین فواید آموزش زودهنگام به بچه ها بدانیم.
افزایش تمرکز
کودکان ذهن پرجنب‌وجوش و فعالی دارند. از هر فرصتی برای کشف و یادگیری چیز‌های جدید استفاده می‌کنند. از مهم‌ترین فواید آموزش زودهنگام به بچه ها این است که اشتیاق و انرژی آن‌ها را هدایت می‌کند. این ذوق و شوق با توانایی گوش‌دادن، پیروی از دستورالعمل‌ها، انجام وظایف و شرکت در فعالیت‌های گروهی متعادل می‌شود؛ به این ترتیب مهارت حیاتی تمرکز در کودکان تقویت خواهد شد.
تقویت اصل صبرکردن
برنامه آموزش زودهنگام به کودکان، موجب تقویت مهارت صبرکردن می‌شود. بسیار مهم است که کودکان یاد بگیرند تا در برابر خواسته‌های آنی خود مقاومت کنند یا به زبان ساده‌تر، عجول نباشند. این اصل از آن جهت اهمیت دارد که شرایطی در زندگی ایجاد می‌شود که نیازمند یک توقف است.
گاهی باید برای تصمیم‌گیری صبر کنیم و جنبه‌های متفاوت موضوع را مورد بررسی قرار دهیم. حضور در صف، دریافت پاسخ و رسیدن به نتیجه، تنها بخشی از موارد بیشماری هستند که به مفهوم صبر وابسته‌اند. در چنین محیط‌های آموزشی، با الگوبرداری و استفاده از مثال، خلق تجربه و غیره، به آموزش مهارت صبرکردن در کودکان می‌پردازند.
معایب آموزش زودهنگام به بچه ها
متاسفانه ما در یک جامعه ایده‌آل زندگی نمی‌کنیم. برای همین هر سیستمی معایب و مشکلات خاص خودش را دارد. برخی از این معایب و مشکلات، مربوط به کل فرآيند آموزش هستند؛ اما برخی، تنها به شیوه اجرایی موسسه‌ها و محیط‌های آموزشی خاصی بستگی دارند. ما برای شما این مشکلات و چالش‌ها را هم نوشتیم تا علاوه‌بر فواید آموزش زودهنگام به بچه ها، با جنبه منفی آن هم آشنا شوید.
عدم توجه فردی
درست است که در این محیط‌های آموزشی، مفاهیم اجتماعی همچون کار تیمی، احترام، همکاری و … آموزش داده می‌شوند؛ اما کودکان تا یک سنی، نیاز به توجهی خاص دارند. بر اساس نظر روانشناسان و متخصصان، کودکان تا سه‌سالگی به توجه فردی زیادی نیاز دارند تا با دریافت عشق و اهمیت کامل، اعتمادبهنفس و حس امنیت بیشتری داشته باشند.
در این دوران، کودکان در ضعیف‌ترین حالت خود قرار دارند؛ پس نیازمند دریافت کامل توجه و مراقبت هستند تا مطمئن شوند که آسیب نخواهند دید. به همین دلیل، توصیه می‌شود که روند آموزش زودهنگام به کودکان در محیط‌های خاص آموزشی، از سن چهارسالگی شروع شود.
یادگیری پیش از نیاز
برخی از موسسه‌ها، در دام رقابت نادرستی قرار می‌گیرند و گمان می‌کنند که اگر به کودکان مهارت‌های بیشتری یاد دهند، می‌توانند برتری خودشان را اثبات کنند. به همین دلیل گاهی در مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها، مباحثی همچون خواندن و نوشتن، محاسبات پیشرفته ریاضی و علوم تدریس می‌شوند.
این آموزش زودهنگام، علاوه‌بر آن‌که موجب افزایش فشار بر کودک می‌شود، می‌تواند اشتیاق به یادگیری در مدرسه را کاهش دهد. بسیار مهم است که بچه‌ها، در این بازه سنی، کودک باشند و تجربه کسب کنند. زمان یادگیری علوم تخصصی از دوران ابتدایی شروع می‌شود و نباید فشار یادگیری را در سن کم به آن‌ها تحمیل کرد.
محدودیت در خلاقیت و اکتشاف
همان‌طور که یک سیستم درست و اصولی آموزش زودهنگام به کودکان می‌تواند خلاقیت را در آن‌ها تقویت کند، یک سیستم ضعیف، عکس آن عمل می‌کند. برخی از منتقدان می‌گویند در این محیط‌های آموزشی، عموما یک مربی یا دانای کل وجود دارد.
این امر موجب می‌شود تا ناخودآگاه کودکان دامنه کسب اطلاعات خود را محدود به معلم و تنها به آموزه‌های او تکیه کنند؛ در صورتی که کودک باید بتواند خودش به دنبال اکتشاف و رسیدن به پاسخ باشد و با کسب تجربه، خلاقیت خود را تقویت کند.
اهداف یک برنامه باکیفیت در آموزش زودهنگام به کودکان
هنگامی که به دنبال پیداکردن یک برنامه آموزشی مناسب و باکیفیت هستید، باید آن را از دو جنبه بررسی کنید:
- چگونه این برنامه برای برآوردن نیازهای توسعه و رشد کودک طراحی شده‌است؟
- چگونه این برنامه و دستاورد‌های یادگیری آن در دوران ابتدایی و بیشتر از آن تاثیر می‌گذارد؟
به طور کلی اهداف برنامه آموزش زودهنگام به کودکان در چهار دسته تقسیم‌بندی می‌شود:
- اجتماعی
- فیزیکی
- عاطفی
- فکری و آکادمیک
آخرین بند آموزش
دوران کودکی، مهم‌ترین دوران برای ایجاد و تقویت زیرساخت‌های شخصیتی یک انسان است؛ خصوصا این هشت سال اول، ستون‌های اصلی رفتاری را شکل می‌دهند. بسیار مهم است که بذرهای اعتمادبهنفس، کمک و درک متقابل، صبر، بردباری، خلاقیت و روحیه پرسشگری و موارد مشابه این‌ها به‌خوبی در نهاد کودک کاشته شوند.
با جوانه‌زدن این بذرها، مشکلاتی همچون اضطراب، ناتوانی در برقراری یک ارتباط موثر، تسلیم‌شدن و ناکافی‌بودن محو می‌شوند. یک آموزش درست و اصولی می‌تواند به شکل‌گیری یک شخصیت قوی و خلاق بسیار کمک کند. بخشی از این آموزش در نهاد خانواده و بخشی از آن در جامعه شکل می‌گیرد. امیدواریم که این مقاله، راهنمای خوبی برای یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های تربیتی کودکانتان باشد.
همان‌طور که گفتیم، بخشی از آموزش، در محیط خانواد شکل می‌گیرد. شما می‌توانید با ابزارهایی همچون پازل، بازی‌های فکری، خمیر و غیره یک محیط مناسب برای رشد و پرورش کودک خود ایجاد کنید. اگر خرید حضوری برای شما دشوار است، اسنپ مارکت در کنار شماست تا سختی راه را هموار کند. حالا شما برای ما از چالش‌های این مسیر آموزش بنویسید. چه تجربه‌هایی دارید؟ به نظر شما بهترین راهکار چیست؟