آش دندونی یکی از آش‌های سنتی ایران است. اصالت این آش به آذربایجان غربی و شرقی بر می‌گردد. نام‌گذاری این آش به این دلیل بوده که هنگامی که کودک نخستین دندانش رشد می‌کند این آش را در این مناطق می‌پختند. پس این غذا یک غذای مناسبتی محسوب می‌شود. در این جشن البته غذاهای دیگری نیز وجود دارد اما آش دندونی یا آش دندونک مهم‌ترین آنهاست. این آش شامل مقدار زیادی حبوبات و گوشت می‌شود. در ادامۀ این مطلب قصد داریم طرز تهیه آش دندانی را آموزش دهیم. پس اگر برای اولین بار است که قصد دارید این غذای مناسبتی و مقوی را تهیه کنید، این مطلب را تا انتها مطالعه نمایید.
طرز تهیه آش دندونی
همانطور که اشاره شد در دستور پخت آش دندانی مقدار زیادی حبوبات و گوشت گوسفندی وجود دارد. به دلیل وجود حبوبات در این آش، مانند آش رشته زمان نسبتاً زیادی احتیاج است تا حبوبات کاملاً پخته و نرم شوند. پس بهتر است اگر قصد دارید این آش را تهیه کنید، از شب قبل برای درست کردن آن اقدام کنید. در ادامه مواد اولیه برای تهیه آش دندونی مناسب 4 نفر آورده شده است. پس اگر قصد دارید آن را برای تعداد افراد بیشتر و یا کمتری تهیه کنید، مقدار اولیه را به همین نسبت تغییر دهید. تزئین این آش نیز مانند آش رشته با کشک و پیاز داغ انجام می‌شود.
مواد لازم برای تهیه آش دندونی
- گوشت گوسفندی خرد شده 300 گرم
- لوبیا چیتی ½ پیمانه
- پیاز متوسط 2 عدد
- گندم 1 پیمانه
- برنج نیم دانه ½ پیمانه
- عدس ½ پیمانه
- جو ½ پیمانه
- نخود ½ پیمانه
- لوبیا قرمز ½ پیمانه
- پیاز داغ 6 قاشق غذاخوری
- نعنا داغ 4 قاشق غذاخوری
- نمک و فلفل به مقدار لازم
- آب به مقدار لازم
- دارچین و کشک به مقدار لازم
مراحل تهیه آش دندونی
به طور کلی تهیه هر نوع آش، پیچیدگی زیادی ندارد. تنها نکتۀ مهم در تهیه آنها این است که مواد اولیه به خوبی پخته و آش غلیظ باشد. در ادامه تمام مراحل طرز تهیه آش دندونی را به طور کامل آموزش داده‌ایم.
خیس کردن حبوبات
در طرز تهیه آش دندونی ابتدا باید از 7 یا 8 ساعت قبل حبوبات را درون آب قرار دهید تا کاملاً خیس بخورند. برای این کار باید هر نوع از حبوبات و همچنین گندم را درون کاسه‌های جداگانه قرار دهید و داخل آن آب گرم بریزید. این کار باعث می‌شود نفخ حبوبات گرفته شود. همچنین بهتر است که در طول این 7 الی 8 ساعت چندین بار آب آنها را عوض کنید.
ترکیب برنج و حبوبات
در مرحلۀ دوم نوبت به این می‌رسد که حبوبات و برنج را به همراه آب درون قابلمه بریزید و روی حرارت قرار دهید. لازم به ذکر است که برخی از حبوبات مانند نخود و لوبیا کمی نسبت به سایر مواد دیرتر می‌پزند. پس اگر آنها را از قبل آماده کنید، نتیجۀ نهایی بهتر خواهد شد.
پختن گوشت
حال نوبت به پختن گوشت گوسفندی می‌رسد. برای این کار پیاز را به 4 قسمت تقسیم کنید و سپس درون یک قابلمۀ دیگر به همراه آب و گوشت گوسفندی خرد شده قرار دهید. باید اجازه دهید که گوشت کاملاً به همراه پیاز و ادویه‌ها مغز پخت شود. در همین مرحله نیز می‌توانید انواع ادویه مانند نمک و فلفل، زردچوبه و دارچین را اضافه کنید تا به اصطلاح به خورد گوشت برود.
ریش ریش کردن گوشت
پس از آن که گوشت به خوبی پخته شد باید آب و گوشت را از یک صافی رد کنید. لازم به ذکر است که این آب را نباید دور بریزید. پس آن را در یک طرف جداگانه نگه دارید تا سپس از آن استفاده کنید. زمانی که گوشت خنک شد می‌توانید آن را با گوشت‌کوب بکوبید و یا با استفاده از دست ریش ریش کنید.
اضافه کردن گوشت
پس از آنکه تمام حبوبات و گندم به خوبی پخته شده بودند و گندم باعث لعاب انداختن غذا شده بود می‌توانید آب گوشت و گوشت را به قابلمه اضافه کنید. در این مرحله برای طعم بهتر نیز می‌توانید از عصارۀ قلم نیز استفاده کنید. آش را دائماً هم بزنید تا ته نگیرد. همچنین اگر احساس کردید خیلی غلیظ است، به آن کمی آب داغ اضافه کنید و مجدد هم بزنید.
تهیه پیاز و نعناع داغ
همانطور که اشاره شد بر روی آش دندونی اصیل پیاز، نعناع و سیر داغ قرار می‌گیرد. برای این کار باید هر کدام از این مواد را به صورت جداگانه تهیه کنید. ابتدا دو عدد پیاز را به شکل خلالی خرد کنید و به همراه کمی روغن درون تابه تفت دهید. می‌توانید کمی شکر نیز به آن اضافه کنید. برای درست کردن سیر و نعناع داغ نیز باید آنها را خرد کنید و به همراه روغن داغ درون تابه تفت دهید. توجه داشته باشید که هر کدام را باید به صورت مجزا تهیه کنید. توجه داشته باشید که برای تهیه نعناع داغ مراقب باشید به محض آن که نعناع تغییر رنگ داد آن را از روی حرارت بردارید.
تزئین آش دندونی
برای تزئین آش دندونی نیز می‌توانید به سلیقۀ خود از نعناع، سیر و پیاز داغ و همچنین کشک پاستوریزه استفاده کنید. البته در صورت تمایل نیز می‌توان گردوی خرد شده نیز بر روش آش دندونی قرار داد.
خواص آش دندونی
آش دندونی به دلیل مواد اولیه‌اش یعنی حبوبات و گوشت دارای خواص بسیاری است. این غذا کاملاً یک غذای مقوی محسوب می‌شود. در ادامه به طور مختصر به برخی خواص این غذا پرداخته‌ایم.
منبع غنی پروتئین
پروتئین یک ماده مغذی حیاتی است که نقش اساسی در حفظ و ترمیم بدن دارد. لوبیا سرشار از آمینواسیدها یعنی عناصر سازنده پروتئین است. به طور کلی 20 منبع آمینواسید وجود دارد که 9 مورد از آنها برای بدن ضروری هستند. همچنین دو نوع منبع پروتئین وجود دارد: کامل و ناقص. محصولات حیوانی، سویا و کینوا همه پروتئین کامل هستند. به این معنی که حاوی هر 9 اسید آمینه ضروری هستند. با این حال از همه انواع حبوبات، فقط دانه سویا حاوی هر 9 اسید آمینه است. اما در مجموع می‌توان گفت که حبوبات مقدار قابل توجهی پروتئین دارند. همچنین دارا به دلیل وجود گوشت نیز در آش دندونی مقدار پروتئینی که بدن می‌رسد بیشتر خواهد شد. لازم به ذکر است که حبوبات کالری و چربی اشباع کمتری نسبت به سایر منابع پروتئینی مانند گوشت و محصولات لبنی کم چرب یا کم چرب دارند.
منبع آنتی‌اکسیدان
لوبیا سرشار از پلی فنول است که نوعی آنتی‌اکسیدان است. آنتی‌اکسیدان‌ها با اثرات خود بر روی رادیکال‌های آزاد که مواد شیمیایی مضر بدن در طول متابولیسم و سایر فرایندها هستند، مبارزه می‌کنند. رادیکال‌های آزاد می‌توانند باعث آسیب سلول‌ها شده که می‌تواند منجر به بیماری‌های مختلف شود. آنتی‌اکسیدان‌ها به بدن در دفع رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. به این ترتیب غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان مانند لوبیا می‌توانند از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت کنند.
دیابت و متابولیسم گلوکز
حبوبات ممکن است به تثبیت سطح گلوکز خون یا حتی جلوگیری از دیابت کمک کند. حبوبات سرشار از فیبر هستند که سبب کاهش قند خون می‌شوند. جالب است بدانید که کسانی که رژیم غذایی با فیبر دارند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آنها کاهش می‌باید. همچنین شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه ممکن است به کاهش قند خون در افرادی که قبلاً به این بیماری مبتلا شده‌اند نیز کمک کند.
نتیجه‌گیری
همانطور که خواندید آش دندانی یک آش مناسبتی است که خواص بسیار زیادی دارد. برای تهیه این آش باید از یک روز قبل اقدام کنید تا نتیجۀ نهایی دلچسب شود. این آش را می‌توانید در مناسبت‌های دیگر نیز تهیه کنید. این آش در آذربایجان به آش دیشلیق نیز شناخته می‌شود. آش دندونی به دلیل داشتن مواد اولیه مقوی، خواص بسیار زیادی دارد که به اختصار به آنها اشاره شد.