عدم تحمل لاکتوز چیست؟ اگر بخواهیم ساده بگوییم، یعنی با خوردن فرآورده‌های لبنی دلتان حسابی درد می‌گیرد، نفخ می‌کند و خلاصه پشیمان می‌شوید و حتی از بهشت چشم می‌پوشید! به قول خیام «گویند بهشت و حور و کوثر باشد، جوی می و شیر و شهد و شکر باشد» که شما نمی‌توانید از قسمت جوی شیر استفاده کنید!
در ادامه، علائم ابتلا به عدم تحمل لاکتوز و همچنین نشانه‌های این بیماری در کودکان بررسی میشود. سپس انواع غذاهایی که دارای لاکتوز هستند معرفی می‌شوند تا حواستان به مصرف آن‌ها باشد؛ همچنین جایگزین‌هایی برای این مواد غذایی پیشنهاد میشود.
لاکتوز چیست؟
حتما حس کرده‌اید که شیرها به‌صورت طبیعی کمی طعم شیرین دارند. لاکتوز نوعی قند طبیعی موجود در شیر و مواد لبنی تهیه‌شده از شیر مثل ماست و بستنی است. لاکتوز چگونه متولد میشود؟ از پیوستن دو نوع قند طبیعی دیگر یعنی گلوکز و گالاکتوز.
لاکتوز به همین راحتی‌ها هضم نمی‌شود و اول از همه بدن به وسیله آنزیمی به نام لاکتاز آن را به دو جزء سازنده‌اش یعنی گلوکز و گالاکتوز تجزیه می‌کند. حالا اگر این اتفاق نیفتد و بدن نتواند لاکتوز را تجزیه کند، چه اتفاقی می‌افتد؟ اصلا عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز چیست؟
روده برخی از آدم‌ها حال‌وحوصله ندارد و آنزیم لاکتاز را تشرح نمی‌کند. در این مواقع، جذب لاکتوز به‌درستی صورت نمی‌گیرد و لاکتوز در دستگاه گوارش باقی می‌ماند و باکتری‌ها آن را تخمیر می‌کنند. این تخمیر باعث تولید گازهای مختلف میشود، معده‌درد می‌گیرید و شکمتان نفخ می‌کند. اما دلیل عدم تحمل لاکتوز چیست و چه افرادی نمی‌توانند لاکتاز ترشح کنند؟ در ادمه شایع‌ترین دلایل بررسی خواهد شد.
- مشکلات ارثی: بعضی وقت‌ها این موضوع دست شما نیست و به‌صورت خانوادگی به عدم تحمل لاکتوز مبتلا می‌شوید. البته علائم نارسایی لاکتوز معمولا در نوجوانان و در سن بلوغ آشکار میشود.
- بیماری روده کوچک: ممکن است بعد از یک عمل جراحی یا عفونت، روده کوچک نتواند لاکتاز تولید کند و لاکتوز لبنیات را به‌درستی جذب کند. در این موارد شاهد نفخ و دل‌درد خواهید بود.
- تولد زودرس: بعضی از نوزادانی که پیش از موعد مشخص به دنیا می‌آیند، ممکن است نتوانند شیر را به‌درستی هضم کنند. این مشکل معمولا موقتی‌ست و بعد از مدتی حل خواهد شد.
- مشکل مادرزادی: در برخی از موارد بسیار نادر، کودک به‌صورت مادرزادی با ناتوانی در جذب لاکتوز به دنیا می‌آید.
تفاوت عدم تحمل لاکتوز با آلرژی به لبنیات
آلرژی‌های غذایی معمولا زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی بدن به نوع خاصی از غذا واکنش نشان دهد. آلرژی‌ها معمولا با خارش و خس‌خس همراه‌اند. مهم‌ترین تفاوت آلرژی و عدم تحمل لاکتوز چیست؟ افرادی که به لبنیات آلرژی دارند به‌محض خوردن لبنیات و فرآورده‌های شیر، حتی به‌میزان خیلی اندک، دچار آلرژی می‌شوند و حساسیت نشان می‌دهند؛ اما عدم تحمل لاکتوز آن‌قدرها هم حاد نیست و این افراد اکثراً می‌توانند مقدار کمی از لبنیات را مصرف کنند.
علائم عدم تحمل لاکتوز چیست؟
یادتان باشد که علائم عدم تحمل لاکتوز ممکن است در هر فردی فرق داشته باشد و نمی‌توان برای همه یک نسخه واحد پیچید. این علائم اغلب 30 دقیقه تا 2 ساعت بعد از خوردن لبنیات بروز می‌کند. شدت این علائم، به میزان مصرف لبنیات بستگی دارد. اما کلی‌ترین علائم از این قرار است:
- گرفتگی و درد شکم
- حالت تهوع
- نفخ
- گاز معده
- اسهال
علائم عدم تحمل لاکتوز در نوزادان
می‌دانید که وقتی نام نوزادان و بچه‌ها به میان می‌آید، قضیه کمی پیچیده و متفاوت میشود. عدم تحمل لاکتوز در نوزادان هم از این قضیه مستثنی نیست. البته این مشکل به‌ندرت در کودکان زیر یک سال رخ می‌دهد؛ اما به‌صورت کلی می‌توان علائم را این‌گونه بیان کرد:
- اسهال
- دل‌پیچه
- نفخ
- گاز معده
اما بچه‌ها زبان ندارند که بگویند ما دل‌پیچه و نفخ داریم؛ پس باید چشم‌هایمان را تیز کنیم تا زبان بدن آن‌ها را بهتر درک کنیم. برای مثال نوزادان هنگام دل‌درد مشت‌هایشان را گره می‌کنند، کمرشان را قوس‌دار می‌کنند (انگار که می‌خواهند بلند شوند)، با پا به هوا لگد می‌زنند و هنگام خروج گاز معده گریه می‌کنند.
درمان عدم تحمل لاکتوز در طب سنتی
راه حل خانگی و سنتی درمان عدم تحمل لاکتوز چیست؟ اگر بخواهیم به سبک مادربزرگمان پیش برویم، باید بگوییم هر وقت معده‌درد داشتی کمی چایی‌نبات بخور؛ اما قضیه به همین سادگی‌ها نیست و باید بدانید میزان عدم تحمل لاکتوزتان در چه حد است. اگر خیلی حساس نیستید، می‌توانید شیر را با دارچین یا زنجبیل ترکیب کنید.
سعی کنید شیر را در صبح‌ها مصرف نکنید؛ زیرا علائم شدیدتری را تجربه خواهید کرد. همچنین می‌توانید کمی مسهل در شیر حل کنید و بخورید. یادتان باشد که شیر بیشترین میزان لاکتوز را دارد و ممکن است بتوانید با فرآورده‌های لبنی دیگر بهتر کنار بیایید.
اما اگر بدنتان هیچ‌جوره سر سازگاری با لاکتوز ندارد، تکلیف عدم تحمل لاکتوز چیست؟ توصیه می‌کنیم کارهای زیر را انجام دهید:
- شیرهای بدون لاکتوز را به مقدار کمی در طول هفته مصرف کنید.
- همیشه قرار نیست که شیر گاو تمام پروتئین مورد نیاز بدنتان را تامین کند. می‌توانید از شیرهای دیگری همچون شیر سویا، شیر بادام، شیر نارگیل و شیر برنج هم استفاده کنید.
- برای مصرف قرص «لاکتیز»، قبل از خوردن فرآورده‌های لبنی با پزشک مشورت کنید تا کمتر اذیت شوید.
خوراکی های حاوی لاکتوز
حال که می‌دانید عدم تحمل لاکتوز چیست، باید بدانید از چه خوراکی‌هایی پرهیز کنید تا نفخ و معده‌درد به سراغتان نیاید. این خوراکی‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
محصولات لبنی
برخی از محصولات لبنی، مقدار کمی لاکتوز دارند و افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می‌توانند آن‌ها را اندکی مصرف کنند. برای مثال کره، برخی از ماست‌ها، کفیر و خامه‌های غلیظ مقدار ناچیزی لاکتوز دارند؛ اما شیر حیوانی برای این افراد سم است و نباید مصرف کنند. همچنین پنیرهای نرم مثل موزارلا و ماسکارپونه، بستنی، خامه ترش و خامه هم‌زده نباید مصرف شوند.
مواد غذایی آماده
در برخی از غذاهای آماده، مقداری محصولات لبنی وجود دارد. پس حتما پیش از خرید، به مواد تشکیل‌دهنده این مواد غذایی توجه کنید. برای مثال برخی نان‌ها و بیسکوییت‌ها، بسیاری از دسرها، وافل، مافین، پنکیک، قهوه‌های فوری، برخی از سوسیس‌ها و سس سالاد دارای لاکتوز هستند.
خوراکی های جایگزین برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز
خوراکی‌های جایگزین برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز چیست؟ اگر نمی‌توانید لاکتوز را هضم کنید، جایگزین‌های بسیاری وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را امتحان کنید.
- پنیر و ماست سویا: این نوع ماست‌ها و پنیرها، به‌جای شیر گاو از شیر سویا استفاده می‌کنند و برای دستگاه گوارش افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
- ماست و پنیر نارگیلی: شاید عجیب به نظر برسد؛ اما شیر نارگیل وجود دارد که پروتئین‌های شیر گاوی و گوسفندی را برایتان فراهم می‌کند.
- شیر بادام، ماست و پنیر بادام: شیر بادام این روزها به‌سادگی در مغازه‌ها پیدا میشود و می‌توانید با آن، انواع پنیر و ماست را تهیه کنید.
- شیر برنج: برای تهیه این شیر، برنج را دو ساعت در آب خیس کنید و بگذارید تا کمی نرم شود. سپس مواد را داخل مخلوط‌کن بریزید و با سرعت بالا هم بزنید. کمی نمک و خرما اضافه کنید. سپس مواد را با یک پارچه تمیز نخی، صاف کنید.
- شیر جو دوسر: این نوع شیر را هم می‌توانید به‌صورت آماده از مغازه‌ها خریداری کنید و هم می‌توانید در خانه با استفاده از جو دوسر و آب و مخلوط‌کن، آن را تهیه کنید.
- شیر فندق: شیر فندق و شیر هر نوع آجیل دیگری را می‌توانید به روش همان شیر برنج گفته‌شده تهیه کنید.
نتیجه‌گیری
حال می‌دانید که عدم تحمل لاکتوز چیست و باید از مصرف فرآورده‌های لبنی به‌خصوص شیر پرهیز کنید. البته جایگزین‌هایی برای مواد لبنی حیوانی وجود دارد که به‌خوبی کلسیم بدن را تامین می‌کند. می‌توانید از راهکارهای طب سنتی برای درمان عدم تحمل لاکتوز استفاده کنید. شما چه جایگزین‌هایی برای محصولات لبنی پیشنهاد می‌دهید؟