علائم افسردگی پس از زایمان را شاید در بسیاری از افراد دیده باشید. این علائم گاهی بسیار شدید است و می‌تواند افکار آسیب‌زننده‌ای را به ذهن مادر متبادر کند. کشف علت افسردگی پس از زایمان و درمان سریع آن، سلامت مادر و کودک را تضمین می‌کند. در این مقاله از وبلاگ اسنپ مارکت تمام جنبه‌های آن را بررسی کرده‌ایم.
افسردگی پس از زایمان چیست؟
افسردگی بعد از زایمان یا پری‌ناتال نوعی افسردگی‌ست که پس از تولد نوزاد در والدین، به‌خصوص مادر ایجاد می‌شود. علائم این افسردگی باعث می‌شود فرد احساس پوچی، بی‌احساسی و غمگینی کند. این امر می‌تواند باعث تغییرات خلقی، خستگی و احساس ناامیدی برای مدت طولانی پس از تولد شود.
نباید افسردگی پس از زایمان ساده گرفته شود؛ زیرا یک اختلال جدی با تبعات زیاد است. اما برنامه‌های درمانی مختلفی می‌تواند به افراد در غلبه بر آن کمک کند. اگر این افسردگی را تجربه می‌کنید، باید بدانید که تنها نیستید و می‌توانید بهبود پیدا کنید.
علت افسردگی پس از زایمان
علت دقیق این اختلال مشخص نیست؛ اما برخی از عوامل ممکن است به علائم افسردگی بعد از زایمان کمک می‌کند. به‌طور کلی علل اصلی و مهم بروز این عارضه را در موارد زیر میتوان خلاصه کرد:
ژنتیک
مطالعات علمی نشان می‌دهد که سابقه خانوادگی ابتلا به این عارضه به‌خصوص اگر شدید باشد، امکان بروز علائم افسردگی را افزایش می‌دهد. پس بهتر است از والدین و آشنایان خود پیش از بارداری در مورد آن سوال کنید.
عوامل فیزیکی
زمانی که باردار هستید، سطح استروژن و پروژسترون شما بالاتر از حد معمول است. در عرض چند ساعت پس از زایمان، سطح هورمون‌ها به حالت قبلی خود بازمی‌گردد. این تغییر ناگهانی ممکن است یکی از علل این افسردگی باشد.
مسائل عاطفی
وقتی کم‌خواب و خسته هستید، ممکن است در رسیدگی به مشکلات جزئی هم دچار مشکل شوید؛ ممکن است در مورد توانایی خود در مراقبت از نوزاد مضطرب باشید؛ ممکن است احساس جذابیت کم‌تری داشته باشید، با هویت جدید خود مبارزه کنید یا احساس کنید که کنترل زندگی خود را از دست داده‌اید. هر یک از این مسائل می‌تواند باعث بروز علائم افسردگی بعد از زایمان شود.
سایر عوامل فیزیکی
علاوه‌بر عواملی که ذکر شد، برخی شرایط فیزیکی دیگر در بروز این علائم نقش دارند که عبارت‌اند از:
- سطح پایین هورمون تیروئید
- محرومیت از خواب
- بیماری‌های زمینه‌ای
- سوءمصرف مواد مخدر و الکل
عوامل استرس‌زا
تحقیقات نشان می‌دهد که تجربه‌ها و اتفاقات استرس‌زا در دوران بارداری می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر احتمال ابتلا به افسردگی تاثیر بگذارد. عوامل استرس‌زای عاطفی ممکن است شامل طلاق، مرگ یکی از عزیزان و استرس مالی باشد.
علائم و نشانه های افسردگی پس از زایمان
شناخت علائم افسردگی پس از زایمان بهترین راه برای کنترل و درمان این عارضه است. بسیاری از افراد در عرض چند روز پس از زایمان احساس غمگینی، پوچی، بدخلقی یا خستگی می‌کنند؛ وضعیتی که به آن «بیبی‌بلوز» می‌گویند. اما افسردگی فراتر از آن است و هفته‌ها پس از زایمان ادامه می‌یابد. علائم آن می‌تواند شدید باشد و در روند عادی زندگی شما اختلال ایجاد کند.
علت این نوع افسردگی هر چه باشد، علائم آن می‌تواند از فردی به فرد دیگر و حتی از روزی به روز دیگر متفاوت باشد. در حالی‌که علائم ممکن است در برخی افراد بلافاصله پس از زایمان بروز دهد، اغلب در عرض یک تا سه هفته پس از فارغ‌شدن خود را نشان می‌دهد. این اختلال می‌تواند باعث شود که از کودک خود جدا شوید یا احساس کنید او را دوست ندارید. فراموش نکنید این احساسات تقصیر شما نیست. سایر نشانه‌های آن عبارت‌اند از:
- احساس دائمی غمگین‌بودن یا گریه زیاد
- داشتن افکاری برای صدمه‌زدن به نوزاد یا خود
- علاقه‌نداشتن به کودک
- از بین رفتن انرژی و انگیزه
- احساس بی‌ارزشی، گناه یا نالایقی در امر فرزندداری
- زیاد یا کم خوابیدن
- تغییر در عادات غذایی
- احساس اضطراب
- داشتن سردرد مزمن
- درد یا مشکلات معده
بروز هریک از این علائم، به این معنی نیست که شما والدین بدی هستید؛ هیچ‌چیز تقصیر شما نیست. اگر متوجه علائم شدید، باید به یک متخصص اطلاع دهید و برای احساس بهتر به دنبال درمان سریع‌تر افسردگی خود باشید.
تشخیص افسردگی بعد از زایمان
افرادی که علائم افسردگی پس از زایمان را برای بیش از 2 هفته در سال اول زایمان تجربه می‌کنند، باید برای غربالگری افسردگی با یک متخصص تماس بگیرند. یک متخصص، علائم و سابقه پزشکی شما را برای رسیدن به تشخیص درست ارزیابی می‌کند. سوال در مورد علائم افسردگی، اختلال در الگوهای خواب، احساس کاهش انرژی و احساس تحریک‌پذیری در تشخیص صحیح کمک می‌کند.
همچنین سابقه دارویی شما هم بررسی می‌شود. آزمایش خون هم برای تشخیص بیماری تجویز می‌شود. با این آزمایش، پزشک عوامل دخیل در این نوع افسردگی، اعم از کم‌کاری تیروئید یا کمبود مواد مغذی در بدن را بررسی می‌کند.
روش های درمان افسردگی پس از زایمان
اگر علائم افسردگی را در خود می‌بینید، باید در اسرع وقت با یک متخصص تماس بگیرید تا درمان را شروع کنید. درمان این اختلال از راه‌های مختلفی ممکن خواهد بود که ما در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.
دارودرمانی
این روش برای درمان افسردگی پس از زایمان، شامل داروهای مختلفی می‌شود که نباید به‌صورت خودسرانه مصرف کرد. رایج‌ترین نوع داروی مورد اعتماد برای درمان، داروهای ضدافسردگی (SSRIs) هستند. این داروها می‌توانند به تسکین بسیاری از علائم این اختلال کمک کنند؛ اما شروع اثربخشی کامل آن‌ها به 6 تا 8 هفته زمان نیاز دارد. معروف‌ترین این داروها پاروکستین (پاکسیل)، فلوکستین (پروزاک) و سرترالین (زولوفت) هستند.
در صورت بروز علائم افسردگی بعد از زایمان و جواب ندادن بدن به SSRI، از داروهای ضدافسردگی غیر‌معمول مانند بوپروپیون (ولبوترین)، ترازودون، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز استفاده می‌شود.
هورمون‌درمانی
پس از زایمان، سطح هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد. تغییر ناگهانی در هورمون‌ها، می‌تواند عامل بروز این نوع از افسردگی‌ها باشد. به همین دلیل هورمون‌درمانی ممکن است در مدیریت علائم افسردگی پس از زایمان نقش داشته باشد. عوارض جانبی هورمون‌درمانی با کمک استروژن گاهی شامل موارد زیر می‌شود:
- تغییر شدید وزن
- تهوع و استفراغ
- گرفتگی شکم
- میگرن و سردرد
- تغییرات در ترشحات واژن
- ریزش مو
- فشار خون بالا
- بزرگ‌شدن فیبروم‌های رحمی
- عفونت‌های قارچی واژن
درمان شناختی رفتاری
نوع خاصی از درمان افسردگی پس از زایمان، به نام درمان شناختی رفتاری (CBT)، می‌تواند علائم آن را را به‌طور قابل‌توجهی کم کند. مطالعات نشان می‌دهد که CBT در کنار دارودرمانی، علائم را به‌طور مؤثرتری نسبت به دارو یا سایر درمان‌ها به‌تنهایی کاهش می‌دهد.
CBT شامل یادگیری و استفاده از تکنیک‌ها و استراتژی‌هایی‌ست که فرد را قادر می‌سازد الگوهای تفکر خود را تغییر دهد؛ از مهارت‌های حل مسئله برای کنارآمدن با موقعیت‌های دشوار استفاده کند و اعتماد بیشتری نسبت به توانایی‌های خود داشته باشد.
روش‌های درمانی طبیعی
این نوع افسردگی یک وضعیت جدی و ناتوان‌کننده است و شما نباید بدون نظر متخصص، برای درمان افسردگی پس از زایمان اقدام کنید؛ اما داشتن یک رژیم غذایی سالم، انجام منظم ورزش‌های سبک، مدیتیشن یا یوگا و گذراندن وقت در طبیعت، ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید؛ به‌خصوص زمانی که در کنار دارودرمانی و روان‌درمانی استفاده شود.
خودمراقبتی
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است احساس خستگی و انزوا کنند؛ بنابراین مهم است که برای خود وقت کافی بگذارید. کارهای مورد علاقه خود را انجام دهید، با خانواده و دوستانتان تماس بگیرید و در صورت نیاز از آن‌ها کمک بخواهید.
روش های مدیریت و کنترل افسردگی بعد از زایمان
اولویت‌دادن به سلامتی، درخواست حمایت و ارتباط با دیگران و یافتن زمانی برای لذت‌بردن از جایگاه مادر‌ی، می‌تواند در کاهش بروز علائم افسردگی پس از زایمان مفید باشد. حتی اگر سعی کنید از آن پیشگیری کنید، ممکن است همچنان باز هم به آن مبتلا شوید. روش‌های زیر در کنترل و مدیریت آن کمک می‌کند.
با تیم پزشکی خود صحبت کنید
اگر فکر می‌کنید ممکن است در معرض خطر ابتلا به این نوع افسردگی باشید، می‌توانید با متخصص زنان و زایمان یا ماما، روان‌پزشک یا درمانگر صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند شما را از نزدیک برای تشخیص علائم این عارضه معاینه کنند و روش درمانی درست را به شما پیشنهاد دهند.
فعال شوید
ورزش، ابزاری موثر برای کاهش افسردگی در دوران بارداری و پس از آن است. مطالعات روی اثرات ورزش برای زنان پس از زایمان نشان داده است که می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک و حتی از بروز آن‌ها جلوگیری کند. ورزش علاوه‌بر پیشگیری از افسردگی، خواب و حافظه را هم بهبود می‌بخشد، تنش عضلانی را کاهش می‌دهد و ترشح برخی از انتقال‌دهنده‌های عصبی را، از جمله اندورفین و سروتونین، افزایش می‌دهد.
قبل از هر کاری با پزشک یا مامای خود صحبت کنید. ورزش سخت بعد از بارداری می‌تواند آسیب‌زا باشد. متخصصان توصیه می‌کنند که هر هفته دو ساعت و نیم ورزش کنید. پیاده‌روی، کاردیو، تمرینات کششی و قدرتی بهترین انتخاب هستند.
گاهی استراحت کنید
استراحت و خواب خوب برای بهبود شرایط فیزیکی و عاطفی پس از زایمان مفید است. در بسیاری از فرهنگ‌های بومی در سرتاسر جهان، زنان تشویق میشوند در طول دوره پس از زایمان استراحت کنند. خانواده و دوستان هم کمک می‌کنند تا زنان بتوانند زمان کافی را به استراحت و بهبودی اختصاص دهند.
تماس پوست‌به‌پوست را فراموش نکنید
تماس پوست‌به‌پوست، روشی موثر برای بهبود حس ارتباط شما با کودک است و می‌تواند استرس و علائم افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد. شما می‌توانید تماس پوست‌به‌پوست را هنگام شیردادن یا فقط در تعاملات روزمره با کودک خود تمرین کنید. برای تمرین پوست‌به‌پوست، کودک برهنه خود را روی سینه خود قرار دهید.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
دریافت مواد مغذی کافی می‌تواند به پیشگیری و کاهش علائم افسردگی پس از زایمان کمک کند. سطح پایین برخی از مواد مغذی، مانند اسیدهای چرب امگا 3، با افسردگی در زنان مرتبط است. مصرف اسیدهای چرب امگا 3، چه به‌صورت غذا و چه مکمل، می‌تواند به بهبود خلق‌وخوی شما کمک کند. شما می‌توانید این ماده مغذی را از ماهی (مانند سالمون، تن، ساردین و ماهی خال‌خالی)، آجیل و دانه‌ها (مانند کتان، چیا و کنف) و لوبیا چشم‌بلبلی بگیرید.
برای ارتباط با کودک خود وقت بگذارید
مراقبت از نوزاد می‌تواند طاقت‌فرسا باشد و در ابتدا پیوند با نوزاد را دشوار کند. وقت‌گذاشتن برای برقراری ارتباط با او می‌تواند به شما کمک کند که بیشتر به کودک خود دل‌بستگی داشته باشید. همچنین می‌تواند حس مادر‌شدن را لذت‌بخش‌تر کند.
آیا همه مادران بعد از زایمان دچار افسردگی میشوند؟
همان‌طور که اشاره شد، بروز این اختلال یک وضعیت نسبتا شایع و جدی در بین مادران است. با این وجود جای نگرانی نیست؛ زیرا این عارضه از هر 7 مادر جدید، یک نفر را پس از تولد فرزند تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
آیا میتوان از افسردگی پس از زایمان پیشگیری کرد؟
بروز علائم افسردگی پس از زایمان شایع است و احتمال دارد به‌طور کامل قابل پیشگیری نباشد؛ اما دانستن نشانه‌های آن ممکن است به شما در مدیریت این بیماری و اقدام برای درمان کمک کند. اگر سابقه افسردگی در فامیل را دارید و می‌خواهید باردار شوید، به‌محض این‌که متوجه شدید باردار هستید، به پزشک خود اطلاع دهید. در طول بارداری، پزشک می‌تواند از نزدیک شما را از نظر علائم افسردگی تحت نظر داشته باشد.
معاینه زودهنگام پس از زایمان برای غربالگری علت افسردگی توصیه می‌شود. هر چه زودتر تشخیص داده شود، درمان زودتر شروع خواهد شد و موثرتر است. همچنین شرکت در دوره‌های روان‌درمانی در دوران بارداری و بعد از آن هم در پیشگیری از این اختلال اثر دارد.
نقش همسر و خانواده در بهبود افسردگی پس از زایمان
مطالعات متعدد نشان می‌دهد که روابط بین فردی و حمایت اجتماعی بر ایجاد یا کاهش علائم افسردگی پس از زایمان تاثیر می‌گذارد. مراقبت از یک نوزاد، کار بسیار سختی‌ست و وجود یک شخص کمکی در خانواده، می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
کمک به پخت‌وپز، نظافت، یا انجام امور روزانه می‌تواند استرس یک مادر را کم کند. کمک دوستان و خانواده یا استخدام یک نیرو، بخشی از بار را از دوش مادر برمی‌دارید. فراموش نکنید که عدم حمایت دیگران بعد از به‌دنیاآمدن کودک می‌تواند اصلی‌ترین علت افسردگی پس از زایمان باشد. توجهی که به مادر در دوران بارداری می‌شود، پس از آن کاهش پیدا می‌کند و روی نوزاد متمرکز می‌شود. اطرافیان باید شرایط مادر را در این بازه زمانی مد نظر داشته باشند.
کلام پایانی
فراموش نکنید که درمان افسردگی پس از زایمان نیاز به کشف علت اصلی آن دارد. همچنین از تجربیات دیگران در این زمینه میتوان استفاده کرد. آیا شما هم این عارضه را تجربه کرده‌اید؟ روش درمان و کاهش علائم افسردگی پس از زایمان را می‌دانید؟ تجربه خود را با دیگر مادران در سایت اسنپ مارکت به اشتراک بگذارید.