خارش پوست یا در اصطلاح علمی، پروریت پوستی، یک حس آزاردهنده است که احتمالاً بسیاری از افراد بنا به دلایل متنوع، آن را تجربه کرده‌اند. بسته به علت خارش، ممکن است پوست قرمز رنگ شود، برآمدگی داشته باشد یا اینکه اصلاً تغییری نکند. در ادامه، این معضل می‌تواند منجر به زخم و عفونت شود، پس رفع این مشکل اهمیت زیادی دارد.
بسیاری از افراد با درمان‌های متداول خانگی و خودمراقبتی، خارش پوستی را کنترل و رفع می‌کنند. خارش طولانی مدت، نیاز به تشخیص علت و اقدام به درمان دارد. درمان‌های پزشکی اصولاً به صورت مرطوب کننده، پمادها و داروهای خوراکی است.
دلایل خارش پوست
- شرایط پوستی: پوست خشک (زروسیس)، اگزما (درماتیت)، پسوریازیس، انگل، سوختگی، زخم، نیش حشرات، کهیر و مواردی از این قبیل که مربوط به خود پوست هستند، همگی می‌توانند از علل خارش باشند.
- بیماری‌های داخلی: خارش کل بدن می‌تواند به دلیل یک بیماری درون بدن باشد؛ مثل بیماری کلیوی (خارش کلیوی)، بیماری کبدی (خارش کبدی)، کم خونی، دیابت، اختلالات تیروئید و موارد این‌چنینی. گاهی هم تغییرات هورمونی (خصوصاً در زمان بارداری یا یائسگی) منجر به خارش می‌شوند.
- اختلال‌های عصبی: مثال‌های این بخش از دسته بندی، شامل بیماری ام اس، زونا، عصب تحت فشار (وقتی یک ناحیه پوستی تحت فشار قرار گیرد، اعصاب آن ناحیه هم درگیر فشار شده و در کنار سایر علائم، ایجاد خارش می‌کنند) می‌شوند.
- شرایط روحی روانی: اضطراب، اختلالات وسواسی فکری و افسردگی هم می‌توانند منجر به خارش شوند.
- واکنش‌های حساسیتی و آلرژیک: پارچه لباس، مواد شیمیایی، صابون و مواد دیگر می‌توانند باعث تحریک پوست و ایجاد خارش شوند. پدیده خارش ممکن است به عنوان عوارض جانبی بعضی داروهای شیمیایی هم رخ دهد.
چطور از خارش پوستی پیشگیری کنیم؟
- بعد از استحمام، پوستتان را مرطوب کنید. استفاده از آب‌رسان و مرطوب‌کننده‌ها، از اغلب خارش‌های رایج پیشگیری می‌کند.
- با آب داغ دوش نگیرید چراکه در دماهای بالا پوست آسیب دیده و خشک می‌شود.
- روزانه حداقل ۷ لیوان آب بنوشید و بدنتان را هیدراته نگه دارید. اگر در محیط خشکی زندگی می‌کنید، علاوه بر نوشیدن آب فراوان، از دستگاه بخور برای محیط استفاده کنید.
- سعی کنید از شوینده‌های صابونی استفاده نکنید. شوینده‌های صابونی باعث کاهش رطوبت می‌شوند و ترکیبات آسیب‌رسان دارند. شوینده‌های غیر صابونی و آب‌رسان را جایگزین کنید.
چطور خارش پوستی را کنترل کنیم؟
همانطور که قبلاً هم اشاره شد، بسیاری از خارش‌ها را می‌توانید به سادگی و بدون مراجعه به پزشک رفع کرده یا تسکین دهید. بگذارید چند توصیه در مورد راه‌های کنترل این مشکل داشته باشیم.
بایدهایی برای کنترل مشکل
- به جای اینکه خیلی سخت محل را خارش دهید، روی آن ضربه زده و مالش بدهید.
- یک چیز سرد مثل حوله مرطوب روی محل خارش بگذارید.
- دوش بگیرید و آب سرد یا گرم را امتحان کنید. برخی خارش‌ها با دوش سرد و برخی هم با دوش آب گرم تسکین می‌یابند.
- مرتباً از نرم‌کننده و مرطوب‌کننده‌های بدون بو استفاده کنید.
- اطمینان حاصل کنید که ناخن‌هایتان تمیز و کوتاه هستند و سطحشان صاف است.
- لباس‌های گشاد و ترجیحاً از جنس نخ بپوشید.
- از مایع و پودرهای شوینده مخصوص پوست‌های حساس استفاده کنید.
نبایدهایی برای جلوگیری از خارش
- لباس‌های تنگ و از جنس پشم یا پارچه‌های مصنوعی را نپوشید، چرا که باعث خارش پوست می‌شوند.
- زمان زیادی را در حمام نگذرانید و به صورت کوتاه مدت ولی در دفعات بیشتر دوش بگیرید.
- از صابون، شوینده یا مرطوب‌کننده‌های عطری استفاده نکنید. شوینده‌های بدون بو را جایگزین کنید.
- هنگام خشک کردن بدن یا صورتتان (خصوصاً بعد از حمام که پوست حساس‌تر می‌شود) ملایم و به آرامی این کار را انجام دهید. ضمناً، هرگز سعی نکنید که با حوله بدنتان را خارش دهید.
- اضطراب نداشته باشید و تنش‌ها را کاهش دهید. روش‌های متفاوتی وجود دارد که موضوع بحث ما نیستند ولی یوگا، مدیتیشن و چنین فعالیت‌هایی به کاهش فشارهای عصبی کمک می‌کنند.
خارش پوستی مزمن
اگر خارش پوستی بیش از ۶ هفته ادامه داشته باشد، حالت مزمن پیدا می‌کند و بر کیفیت زندگی اثرگذار خواهد بود. در خواب برای شما مزاحمت ایجاد می‌کند، منجر به اضطراب و افسردگی می‌شود و از این دست مشکلات. در این شرایط لازم است که دلیل خارش را پیدا کرده و اقدام به رفع خارش کنید. در موارد زیر لازم است که به پزشک متخصص پوست مراجعه شود:
- خارش پوست که بیش از دو هفته شما را درگیر کند و درمان‌های رایج خانگی تأثیرگذار نباشند
- خارشی که مزاحم فعالیت‌های روزانه شما شده و در هنگام خواب هم مزاحمت ایجاد کنند
- خارشی که به صورت ناگهانی رخ دهند و نتوانید به خوبی درمورد محل یا نوع خارش توضیح دهید
- خارشی که بر کل بدن تأثیر گذاشته و تمام قسمت‌های بدن به نوعی درگیر باشند
- خارشی که با علائم و اختلال‌های دیگر مثل تنگی نفس، ریزش مو و تب همراه باشد
- خارشی که خونریزی کند و سوزش مضاعفی در اثر عفونت ایجاد شود
جمع‌بندی مطالب
دسته‌بندی و مواردی که ذکر شدند، به طور خلاصه انواع زوایای این مسئله را مطرح کردند. خارش پوست یک مسئله رایج و آزاردهنده است که آگاهی نسبت به آن، هرچند به شکل غیرتخصصی، در پیشگیری و رفع خارش مؤثر خواهد بود. سعی کنید شرایط پوستی‌تان را از نظر رطوبت و پاکیزگی، مناسب نگه دارید. سعی کنید شوینده‌های مناسب پوستتان را پیدا کنید. عواملی که برای شما ایجاد حساسیت پوستی می‌کنند را از محیط زندگی‌تان حذف کنید.
در صورت ایجاد خارش، از روش‌های مرسوم استفاده کنید و هرگز به سختی محل را نخارانید. در صورت ایجاد زخم یا عفونت در اثر خارش، حتماً از روش‌های پزشکی برای کنترل زخم و عفونت استفاده کنید. گاهی لازم است برای رفع خارش به پزشک مراجعه کنید یا آزمایش‌های پزشکی انجام دهید. همیشه هم بی‌تفاوت از کنار خارش‌ها عبور نکنید.