یکی از انواع بیماری‌های مزمن، بیماری دیابت است که به دلیل شرایط وراثتی و محیطی افراد به آن دچار می‌شوند. افرادی که به بیماری دیابت دچار شده‌اند با توجه به اینکه در چه مرحله‌ای از بیماری قرار دارند، باید رژیم غذایی و سبک زندگی مناسبی داشته باشند. تغذیه دیابتی ها یکی از مهم‌ترین عوامل کنترل‌کنندۀ بیماری دیابت است که به سلامت بیشتر بیماران دیابتی کمک می‌کند. افرادی که به دیابت مبتلا هستند درصورتی‌که رژیم غذایی و سبک زندگی صحیح و سالمی داشته باشند، می‌توانند سلامت خود را حفظ کنند. اما آن دسته از بیمارانی که به رژیم غذایی خود توجه نمی‌کنند در مدت‌زمان کوتاهی با مشکلات بسیار زیادی روبه‌رو می‌شوند.
دیابت و نشانه‌های دیابت چیست؟
افزایش قند خون تأثیر بدی بر دستگاه‌های داخلی بدن دارد و در طولانی‌مدت درصورتی‌که موارد مراقبتی رعایت نشود، عوارض جبران‌ناپذیری دارد. با توجه به اینکه چه عواملی در بدن موجب افزایش قند خون شده است، نوع دیابت متفاوت است و بیماری دیابت به دو نوع تقسیم می‌شود. دیابت نوع یک، دیابت وابسته به انسولین و دیابت نوع دو، غیر وابسته به انسولین است. دیابت نوع یک به دلیل عدم تولید کافی انسولین توسط غدۀ پانکراس ایجاد می‌شود و دیابت نوع دو به دلیل عملکرد نامناسب گیرنده‌های هورمون انسولین ایجاد می‌شود.
نشانه‌های بیماری دیابت چیست؟
افراد مبتلابه بیماری دیابت با نشانه‌ها و علائم زیر به پزشک یا آزمایشگاه مراجعه می‌کنند تا تست قند خون انجام دهند. نشانه‌های افراد مبتلابه بیماری دیابت عبارت هستند از:
- افزایش حجم ادرار در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت، تکرر ادرار و عفونت‌های ادراری
- تشنگی پی‌درپی و دفع آب
- دفع گلوکز از طریق ادرار و مشکلات کلیوی
- خستگی مزمن
- تاری دید و بهبود طولانی‌مدت زخم‌های سطحی
- اختلالات جنسی و مشکلات انزال
بهترین روش درمان و تغذیه دیابتی ها
بیماری دیابت روش درمان قطعی ندارد و افرادی که به این بیماری مبتلا هستند باید با رژیم غذایی صحیح و سبک زندگی درست از بروز عوارض این بیماری جلوگیری کنند. رعایت تغذیه دیابتی ها توسط افراد دیابتی یکی از مهم‌ترین عوامل کنترل این بیماری است. درصورتی‌که بیماری دیابت کنترل نشود افزایش زمان بهبودی زخم‌ها و عفونت‌های مزمن بدن باعث از دست رفتن اندام‌های حرکتی فرد شده و به مویرگ‌های بینایی آسیب می‌رساند. اما رعایت رژیم غذایی صحیح و تغذیه دیابتی ها از بروز این عوارض تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
نکات مهم در تغذیه دیابتی ها
در تغذیه دیابتی ها استفاده از قندهای پیچیده و مواد غذایی سرشار از سبزیجات، میوه و پروتئین ضروری است. افرادی که به بیماری دیابت دچار شده‌اند باید مصرف قندهای ساده را تا حد بسیار زیادی کاهش دهند و از خوردن مواد غذایی دارای قند جلوگیری کنند. مواد غذایی دارای کربوهیدرات‌های پیچیده به بدن کمک می‌کنند تا قند در مدت‌زمان طولانی وارد خون شده و سلول‌ها زمان کافی برای دریافت قند داشته باشند. غذای مناسب برای دیابتی ها که در تغذیه دیابتی ها ضروری است گنجانده شوند عبارت هستند از:
سالادهای متنوع
استفاده از سالاد نه‌تنها در تغذیه دیابتی ها به آن‌ها توصیه می‌شود بلکه به تمام افرادی که علاقه دارند از رژیم غذایی سالم و سبک زندگی صحیح برخوردار شوند، توصیه می‌شود. سالاد همراه غذا علاوه بر اینکه به هضم غذا کمک می‌کند موجب سیری طولانی‌مدت می‌شود و به بهبود سلامت سیستم گوارش کمک می‌کند.
سالاد کاهو و سالاد شیرازی از رایج‌ترین سالادهای سفرۀ ایرانیان است اما در لیست غذاهای خوشمزه برای دیابتی ها و افرادی که به سبک زندگی سالم علاقه‌مند هستند می‌توان از سالادهای متنوع‌تر استفاده کرد. استفاده از گل‌کلم، اسفناج و برگ چغندر سالاد متفاوت و خوشمزه‌ای خواهید داشت. برای تهیه چیپس‌های گیاهی خوشمزه می‌توان برگ کلم را در روغن‌زیتون به مدت بسیار کم برشته کرد و چیپس‌های ترد و خوشمزه تهیه کرد.
تغذیه دیابتی ها با غلات کامل و فیبر زیاد
یکی از ممنوعات دیابتی ها پرخوری و انتخاب غذاهای اشتباه است. برای جلوگیری از رفتارهای غذایی اشتباه توسط افراد دیابتی این اشخاص باید از غذاهای دارای فیبر زیاد استفاده کنند. غلات ازجمله مواد خوراکی هستند که استفاده از آن‌ها در تغذیه دیابتی ها شدیداً توصیه می‌شود.
برای گنجاندن غلات کامل در رژیم غذایی می‌توان از نخود، لوبیا و عدس همراه سالاد و غذا استفاده کرد. ذرت نیز به‌عنوان یکی از مواد غذایی مناسب برای افراد دیابتی باید در رژیم غذایی آن‌ها گنجانده شود. این مواد غذایی کربوهیدرات دارند اما میزان کربوهیدرات آن‌ها کم است و از طرفی به دلیل فیبر کافی و طعم خوشمزه باعث می‌شوند طعم خاص آن‌ها همراه غذا آن را لذت‌بخش‌تر کند.
سبزیجات پخته، کباب شده و خام
ازجمله غذاهای خوشمزه برای دیابتی ها که از سلامت کافی برخوردار است سبزیجات هستند. تنوع سبزیجات به‌قدری زیاد است که تنوع کافی و جذاب را برای وعده‌های غذایی ایجاد می‌کند. سبزیجات کبابی و پخته‌شده به‌تنهایی یکی از بهترین منوهای تغذیه دیابتی ها است. این خوراکی‌ها طعم و رنگ بسیار جذابی به وعده‌های غذایی می‌دهند و تا ساعت‌ها احساس سیری ایجاد می‌کنند.
در نمونه رژیم غذایی دیابتی سبزیجات خوشمزه که کربوهیدرات کمی دارند شامل قارچ، بادمجان، پیاز، گوجه، کلم پیچ و کدو است. هنگام طبخ این غذا افزودن ادویه‌هایی مانند پودر آویشن، رزماری و فلفل قرمز طعم خوشمزه‌تر و جذاب‌تری به غذا می‌دهد. سس کم‌چرب حمص نیز از بهترین افزودنی‌هایی است که می‌توان همراه سبزیجات کبابی و پخته‌شده سرو کرد.
تغذیه دیابتی ها با مواد غذایی پروتئینی
مواد غذایی دارای پروتئین علاوه بر اینکه شامل غذاهای خوشمزه برای دیابتی ها است به کاهش قند خون نیز کمک می‌کند. مصرف تخم‌مرغ، گوشت سینۀ مرغ و گوشت راسته از منابع مهم سرشار از پروتئین است. همراه مواد پروتئینی مصرف ماست یونانی و پنیر کاتیج نیز توصیه می‌شود. ازجمله مواد غذایی دیگری که در لیست غذاهای خوشمزه برای دیابتی ها قرار می‌گیرد ساقۀ کرفس و کرۀ بادام‌زمینی است که علاوه بر تأمین چربی و پروتئین به خوشمزه‌تر شدن غذاها نیز کمک می‌کند.
در لیست مواد پروتئینی برای افراد دیابتی و افراد علاقه‌مند به سبک زندگی سالم و تغذیۀ صحیح و سالم پنیر کم‌چرب و گوشت نمک‌سود شده نیز قرار می‌گیرد. در مصرف این دو مادۀ غذایی باید به میزان سدیم موجود در آن‌ها نیز توجه داشته باشید. ماهی سالمون همراه با کاهو و زیتون نیز می‌تواند در لیست مواد غذایی پروتئین دار برای افراد دیابتی قرار بگیرد.
توصیه‌های مهم برای افراد مبتلابه دیابت
- با توجه به نوع دیابت باید رژیم مخصوص استفاده شود. غذای دیابت نوع 1 و غذای دیابت نوع 2 می‌تواند به‌صورت تخصصی توسط پزشک تغذیه تجویز شود.
- رژیم غذایی صحیح باید دارای غذاهای مناسب برای فواصل زمانی مشخص و منظم باشد.
- ورزش کردن روزانه و پیاده‌روی به کنترل قند خون کمک می‌کند.
- کنترل استرس و دوری از عصبانیت و موقعیت پرتنش از عوامل مهم کنترل قند خون است.
- مصرف مواد غذایی مانند توت خشک، خرما و انجیر باید با تجویز پزشک انجام شود.
- استفاده از سبزیجات تازه به‌صورت روزانه برای افراد مبتلابه دیابت توصیه می‌شود.
- استفاده از حبوبات به‌صورت وعدۀ غذایی برای 2 بار در هفته به افراد مبتلابه دیابت توصیه می‌شود.
- مصرف هرگونه تنقلات به‌شدت مضر است و باید از خوردن آن‌ها به‌شدت جلوگیری شود.
جمع‌بندی
دیابت یکی از انواع بیماری‌های مزمن که به آن مرگ خاموش گفته می‌شود. در صورت عدم رعایت رژیم غذایی و عدم‌اصلاح سبک زندگی مشکلات بسیار زیادی برای بیماران دیابتی به وجود می‌آید. استفاده از رژیم اصولی و تغذیه دیابتی ها به افراد مبتلا کمک می‌کند تا زندگی سالم‌تری داشته باشند و از عوارض این بیماری جلوگیری کنند. مصرف قندهای ساده مانند قند، شکر، نوشابه، بستنی، دسر، شیرینی، کمپوت، کیک، آب‌نبات و بسیاری از تنقلات برای افراد مبتلابه دیابت ممنوع است. اما استفاده از سبزیجات تازه، کبابی، بخارپز، مواد پروتئینی، روغن‌زیتون، نان‌های سنتی و سبوس‌دار و دوری از شرایط استرس‌آور و متشنج به افراد مبتلابه دیابت توصیه می‌شود.