پوست وظیفۀ محافظت از اجزای داخلی بدن را دارد و از ورود انواع ویروس و باکتری به آن جلوگیری می‌کند. وقتی سلول‌های پوست با هر نوع مادۀ مشکوکی تماس پیدا می‌کنند، واکنش نشان داده و ملتهب می‌شوند. در علم پزشکی به این التهاب اگزما یا درماتیت می‌گویند که می‌تواند باعث خارش پوست شود. به طور کلی خارش پوست یک علامت شایع برای بسیاری از مشکلات پوستی و یا بیماری‌های داخلی است.
علل خارش پوست
همانطور که گفتیم خارش پوست می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد:
- خشکی پوست: پوست بدن می‌تواند به دلایلی مانند سن بالا، کشیدن سیگار، لوازم آرایش، نور زیاد آفتاب، فصل‌های سرد و دلایل متعدد دیگری خشک شود. پوست خشک زبر شده و شروع به خاریدن می‌کند. اگر علت خارش پوست شما خشکی آن است باید از لوسیون‌ها و کرم‌های مرطوب کننده و آب‌رسان استفاده نمایید.
- حساسیت پوست: پوست هر فرد ممکن است به چیزهای مختلفی از جمله مواد شیمیایی، رنگ، عطر و بدلیجات حساسیت نشان دهد و به همین علت شروع به خارش کند. برای درمان خارش ناشی از حساسیت باید از پمادهایی حاوی کورتیکو استروئید استفاده نمایید.
- عفونت قارچی: عفونت قارچی می‌تواند در پوست سر، انگشتان پا و قسمت‌های دیگر پوست بدن ایجاد شود و باعث خارش شود. این نوع عفونت‌ها با کِرِم‌ها و شامپوهای ضدقارچ قابل درمان هستند.
- پسوریازیس: پسوریازیس یک بیماری پوستی خود ایمنی است که موجب می‌شود سلول‌های پوست زودتر بمیرند و در یک تکه انباشته شوند. این بیماری پوست را دچار خارش می‌کند و می‌بایست با مشورت پزشک درمان شود.
- بیماری‌های کلیوی و کبد: کلیه‌ها و کبد وظیفۀ دفع سموم خطرناک را از بدن دارند، اما اگر در اثر بیماری نتوانند وظایف خود را به درستی انجام دهند متابولیت‌هایی در سطح پوست جمع می‌شود که موجبات خارش پوست را فراهم می‌کند.
- اگزما: این بیماری روی سطح پوست خشکی، قرمزی و التهاب ایجاد می‌کند و موجب خارش آن می‌شود. اگزما سطوح متنوعی دارد. باید برای هرکدام از انواع اگزما راهکار جداگانه‌ای در نظر گرفت.
![علت اگزما]()
علت اگزما
اگزما واکنشی است پوستی که علت دقیقی ندارد، اما شرایطی است که معمولاً در افراد آلرژیک ایجاد می‌شود. همچنین علت اگزما گاهی با ریشۀ ژنتیکی نیز در نظر گرفته می‌شود. پس اگر در خانوادۀ شما فردی مبتلا به اگزما وجود دارد ممکن است شما نیز به آن مبتلا شوید، اما این بیماری واگیردار نیست و از این جهت نگرانی‌ای وجود ندارد. این واکنش با خارش پوست، قرمزی، التهاب و تاول‌هایی روشن با برجستگی کم شروع می‌شود.
اضطراب در زندگی روزمره و یا به هم خوردن نظم و روتین در زندگی یک کودک از دیگر مواردی است که به عنوان علت اگزما از آن یاد می‌شود. همچنین از طرفی دیگر خود اگزما می‌تواند در افراد استرس و اضطراب ایجاد کند زیرا ممکن است فرد بر خارش پوست تمرکز کند و یا نگران شکل ظاهری پوست خود و هزینه‌های درمان باشد. اضطراب خواب را دچار اختلال می‌کند و همین درمان اگزما را به تعویق می‌اندازد. به طور کلی اگزما و اضطراب در یک چرخۀ مرتبط به هم قرار دارند.
انواع اگزما
ممکن است افراد در هر برهۀ زمانی دچار انواع اگزما شوند، اما در تمامی مدل‌های این بیماری خارش پوست و قرمزی آن وجود دارد. برخی از انواع اگزما ممکن است شدید شوند و زخم‌های آبدار و پوسته پوسته شدن پوست را به دنبال داشته باشند.
- اگزما آتوپیک: این نوع اگزما در کودکان شایع است و منشأ ژنتیکی و ارثی دارد، اما به علت شغل افراد نیز ممکن است ایجاد شود. علائم در این اگزما پشت دست‌ها و روی انگشتان ایجاد می‌شود. این نوع اگزما شایع‌ترین نوع است.
- اگزما تماسی: این نوع از اگزما در اثر برخورد زیاد پوست با آب، مواد پاک کننده و مواد شیمیایی ایجاد می‌شود.
- اگزما تماسی آلرژیک: این اگزما در اثر برخورد پوست با موادی که ممکن است فرد به آن حساسیت داشته باشد ایجاد می‌گردد. نیکل، عطر، لاستیک، رنگ مو و مواد نگهدارنده از جملۀ این مواد حساسیت‌زا هستند.
- اگزما پوست خشک: این نوع از انواع اگزما در پایین پا ایجاد و موجب خارش پوست می‌شود.
- اگزما نومولار یا دیسکوئید: این اگزما به صورت سکه‌ای و یا دایره‌ای است که گسترش می‌یابد و بر اثر آسیب به بخشی از پوست شروع می‌شود. این اگزما می‌تواند بسیار مشابه عفونت‌های قارچی باشد.
- اگزما سبورئیک یا شوره‌ای: در این نوع از اگزما پوست بر اثر مواد سمی تولید شده توسط مخمر مالاسزیا که روی پوست صورت و سر زندگی می‌کند ملتهب و پوسته پوسته می‌شود.
- اگزما عفونی – التهابی: این اگزما توسط عفونت‌های قارچی پوستی و یا زرد زخم که نوعی عفونت باکتریایی است ایجاد می‌شود.
- اگزما گرانشی: این اگزما در افراد مسن دیده می‌شود و بر اثر تورم و ضعف عملکرد در وریدهای پا در قسمت‌های پایین تنه ایجاد می‌گردد.
- اگزما گوش خارجی: همانطور که از نامش پیدا است این اگزما التهابی در کانال گوش خارجی است.
- اگزما خال میرسون: این اگزما خال‌های ملانوسیتیک را درگیر می‌کند.
![اگزما در بزرگسالان]()
علائم اگزما
به طور کلی علائم اگزما شامل خارش پوست شدید، قرمزی، جوش‌های ریز، پوسته پوسته شدن پوست و خشکی آن است، اما انواع اگزما می‌توانند علائم متفاوتی را نیز ایجاد کنند. افراد ممکن است در دوره‌های مختلف زندگی دچار اگزما شوند ولی پنج سال اول زندگی محتمل‌ترین دوران بروز این بیماری است. نشانه‌ها و علائم اگزما در بزرگسالان و کودکان ممکن است متفاوت باشد:
- کودکان دو تا شش ماه: خارش، خشکی، قرمزی پوست و برآمدگی‌هایی کوچک روی گونه، پیشانی و یا سر نوزاد ایجاد می‌شود.
- کودکان شش ماه تا دو سال: جوش‌هایی به صورت حباب که درون‌شان مایع قرار دارد، با خارش همراه هستند و هنگام خواب تشدید می‌شوند.
- کودکان دو تا پنج سال: خشکی پوست شدیدتر می‌شود و حالت فلسی پیدا می‌کند وخارش پوست افزایش می‌یابد.
- نوجوانان و بزرگسالان: اگزما در این افراد بیشتر در اطراف گردن، برآمدگی آرنج و پشت زانوها ایجاد می‌شود. مچ دست، ساعد و صورت نوجوانان نیز ممکن است گاهاً درگیر این بیماری شود. خارش پوست در این بیماری ممکن است آنقدر شدید شود که ناحیۀ پوستی درگیر را زخم کند.
![اگزما در کودکان]()
درمان اگزما
واقعیت این است که اگزما درمانی قطعی ندارد اما با توجه به سطحی که در آن قرار دارد درمان‌های متنوع خانگی و دارویی نیز دارد. حتما بعد از تشخیص اگزما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا نوع آن مشخص شود و طبق آن برای شما دارو تجویز گردد. اگزمای شما در هر مرحله‌ای که باشد می‌بایست از تشدید علائم آن جلوگیری نمود.
کاهش علائم اگزما
اگر اگزما دارید به صورت مداوم از یک لایۀ ضخیم پماد و یا کِرِم مرطوب کنندۀ بدون بو برای جلوگیری از خشکی پوست استفاده کنید تا خارش پوست شما کمتر شود و التهاب آن افزایش نیابد. همچنین از عواملی که اگزما را تشدید می‌کند دوری کنید. این عوامل شامل گرما یا تعریق زیاد، حضور در آب و هوای خشک، استرس یا نگرانی، تغییرات ناگهانی دما، استفاده از عطر، پوشیدن لباس‌های پشمی یا الیاف مصنوعی و … است.
درمان خانگی اگزما
برای کاهش احساس خارش پوست ناشی از اگزما می‌توانید با استفاده از یک کمپرس یخ آن ناحیه را خنک کنید، از مرطوب کننده‌های غلیظ، روغن‌های گیاهی و یا پماد هیدروکورتیزون استفاده نمایید. از راه‌های درمان اگزما در خانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آب ولرم و بخار: اگزما ممکن است با آب ولرم و بخار درمان شود. همچنین اگزما خفیف را با استفاده از آب، مرطوب کننده و کورتیزول 1% درمان می‌کنند.
- روغن نباتی: روزی یک بار روغن نباتی را روی پوست خشک بمالید و با پلاستیک بپوشانید تا خارش پوست را التیام بخشد. همچنین می‌توانید از روغن نباتی و یا روغن زیتون و شیر در حمام نیز استفاده کنید.
- سرکۀ سیب: این سرکه خاصیت ضدعفونی کننده دارد و التهاب پوست را تسکین می‌بخشد. می‌توانید با یک تکه پنبه سرکۀ سیب را روی موضع مورد نظر بمالید.
- زرد چوبه: خوردن زرد چوبه به علت آنتی‌اکسیدان موجود در آن (کورکومین) می‌تواند از پوست محافظت کند.
- آلوئه ورا: ژل آلوئه ورا ترکیبات ضد التهابی و ترمیم کننده دارد. همچنین خنکی‌ای که روی پوست ایجاد می‌کند می‌تواند خارش پوست را نیز کاهش دهد.
- بذر کتان: خوردن بذر کتان تجمع اسید آراشیدونیک را در بدن مسدود می‌کند. این نوع اسید باعث التهاب می‌شود و به این ترتیب التهاب ناشی از اگزما کاهش می‌یابد.
- حمام سرکۀ سیب: سرکه خاصیت ترمیم کننده دارد و با جلوگیری از خشکی پوست از خارش آن نیز جلوگیری می‌کند. دو فنجان سرکۀ سیب را در یک تشت یا وان آب ولرم بریزید و با آن حمام کنید.
![درمان اگزما]()
کلام آخر
خارش پوست ممکن است بین دو روز تا ده سال ادامه داشته باشد، اما نکتۀ قابل توجه تشخیص علت آن است. پس اگر مدت زمان خارش پوست شما بیش از چهار الی شش هفته طول کشید، حتماً به یک متخصص پوست مراجعه کنید.
به هیچ وجه نباید به خارش پوست بی‌توجهی کرد زیرا در سن بالای ۶۰ سال رخ دهد می‌تواند علامتی از بیماری‌های داخلی مانند نارسایی‌های کلیوی، تومور‌های داخلی و نارسایی‌های کبدی باشد. خارشی که با ضایعۀ پوستی همراه نیست، می‌تواند علامتی از مشکلات داخلی یاد شده باشد.
برای درمان خارش پوست در خانه می‌توان از کرم و لوسیون‌های مرطوب کننده، کمپرس آب سرد، دوش آب ولرم، صابون‌های ملایم بدون عطر و رنگ، لباس‌های نخی سبک، نرم و گشاد استفاده کرد. همچنین لازم است استرس را از خود دور کنید و بدن‌تان را در معرض تغییر دمای زیاد قرار ندهید. از وسایلی که ممکن است حساسیت‌زا باشند، مانند بدلیجات دارای فلز نیکل و لباس‌های پشمی دوری کنید.