پرکاری تیروئید از آن بیماری‌هایی‌ست که احتمال وقوع آن در دوران کودکی، حدود یک نفر از هر ۵۰۰۰ نفر است. با وجود احتمال کم آن، همچنان سایه آن بر سر کودکان باقی‌ست و اگر رویکرد درستی اتخاذ نشود، می‌تواند یک پیش‌آمد ساده را به بحران تبدیل کند.
عوارض پرکاری تیروئید در کودکان، می‌تواند در تمامی ابعاد زندگی آن‌ها، چه تحصیلی و اجتماعی و چه سلامت آن‌ها، تاثیر بگذارد؛ اما نگران نباشید. در این بلاگ از اسنپ مارکت، تلاش کردیم تا مهم‌ترین بخش‌ها و نکاتی را که باید از پرکاری تیروئید در کودکان بدانید، برای شما بنویسیم. در این بلاگ با مواردی همچون عوارض پرکاری تیروئید در کودکان، نشانه های پرکاری تیروئيد در کودکان و همچنین راه های درمانی آن، آشنا خواهید شد.
پرکاری تیروئید در کودکان چیست؟
تیروئید، غده‌ای پروانه‌ای‌شکل است که در ناحیه گردن، در جلوی نای و زیر حنجره قرار دارد. وجود هورمون‌های تیروئیدی جهت رشد و نمو ضروری‌ست و این هورمون‌ها باعث افزایش میزان سوخت‌وساز در اکثر بافت‌های بدن می‌شوند؛ از طرفی، بر کنترل ضربان قلب و دما هم اثر می‌گذارند.
پرکاری تیروئید در کودکان زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید کودک بیش از نیاز خود هورمون‌های تیروئیدی تولید کند. پرکاری تیروئید در کوکان، سبب رشد غیر طبیعی نمی‌شود؛ اما میزان سوخت‌وساز را تا ۶۰ درصد و حتی بیشتر، افزایش می‌دهد. با افزایش متابولیسم، عموما کودک دچار کاهش وزن می‌شود و همچنین حالت‌هایی همچون خشم، اضطراب و عدم ثبات احساسات را نشان می‌دهند. شایع‌ترین شکل پرکاری تیروئید، بیماری «گریوز» بوده که یک بیماری خودایمنی است.
سرعت درمان، بسیار اهمیت دارد؛ زیرا از عوارض پرکاری تیروئید در کودکان خصوصا کودکان زیر ۳ سال، می‌توان به تاخیر رشد شناختی یا اختلال شناختی، توقف رشد زودهنگام و به‌دنبال آن، کوتاهی قد اشاره کرد. پرکاری تیروئید در نوزادان، می‌تواند زندگی آن‌ها را هم به خطر بیندازد؛ بنابراین، بسیار حائز اهمیت است که پرکاری تیروئید در کودکان به‌سرعت شناسایی و با مراجعه به متخصص اطفال، نسبت به درمان آن اقدام شود.
مهم‌ترین عوارض پرکاری تیروئید در کودکان
· مشکلات قلبی
از عمده‌ترین عوارض پرکاری تیروئید در کودکان و بزرگسالان، می‌توان به مشکلات قلبی زیر اشاره کرد:
- افزایش ضربان قلب
- آریتمی قلبی یا اختلال در ریتم قلب
- نارسایی احتقانی قلب
· بیماری استخوان شکننده
اگر درمان پرکاری تیروئید در کودکان به‌سرعت انجام نشود، می‌تواند به بیماری استخوان شکننده منجر شود. در این بیماری، بافت استخوان‌ها، ضعیف و شکننده می‌شود (پوکی استخوان). مشکلات نخاعی، تغییر شکل استخوان‌ها و همچنین نارسایی قلبی، از عوارض پرکاری تیروئید در کودکان و بزرگسالان است. استحکام استخوان‌ها، تا حدی به مقدار کلسیم و سایر مواد معدنی بستگی دارد. ترشح بیش از حد هورمون تیروئید در بدن، در ترکیب کلسیم در استخوان‌ها اختلال ایجاد می‌کند.
· آسیب‌های چشمی
بیماری گریوز، یکی از شایع‌ترین عوارض پرکاری تیروئید در کودکان است. چشم افرادی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، دچار مشکلاتی مانند برآمدگی، قرمزی، تورم، حساسیت به نور و تاری یا دوبینی می‌شود. اگر این مشکلات درمان نشوند و تشدید شوند، حتی می‌توانند بینایی فرد را به خطر بیندازند.
· پوست قرمز و متورم
در موارد نادر، افرادی که به بیماری گریوز مبتلا شدند، دچار درموپاتی گریوز می‌شوند. در این حالت اثر آن بر پوست افراد، خصوصا در ناحیه ساق پا، به حالت متورم، قرمز و پوست‌پرتقال‌مانند دیده می‌شود.
· بحران تیروتوکسیک
از جدی‌ترین عوارض پرکاری تیروئید در کودکان و بزرگسالان، بحران تیروتوکسیک است که علائمی همچون تب بالا، بی‌قراری، لرزش بدن، نبض شدید و حتی هذیان را شامل می‌شود. در چنین شرایطی، باید به‌سرعت اقدامات پزشکی مناسب صورت گیرد تا جان بیمار، به خطر نیوفتد.
علت پرکاری تیروئید در کوکان چیست؟
از اصلی‌ترین دلایل پرکاری تیروئید در کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· بیماری گریوز
عمومی‌ترین علت پرکاری تیروئید در کودکان است. این یک اختلال خودایمنی است و زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن علاوه‌بر حمله به میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا، به غده تیروئید هم حمله می‌کند. سیستم ایمنی با ترشح پادتن یا آنتی‌بادی، باعث افزایش ترشح هورمون تیروئید می‌شود. در صورتی که این آنتی‌بادی‌ها به ماهیچه‌های پشت چشم هم حمله کنند، موجب برآمدگی چشم می‌شوند.
· مصرف بیش از حد داروهای هورمون تیروئید
مصرف بیش از حد داروهای هورمون تیروئید می‌تواند موجب پرکاری تیروئید شود. این مشکل خصوصا در کودکانی ایجاد می‌شود که به کم‌کاری تیروئید دچار هستند و جهت درمان، داروهای هورمون تیروئید مصرف می‌کنند و با زیاده‌روی در مصرف آن، به پرکاری تیروئید دچار می‌شوند.
· مصرف بیش از حد ید در رژیم غذایی
مصرف بیش از حد ید در رژیم غذایی هم می‌تواند منجر به پرکاری تیروئید شود. ید یک واحد سازنده مهم برای تولید و ترشح هورمون تیروئید است و باید در رژیم غذایی روزانه ما قرار داشته باشد؛ اما نباید فراموش کرد که زیاده‌روی در هر امری، حتی اگر مفید و سازنده باشد، اثرات مخربی به‌دنبال دارد. مصرف بیش از اندازه ید، چه از طریق رژیم غذایی و چه از طریق مکمل‌ها، می‌تواند منجر به افزیش ترشح هورمون تیروئید و در نهایت بروز عوارض پرکاری تیروئید در کودکان شود.
· گرهک‌های تیروئید
گرهک‌های تیروئید، توده‌هایی هستند که نشان‌دهنده یک نوع رشد غیر‌طبیعی در بافت است و گاهی اوقات این گره‌ها، هورمون تیروئید ترشح می‌کنند. اگر کودکی، مشکوک به داشتن گرهک‌های تیروئیدی باشد، ابتدا با سونوگرافی، تشخیص اولیه تائید و ماهیت آن مشخص می‌شود و سپس بر اساس نتایج، نوع اقدامات بعدی برای درمان تعیین خواهد شد.
· تیروئیدیت
تیروئیدیت شرایطی‌ست که در آن به دلیل التهاب غده تیروئید، هورمون‌های اضافی به خون ترشح می‌شود. آسیب یا عفونت غده تیروئید می‌تواند منجر به تیرويئدیت شود که معمولا پس از مدتی به‌صورت خود‌به‌خود، برطرف خواهد شد.
· بیماری گریوز نوزادان
بیماری گریوز نوزادان اگرچه به‌ندرت اتفاق می‌افتد، اما شایع‌ترین شکل پرکاری تیروئید در نوزادان است. زمانی که مادری با سابقه بیماری گریوز، آنتی‌بادی‌هایی در خون داشته باشد که از جفت عبور کند، غده تیروئید نوزاد را تحریک می‌کند و منجر به بیماری گریوز در نوزادان می‌شود.
علائم پرکاری تیروئید در کودکان چیست؟
هر بیماری و مشکلی، یک‌سری علائمی دارد که دیدن آن‌ها می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند. در این بخش، نشانه های پرکاری تیروئید در کودکان را نوشته‌ایم تا با مطالعه آن، شناخت بهتری از وضعیت کودک خود یا اطرافیانتان داشته باشید و حتی بتوانید از عوارض پرکاری تیروئید در کودکان و آشنایانتان، جلوگیری کنید.
- کاهش وزن
- افزایش اشتها
- نامنظم‌شدن ضربان قلب یا افزایش آن
- افزایش فشار خون
- بزرگ‌شدن غده تیروئید در جلوی گردن (گواتر)
- لرزش بدن خصوصا دست‌ها
- تحمل‌پذیری کم در برابر افزایش دما
- تعریق
- اضطراب و تحریک‌پذیری
- بیش‌فعالی یا بی‌قراری
- مشکل در تمرکز
- مشکل خواب
- افزایش اجابت مزاج
- اسهال
- خستگی
- افزایش اشتها
- علائم بزرگ‌شدن تیروئید، مانند مشکل بلع در کودکان یا در نوزادان و مشکل تنفسی
نشانه‌های پرکاری تیروئید در کودکان، در شرایطی که به گریوز مبتلا باشند، ممکن است با قرمزی، درد، برآمدگی چشم، حساسیت به نور، خشکی و دوبینی هم همراه باشد.
راه های درمان پرکاری تیروئید در کودکان
به‌طور کلی، سه راه درمان پرکاری تیروئید در کودکان وجود دارد. هر کدام از این مسیر‌ها، با توجه به شرایط کودک و بیماری، توسط متخصص اطفال در نظر گرفته و بهترین گزینه انتخاب می‌شود. پرکاری تیروئید در کودکان، اگر به‌موقع تشخیص داده شود، به‌راحتی و با کم‌ترین اثرات جانبی برطرف خواهد شد؛ پس جای نگرانی نیست و تنها دستور‌های پزشک را دنبال کنید تا روند درمان، به‌درستی طی شود.
درمان پرکاری تیروئید در کودکان با دارو
دارو‌هایی مانند متیمازول، برای کاهش سطح هورمون تیروئید یا بتابلوکر، برای کاهش علائم پرکاری تیروئید در کودکان تجویز می‌شود. این داروها تا زمانی مصرف می‌شوند که سطح تیروئید به محدوده طبیعی نزدیک شود. حدود این بازه زمانی، حداقل دو سال است و پس از این مدت، اگر نشانه های پرکاری تیروئید در کودکان وجود نداشت، روند درمان پایان می‌یابد.
گمان نکنید که با تکمیل دوره درمان، دیگر اثری از آن و عوارض پرکاری تیروئید در کودکان پیدا نخواهد شد. بر اساس آمار، پرکاری تیروئید در ۷۵ درصد کودکانی که درمان را به پایان رسانده‌اند، عود می‌کند؛ بنابراین لازم است که به این سخن از مولانا توجه کنید: «لیک شرطی کن تو با خود تا که شرطی نشکنی/ ور نه علت باقی و درمانت محو و زایلست»!
بسیار مهم است که کودکان، پس از تکمیل دوره درمان خود، تحت نظر پزشک باشند. به این ترتیب، والدین و پزشک از بازگشت نشانه های پرکاری تیروئید در کودکان، به‌سرعت مطلع می‌شوند و از ابتلا به عوارض آن جلوگیری می‌کنند. داروهای ضد تیروئید، مانند تمامی داروها، ممکن است عوارضی هم داشته باشند. برخی از عوارض احتمالی این داروها شامل درد مفاصل و عضلات، مشکلات کبدی و کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون است. در صورت بروز هرگونه مشکل، باید علائم توسط پزشک بررسی شود.
درمان پرکاری تیروئید در کودکان با ید رادیو اکتیو
درمان با «ید رادیو اکتیو»، راهی دائمی برای درمان پرکاری تیروئید در کودکان است. برای این درمان، کودک شما ید رادیو اکتیو را می‌بلعد. نگران اثرات جانبی آن نباشید. ید رادیو اکتیو به هیچ بافت دیگری در بدن کودک شما آسیب نمی‌رساند. این ید توسط غده تیروئید جذب می‌شود و همین امر، غده تیروئید را به‌مرور زمان کوچک‌تر می‌کند. ممکن است در روند درمان، برای جایگزینی برخی هورمون‌های تیروئیدی و جلوگیری از علايم کم‌کاری تیروئید در کودکان، نیاز به مصرف دارو باشد.
کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که سطح تیروئید خیلی پایین باشد؛ اما کنترل آن به‌مراتب آسان‌تر و امن‌تر از عوارض پرکاری تیروئید در کودکان است. برای خانواده‌هایی که به‌دنبال درمان دائمی پرکاری تیروئید هستند، درمان با ید رادیو اکتیو اولویت توصیه پزشکان است. گاهی اوقات لازم است درمان را بیش از یک بار انجام دهید؛ اما در نظر داشته باشید که این کار می‌تواند مشکلات چشمی را در بیمارانی که به گریوز مبتلا هستند، بیشتر کند. پس حتما با پزشک خود به‌طور دقیق صحبت کنید.
درمان پرکاری تیروئید در کودکان با جراحی
جراحی یک راه دائمی دیگر برای درمان عوارض پرکاری تیروئید در کودکان است. در این روش، براساس شرایط کودک، بخشی یا تمام غده تیروئید کودک برداشته می‌شود. این عمل جراحی را تیروئیدکتومی می‌نامند. پس از جراحی، براساس آن مقدار که از غده تیروئيد برداشته شده، ممکن است که کودک شما نیاز به مصرف دارو برای جایگزینی هورمون‌های تیروئید داشته باشد.
چه کسانی به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند؟
پرکاری تیروئید در نوجوانان بیشتر از کودکان و همچنین در زنان شایع‌تر از مردان است. برخی از عواملی که احتمال ابتلا به این بیماری و به‌دنبال آن، عوارض پرکاری تیروئید در کودکان را افزایش می‌دهد، عبارت‌اند از:
- سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری تیروئید یا گرهک‌های تیروئید (ندول تیروئید)
- سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری‌های خودایمنی
- ضربه به غده تیروئید
- برای نوزادان: داشتن مادری با سابقه بیماری گریوز
جان کلام این‌که…
همان‌طور که در ابتدای بلاگ نوشتیم، پرکاری تیروئید در کودکان، چندان شایع نیست؛ اما غیرممکن هم نیست. برای آن‌که تا حد امکان احتمال ناچیز آن را کم کنید و عوارض پرکاری تیروئید در کودکان، فرزند نازنینتان را دچار مشکل نکند، به را‌ه‌های پیشگیری توجه داشته باشید.
سابقه بیماری پدر، مادر و خانواده را بررسی کنید. از آزمایش‌های لازم پیش از تولد و پس از آن، غافل نشوید. حواستان به وضعیت جسمانی کودکتان باشد. به کوچک‌ترین علائم توجه کنید تا مدت‌زمان تشخیص را کاهش دهید. به رژیم غذایی او توجه کنید و از مصرف خودسرانه مکمل‌های دارویی و رژيمی بپرهیزید. در نظر داشته باشید که بی‌قراری یا کم‌تمرکزی کودکتان، می‌تواند به عواملی همچون کم‌خونی یا پرکاری تیروئید مرتبط باشد؛ پس حتما با یک متخصص مشورت کنید.
سلامت شما و کودکان باارزش این سرزمین، برای تیم اسنپ مارکت، همیشه در اولویت است؛ برای همین، تلاش می‌کنیم تا هر محتوایی را که برای بهبود شرایط شما لازم است، تهیه و منتشر کنیم. اگر سوالی دارید یا به‌دنبال مطالب خاصی هستید، حتما برای ما بنویسید.