شیرین کننده‌های مصنوعی برای افرادی که عاشق شیرینی هستند ولی نمی‌خواهند کالری اضافی شکر تصفیه شده یا سایر شیرین کننده‌های طبیعی مانند عسل، خرما و انواع شیره دریافت کنند، به عنوان جایگزین‌های سالم‌تر پیشنهاد می‌شود. اما برخی مطالعات نشان داده که شیرین کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام، ساخارین، سوکرالوز، نئوتام و غیره که در نوشابه‌های رژیمی استفاده می‌شوند با افزایش وزن، چاقی، بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت ارتباط نزدیک دارند. برای درک چرایی این ادعا، در ادامه این مقاله از وبلاگ اسنپ مارکت به معرفی شیرین کننده‌های مصنوعی و تاثیرشان بر سلامتی می‌پردازیم و عوارض احتمالی مصرف آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
شیرین کننده‌های مصنوعی چه هستند؟
شیرین کننده‌های کم کالری، شامل شیرین کننده‌های مصنوعی و شیرین کننده‌های غیر مغذی، در نوشیدنی‌ها، غذاها، آبنبات، خمیردندان و برخی داروها استفاده می‌شوند. این شیرین کننده‌ها کالری کمی دارند یا اصلا کالری ندارند. شیرین کننده‌های غیر مغذی از گیاهانی مانند گیاه استویا و عصاره میوه مانک استخراج می‌شوند. از طرف دیگر شیرین کننده‌های مصنوعی از ترکیبات شیمیایی ساخته شده‌اند که شامل سولفونامیدها، محصولات جانبی ساکارز، پپتیدها و مشتقات آن‌ها هستند.
شیرین کننده‌های مصنوعی قدرت شیرین کنندگی بیشتری نسبت به شکر دارند و برای طعم دادن به غذاها و نوشیدنی‌های خاص استفاده می‌شوند. برخی از این شیرین کننده‌ها 200 تا 13000 برابر بیشتر از شکر معمولی شیرینی دارند. به همین دلیل، مقدار کمی از آن‌ها برای شیرین کردن نوشیدنی‌ها و خوراکی‌ها کافی است، در نتیجه کالری کمتری به مواد غذایی اضافه می‌کنند.
الکل‌های قندی یا پلیول‌ها مانند سوربیتول، زایلیتول، لاکتیتول، اریتریتول، مانیتول و مالتیتول کربوهیدرات هستند، اما در گروه شیرین کننده‌های کم کالری طبقه بندی نمی‌شوند. چگالی آن‌ها نسبت به شکر معمولی کمتر است و شیرینی‌شان 25 تا 100 درصد بیشتر از شکر است. الکل قند در غذاهایی مانند کوکی، آبنبات، آدامس، بستنی و همچنین خمیر دندان و شربت سرفه یافت می‌شوند. این شیرین کننده‌ها باعث افزایش گلوکز خون یا خطر پوسیدگی دندان نمی‌شوند.
انواع شیرین کننده‌های مصنوعی
سازمان غذا و دارو (FDA) تا به امروز 8 شیرین کننده مصنوعی را تأیید کرده است:
- آسسولفام پتاسیم در کنار سایر شیرین کننده‌های مصنوعی در نوشابه‌های بدون قند یافت می‌شود.
- آسپارتام در طیف وسیعی از غذاها، نوشیدنی‌ها، آب نبات و همچنین ویتامین‌ها و ملین‌ها یافت می‌شود. شیرینی آسپارتام 200 برابر بیشتر از شکر است. افرادی که مبتلا به فنیل کتونوری (PKU)، یک اختلال ژنتیکی نادر هستند، نباید آسپارتام مصرف کنند.
- نئوتام 7000 تا 13000 برابر شیرین‌تر از شکر است. استفاده از این ماده در غذاها و نوشیدنی‌ها به اندازه سایر شیرین کننده‌های کم کالری دیگر رایج نیست.
- ساخارین در سال 1879 کشف شد و مدت کوتاهی پس از کشف به تولید انبوه رسید. ساخارین 200 تا 700 برابر شیرین‌تر از شکر است.
- سوکرالوز در غذاهای فرآوری شده، کنسرو میوه و محصولات لبنی یافت می‌شود و شیرینی آن 600 برابر بیشتر از شکر است.
- استویا یک شیرین کننده غیر مغذی است و تقریبا کالری ندارد. این شیرین کننده از برگ گیاه استویا گرفته شده و 200 تا 300 برابر شیرین‌تر از شکر است. استویا در انواع غذاها و نوشیدنی‌ها یافت می‌شود.
- عصاره میوه مانک یک شیرین کننده غیر مغذی است، کالری ندارد و 10 تا 250 برابر شیرین‌تر از شکر است. اغلب با سایر شیرین کننده‌های غیر مغذی مانند استویا مخلوط می‌شود.
- ادوانتیم جدیدترین شیرین کننده غیر مغذی است که توسط FDA در سال 2014 تأیید شده است. 20000 بار شیرین‌تر از شکر است و به طور مرتب استفاده نمی‌شود. این شیرین کننده برخلاف آسپارتام، برای افراد مبتلا به فنیل کتونوری بی‌خطر است.
اثرات شیرین کننده‌های مصنوعی
شیرین کننده‌های مصنوعی به ما اجازه می‌دهند کالری رژیم غذایی خود را کاهش دهیم و در عین حال از طعم شیرین لذت ببریم. همین موضوع باعث می‌شود مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین نیز افزایش پیدا کند. انجمن قلب آمریکا و انجمن دیابت آمریکا با جایگزینی قند با شیرین کننده‌های مصنوعی برای مبارزه با چاقی، سندرم متابولیک و دیابت و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی موافق هستند، اما توصیه می‌کنند که میزان مصرف و دریافت کالری از این شیرین کننده‌ها را تحت کنترل قرار دهیم.
با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند باعث افزایش وزن شده و در مواردی منجر به تومورهای مغزی، سرطان مثانه و سایر مشکلات جسمانی شوند. به طور کلی، بررسی‌ها نشان می‌دهند که انواع شیرین کننده رژیمی می‌توانند قسمت‌های مختلف بدن شما را تحت تأثیر قرار دهند.
سلامت روده
اگرچه شیرین کننده‌های مصنوعی فاقد کالری جذب نمی‌شوند، اما امکان دارد به میکروبیوتای روده برسند، بر ترکیب و عملکرد آن تأثیر بگذارند و در ایجاد سندرم متابولیک نقش داشته باشند. محققان به این نتیجه رسیدند که عدم تحمل گلوکز در نتیجه مصرف ساخارین، میکروبیوتای روده را تغییر می‌دهد.
اشتها، ولع و وزن
یک مطالعه نشان داده است افرادی‌که اغلب از نوشیدنی‌های حاوی شیرین کننده‌های مصنوعی استفاده می‌کنند، شاخص توده بدنی (BMI) بالاتری دارند. یک بررسی دیگر نشان داد 2.7 تا 7.1 درصد از مصرف کنندگان شیرین کننده‌های مصنوعی در مقایسه با افرادی‌که از این ترکیبات استفاده نمی‌کنند، دچار اضافه وزن می‌شوند. مطالعات همچنین نشان داده است که آبمیوه‌های شیرین شده با آسپارتام باعث افزایش اشتها می‌شوند. در مطالعه دیگری، آسپارتام، آسولفام پتاسیم و ساخارین همه با افزایش تمایل به پرخوری در ارتباط بودند.
بین افزایش اشتها و طعم خاصی مانند شیرینی ارتباط وجود دارد. شیرین کننده‌های مصنوعی می‌توانند تمایل شما را به خوراکی‌های شیرین بیشتر کنند. برای کاهش این وابستگی، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که شکر یا شیرین کننده‌های مصنوعی را محدود یا حذف کنید.
دیابت
شیرین کننده‌های غیر مغذی کم کالری یا فاقد کالری هستند. از آنجایی‌که این شیرین کننده‌ها از شکر معمولی بسسیار شیرین‌تر هستند، مقدار کمی از آن برای شیرین کردن مواد غذایی کافی است. با این حال، مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیش از حد غذاهای حاوی شیرین کننده‌های مصنوعی می‌تواند منجر به تغییر متابولیسم گلوکز یا نحوه هضم و استفاده بدن از قند شود. مصرف بیش از حد شیرین کننده‌های مصنوعی با افزایش وزن و مشکلات دیگری مانند دیابت نوع 2 همراه است.
سردرد
چند مطالعه به ارتباط بین شیرین کننده‌های مصنوعی و سردرد پرداخته‌اند و نتایج حاکی از آن بود که سردرد در درصد کمی از افراد می‌تواند ناشی از مصرف آسپارتام یا سوکرالوز باشد. به گفته موسسه عصب شناسی دانشگاه سینسیناتی گاردنر، ارتباط بین آسپارتام و مبتلایان به میگرن قوی‌تر است. سردرد می‌تواند پس از استفاده طولانی مدت از شیرین کننده‌های رژیمی ایجاد شود.
بهداشت دندان
حفره‌های دندان به دلیل باکتری‌های داخل دهان ایجاد می‌شوند. این باکتری‌ها وقتی کربوهیدرا‌ت‌های قابل تخمیری مانند ساکارز، فروکتوز و گلوکز در دهان وجود داشته باشند، اسید تولید می‌کنند. در نتیجه، دندان‌های شما نسبت به افزایش اسیدیته تاشی از اسید لاکتیک تولید شده حساس می‌شوند و دچار پوسیدگی خواهند شد. برعکس شکر، شیرین کننده‌های مصنوعی توسط باکتری‌های دهان تخمیر نمی‌شوند و پسماندهایی را ایجاد می‌کنند که روی سطح دندان شما قرار می‌گیرند و مسئول کاهش pH دهان هستند.
چه کسانی نباید از شیرین کننده‌های مصنوعی استفاده کنند؟
مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بی‌خطر تلقی شده است، اما افراد مبتلا به فنیل کتونوری که از تجزیه فنیل آلانین (یک اسید آمینه ضروری) جلوگیری می‌کند، باید از مصرف آسپارتام خودداری کنند. انجمن پزشکان آمریکا همچنین توصیه می‌کند در صورت بارداری به دلیل احتمال آسیب به جنین، از مصرف ساخارین اجتناب کنید.
اثرات جانبی
الکل قند (سوربیتول، مانیتول، زایلیتول، اریتریتول) از میوه‌ها و انواع توت‌ها مشتق می‌شوند. مصرف الکل قند می‌تواند سطح گلوکز خون را تحت تأثیر قرار دهد. در صورت مصرف زیاد، به استثنای اریتریتول، عوارض جانبی الکل قند شامل نفخ و اسهال است. امکان دارد شیرین کننده‌های مصنوعی منجر به میگرن یا سردرد، مشکلات پوستی، افسردگی، افزایش وزن، مشکلات عضلانی و تاری دید شوند.
بهترین جایگزین شیرین کننده‌های مصنوعی
می‌توانید به جای شکر معمولی و شیرین کننده‌های رژیمی، غذا و نوشیدنی‌ها را با عسل یا انواع شیره، شیرین کنید. همچنین، میوه‌های شیرینی مانند موز، سیب، گلابی و انبه رسیده نیز جایگزین‌های خوبی برای شکر و انواع شیرین کننده‌های مصنوعی هستند.
نتیجه گیری
شیرین کننده‌های مصنوعی فاقد کالری بوده یا کالری کمی دارند، اما مطالعات نشان داده‌اند که این محصولات می‌توانند باعث افزایش وزن و خطر برخی بیماری‌ها شوند. در حالی که به گفته FDA این شیرین کننده‌ها در بروز سرطان نقشی ندارند، اما با افزایش میل به غذاهای شیرین، پوسیدگی دندان و تغییرات در میکروبیوم را سبب می‌شوند. رعایت اعتدال در مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی به عنوان جایگزین قند و شکر بسیار مهم است.