سرطان پروستات از شایع‌ترین بیماری‌ها در مردان سراسر جهان است. این بیماری درصد بیشتری از افراد مسن را نسبت به سایرین به خود اختصاص داده است. این مسئله، به کمک علائم سرطان پروستات که در افراد دیده می‌شود و تحقیقات انجام‌شده، ثابت شده است. اگر در خانواده‌تان شخصی به این بیماری دچار شده است، احتمال دارد شما هم در معرض خطر ابتلا به آن باشید.
برای این‌که بتوانید این چرخه را بشکنید، توصیه می‌کنیم وبلاگ اسنپ مارکت را دنبال کنید. در این مطلب سعی کرده‌ایم ابتدا با بیان علائم سرطان پروستات، آگاهی‌تان را افزایش دهیم. سپس، با بیان راهکارهای پیشگیری و درمان، شما را در شکستن این چرخه همراهی می‌کنیم.
سرطان پروستات چیست؟
پروستات غده کوچکی زیر مثانه مردان است. این غده وظیفه تولید مایع منی را بر عهده دارد. در واقع، مایع منی ماده‌ای‌ست که اسپرم‌ها را در خود جای داده است. در این بین، هورمون تستوسترون (Testosterone) هم پروستات را تنظیم می‌کند و عملکرد آن را زیر نظر دارد.
زمانی‌که سلول‌های پروستات رشد غیر طبیعی و غیر قابل کنترل داشته باشند، به‌عنوان تومور تشخیص داده می‌شوند. این تومور به‌عنوان سرطان پروستات نامیده می‌شود که می‌تواند به سایر نقاط بدن هم سرایت کند.
علت سرطان پروستات در مردان
علائم سرطان پروستات به‌صورت عمده در مردان مسن دیده می‌شود. طبق تحقیقاتی که صورت گرفته، مشخص شده است که از هر 10 مرد بالای 65 سال، 6 نفرشان به این بیماری دچار می‌شوند. در حالی که، کم‌تر از یک درصد مردان زیر 50 سال به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. به احتمال زیاد، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند بیشتر از سایرین است.
پزشکان هنوز نتوانسته‌اند به‌صورت قطعی علت سرطان پروستات را تشخیص دهند. با این وجود، متخصصان می‌گویند: رژیم غذایی در ابتلا به این بیماری نقش دارد. مردانی که به‌مقدار زیاد چربی مصرف می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به چنین مشکلی باشند. طبق تحقیقاتی که صورت گرفته، مشخص شده است این بیماری در کشورهایی که گوشت و فرآورده‌های لبنی جزء رژیم غذایی اصلی‌شان است، شایع‌تر است.
در کشورهایی که رژیم غذایی اصلی‌شان شامل برنج، پروتئین سویا، سبزیجات و… است، این بیماری کم‌تر اتفاق می‌افتد. البته، اختلالات هورمونی هم می‌تواند عامل زمینه‌ای مرتبط با رژیم غذایی و سرطان پروستات باشد.
افزایش تستوسترون در بدن
چربی‌ها در بدن باعث افزایش تولید تستوسترون و سایر هورمون‌ها می‌شوند. تستوسترون هم به رشد سلول‌های سرطانی پروستات سرعت می‌بخشد. سطوح بالای این هورمون در بدن مردان، می‌تواند سلول‌های سرطانی را فعال کند. برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که سطح بالای تستوسترون، علت سرطان پروستات است.
قرارگرفتن در معرض فلز کادمیوم
به نظر می‌رسد افرادی که اغلب در معرض فلز کادمیوم قرار دارند، به‌صورت غیر طبیعی به سرطان پروستات دچار می‌شوند. جوشکاران، تولیدکنندگان باتری و کارگران لاستیک هم از جمله افرادی‌اند که خطر ابتلا به این بیماری در آن‌ها بیشتر است.
سایر علت‌ها
علاوه‌بر عواملی که معرفی کردیم، علل دیگری هم در بروز این بیماری می‌توانند نقش داشته باشند؛ عواملی که در نگاه اول می‌توانند بیهوده به‌نظر برسند یا تعجب‌برانگیز باشند!
- قد
- شاخص توده بدنی بالا (BMI)
- فعالیت بدنی کم
- سیگارکشیدن
- مصرف زیاد کلسیم
- مصرف زیاد اسیدلینولئیک
- مصرف بیش از اندازه مواد پروتئینی
- افراط در برقراری رابطه جنسی
- کهولت سن
- سابقه فامیلی
البته، هیچ نظریه و ارتباط ثابت‌شده‌ای بین سرطان پروستات و سبک زندگی افراد وجود ندارد. استفاده از الکل و تنباکو، ناباروری، عفونت پروستات، بیماری غیر سرطانی شایع به‌نام هیپرپلازی پروستات (BPH) و غیره ارتباطی با این بیماری ندارند. اکثر مردان با افزایش سن دچار بزرگی پروستات و در پی آن سرطان می‌شوند.
انواع سرطان پروستات
تقریبا تمام سرطان‌های پروستات، آدنوکارسینوم (adenocarcinomas) هستند. آدنوکارسینوم که به آن غده سرطانی بدخیم هم گفته می‌شود، در پروستات ایجاد می‌شود و رشد می‌کند. با این حال، انواع نادری هم از این بیماری وجود دارند که در ادامه معرفی کرده‌ایم.
آدنوکارسینومای سلول‌های ترشح‌کننده حفره‌ای (Acinar adenocarcinoma)
این نوع بیماری شایع‌ترین سرطان بین اکثر مردم است. این نوع مشکل، سلول‌های غده پروستات را می‌پوشاند. در واقع، این عارضه به شکلی از سرطان پروستات گفته می‌شود که سلول‌های ترشح‌کننده در غده پروستات را درگیر می‌کند.
آدنوکارسینومای سلول‌های ترشح‌کننده مجراوی (Ductal adenocarcinoma)
این نوع سرطان سلول‌هایی را که مجاری یا لوله‌های غده پروستات را می‌پوشانند، درگیر می‌کند. این سرطان نسبت به نوع حفره‌ای گسترش و رشد سریع‌تری دارد؛ بنابراین، در مدت‌زمان کوتاه‌تری می‌تواند پخش شود و فرد را درگیر کند.
این دو نوع، از رایج‌ترین اشکال سرطان پروستات هستند که بسیاری را درگیر می‌کنند؛ اما جالب است بدانید، حدود 5 درصد این بیماری، از نوع آدنوکارسینوم نیست. در ادامه نادرترین اشکال را معرفی کرده‌ایم.
سرطان سلول کوچک (Small-cell carcinoma)
سرطان سلول کوچک بیشتر در ریه‌ها دیده می‌شود. این شکل از بیماری، حدود یک درصد سرطان‌های پروستات را تشکیل می‌دهد. سلول‌های گرد کوچکی در پروستات ایجاد می‌شوند که قدرت گسترش سریعی دارند. این بیماری تا زمانی که پزشک آن را تشخیص نداده است، بی‌سروصدا به قسمت‌های دیگر بدن مانند استخوان‌ها گسترش پیدا می‌کند.
سرطان سلول سنگ‌فرشی (Squamous cell carcinoma)
سرطان سلول سنگ‌فرشی بیشتر به‌عنوان سرطان پوست شناخته می‌شود. کم‌تر از یک یا حتی نیم‌درصد از مردان به این نوع سرطان مبتلا هستند. این بیماری از سلول‌های مسطحی که پروستات را می‌پوشانند، شروع می‌شود. همچنین، مانند کارسینوم سلول کوچک قدرت رشد و گسترش سریعی دارد.
سرطان سلول انتقالی یا اوروتلیال (Transitional cell (or urothelial) cancer)
این نوع بیماری در مجرای ادرار، رشد و مثانه را درگیر می‌کند. مشخص نیست منشاء آن چقدر از پروستات است؛ اما بیشتر اوقات هم می‌تواند قبل از گسترش توسط پروستات، در مثانه تشکیل شود.
تومورهای نورواندوکرین (Neuroendocrine tumors)
تومورهای نورواندکرین در سلول‌های عصبی غدد درون‌ریز هر نقطه از بدن ایجاد می‌شوند. حدود نیمی از تومورهای عصبی غدد درون‌ریز در دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند. با این وجود، گاهی اوقات منبع شروع این بیماری، داخل سلول‌های عصبی غدد پروستات است.
سارکوم بافت نرم (Soft tissue sarcoma)
نوع نادر سرطان‌هاست که در مردان مبتلا به سرطان پروستات هم درصد کمی را شامل می‌شود. سارکوم بافت نرم در بافت‌های حمایتی بدن، همچون ماهیچه‌ها، اعصاب، چربی‌ها و عروق خونی تشکیل می‌شود.
بهتر است این مورد را هم بدانید که سرطان پروستات براساس سرعت رشد به دو نوع تقسیم می‌شود:
- تهاجمی (با رشد سریع): در این نوع، سلول‌های سرطانی بیش از حد رشد می‌کنند. این نوع سرطان به سایر نقاط بدن از جمله استخوان‌ها گسترش پیدا می‌کند و سرطان متاستاتیک (metastatic cancer) را تشکیل می‌دهد.
- غیر تهاجمی (با رشد کُند): در این نوع بیماری، تومور سرطانی به‌کندی رشد می‌کند. در این حالت، سرایت آن به نقاط دیگر بدن هم کم‌تر اتفاق می‌افتد.
تمام این شکل‌های بیماری، نوع نادر سرطان پروستات هستند. اگر پزشک تشخیص داد که شما به چنین بیماری مبتلا شده‌اید، به احتمال زیاد آدنوکارسینوم است. مطالعات کالبدشکافی نشان داده است که بسیاری از مردان که به هر دلیلی فوت کرده‌اند، به این بیماری مبتلا بوده‌اند.
برخی مواقع ممکن است علائم سرطان پروستات بروز نکند. در چنین حالتی ممکن است نه پزشک و نه حتی خود شما از وجود و رشد آن در بدنتان بی‌خبر باشید. زمانی‌که سرطان تشخیص داده شود، پزشک متخصص آزمایشات بیشتری برای دانستن نوع آن انجام می‌دهد.
علائم سرطان پروستات
همان‌طور که کمی قبل‌تر هم اشاره شد، برخی از شکل‌های این بیماری رشد کندی دارند؛ به‌همین دلیل ممکن است علائمی نداشته باشند. با این وجود، پیشرفت بیماری می‌تواند منجر به بروز علائم سرطان پروستات شود.
مشکلات ادراری
مشکلات ادراری را می‌توان از شایع‌ترین علائم سرطان پروستات نامید. دلیل بروز چنین مشکلاتی، محل قرارگیری غده پروستات است. این غده زیر مثانه قرار دارد و مجرای ادرار را احاطه کرده است. زمانی که تومور روی پروستات رشد می‌کند و بزرگ‌تر می‌شود، می‌تواند با واردکردن فشار به مثانه یا مجاری، مشکلاتی ایجاد کند. مشکلات ادراری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نیاز مکرر به دفع ادرار
- خون‌ریزی هنگام ادرار
- جریان ادرار ضعیف یا قطع‌شده
- مشکل در شروع یا توقف ادرار
- احساس سوزش یا درد هنگام ادرار یا انزال
مشکلات جنسی
یکی دیگر از علائم سرطان پروستات می‌تواند اختلال نعوظ باشد. این وضعیت که به‌عنوان ناتوانی جنسی هم شناخته می‌شود، باعث می‌شود نتوانید نعوظ داشته باشید یا نعوظ را حفظ کنید. در این میان، وجود خون در مایع منی پس از انزال هم می‌تواند یکی دیگر از علائم ابتلا به این بیماری باشد.
درد و بی‌حسی
احساس ضعف و بی‌حسی در پاها هم از دیگر علائم سرطان پروستات است. گسترش این بیماری باعث واردشدن فشار به نخاع می‌شود که نتیجه آن بی‌حسی در پاهاست. همچنین، پیشرفت بیماری می‌تواند باعث درد عمیق در ناحیه کمر، لگن یا بالای ران شود.
اگر هر یک از این علائم را در خود مشاهده کردید، بهتر است در سریع‌ترین زمان به پزشک متخصص مراجعه کنید. شروع درمان در زمان مناسب می‌تواند تاثیر فوق‌العاده‌ای در روند بهبودی‌تان داشته باشد.
نحوه تشخیص سرطان پروستات
یکی از بهترین راه‌ها برای تشخیص، قبل از بروز علائم سرطان پروستات، انجام آزمایش غربالگری‌ست. با انجام این آزمایش می‌توان بیماری را زودتر از پدیداری علائم آن تشخیص داد و درمان کرد.
آنتیژن اختصاصی پروستات (PSA)
PSA نوعی آزمایش خون است که میزان پروتئین‌های پروستات در خون را اندازه‌گیری می‌کند. در صورتی‌که سطح آن بالا باشد، ممکن است از نشانه‌های ابتلا به سرطان پروستات باشد. این آزمایش ابزار مفیدی‌ست که به پزشک کمک می‌کند با بررسی سطح PSA، بیماری را تشخیص دهد.
از آن‌جایی که تشخیص زودهنگام برای درمان بیماری اهمیت بسیاری دارد، چنین آزمایشی یک مزیت بزرگ است. یک آزمایش کمابیش ساده که به‌صورت گسترده برای افرادی که می‌خواهند در غربالگری شرکت کنند در دسترس است.
مزایا و معایب غربالگری
با توجه به مطالعه‌ای که در سال 2018 انجام شده است، مشخص شد که ممکن است PSA شانس تشخیص زودهنگام این بیماری را افزایش دهد؛ اما با این حال، احتمال مرگ در اثر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش نمی‌دهد. این آزمایش برخی نگرانی‌ها از جمله سطح دقت و قدرت تشخیص بیماری‌ها را به دنبال دارد. بهتر است قبل از انجام این غربالگری، با پزشک معالجتان در مورد خطرات غربالگری PSA صحبت کنید.
تصویربرداری از پروستات
قبل از این‌که صبر کنید تا علائم سرطان پروستات خودشان را نشان دهند، می‌توانید از این روشهای تشخیصی کمک بگیرید. استفاده از تصویربرداری پیشرفته مانند MRI، سی‌تی‌اسکن یا حتی سونوگرافی می‌تواند در تشخیص این بیماری موثر باشد.
بیوپسی پروستات
برخی اوقات، پزشک ممکن است هنگام معاینه یا با بررسی نتیجه غربالگری سطح PSA به سرطان مشکوک باشد. در چنین مواقعی ممکن است بیوپسی را توصیه کند. در طول انجام این روش، پزشک با نمونه‌برداری از بافت پروستات بررسی‌های بیشتری انجام می‌دهد.
در این روش، اگر تشخیص داده شود که سلول‌ها سرطانی هستند، پزشک می‌تواند سرعت گسترش و رشدشان را هم تشخیص دهد. برای انجام این کار، نمره گلیسون تعیین می‌کنند. نمره گلیسون (Gleason score) ابزاری موثر برای پیش‌بینی گسترش و سیر بیماری‌ست. البته، در این تشخیص، فاکتورهای دیگری هم دخیل‌اند؛ چراکه به‌تنهایی نمی‌توان به این نمره اکتفا کرد.
معاینه دیجیتال رکتوم (DRE)
زمانی‌که تحت معاینه DRE قرار می‌گیرید، پزشک انگشت آغشته به مواد ضدعفونی‌کننده و دستکش‌دار خود را وارد راست روده می‌کند. در این روش پزشک سعی می‌کند هرگونه برجستگی، سفتی یا بزرگی در ناحیه پروستات را احساس کند.
به دلیل این‌که سرطان پروستات اغلب از پشت غده شروع می‌شود، ممکن است با این روش تشخیص داده شود. اگرچه به اندازه آزمایش PSA نمی‌تواند موثر باشد؛ اما در مردانی که سطح PSA متوسطی دارند موثرتر است.
روش های درمان سرطان پروستات
پزشکان پس از بررسی علائم سرطان پروستات و جواب آزمایش‌ها، یک روش درمانی را انتخاب می‌کنند. این درمان براساس سن، وضعیت سلامتی و مرحله سرطان انتخاب می‌شود؛ یک برنامه درمانی مناسب که برای درمان سرطان پروستات شما بهتر است.
مراقبه
اگر میزان رشد سرطان کند باشد، ممکن است پزشک، مراقبه را توصیه کند که به آن نظارت فعال (active surveillance) هم گفته می‌شود. یعنی درمان به تعویق انداخته می‌شود؛ اما نظارت‌ها و معاینات منظمی را باید بگذرانید.
زمانی که پزشک چنین تصمیمی برای درمان سرطان پروستات می‌گیرد، PSA خونتان را هر 6 ماه یک‌بار بررسی می‌کند. سالانه DRE انجام می‌دهد یا بیوپسی و تصویربرداری مجدد را حدود یک تا سه سال پس از تشخیص اولیه پیش می‌گیرد. در حالت کلی، پزشک علائم سرطان پروستات را کنترل می‌کند تا در صورت مشاهده پیشرفت و تحول در بیماری، درمان مناسبی را انتخاب کند.
پروستاتکتومی (Prostatectomy)
پروستاتکتومی نوعی عمل جراحی‌ست که گاهی اوقات بخشی از غده پروستات یا حتی تمام آن برداشته می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر پروستات شما به خارج از این غده گسترش پیدا نکرده باشد، ممکن است پروستاتکتومی رادیکالی را پیشنهاد دهد. در این حالت غده پروستات به‌صورت کامل برداشته می‌شود.
این نوع جراحی هم انواع مختلفی دارد که با توجه به تشخیص پزشک انجام می‌شود. برخی از عمل‌های جراحی باز هستند که برش بزرگ‌تری در قسمت پایین شکم ایجاد می‌کنند. برخی دیگر به‌صورت لاپاراسکوپی (laparoscopic) انجام می‌شوند؛ در این حالت چندین برش کوچک در شکم ایجاد می‌شود.
پرتودرمانی
در این روش برای درمان سرطان پروستات از پرتوهای خارجی استفاده می‌شود. این پرتوها سلول‌های بیماری را از بین می‌برند که می‌توان به‌عنوان اولین درمان یا درمان بعد از جراحی استفاده کرد. به‌علاوه، این روش می‌تواند به تسکین درد استخوان ناشی از بیماری کمک بسیاری کند.
در براکی‌تراپی (brachytherapy) گلوله‌های کوچک رادیواکتیو به‌اندازه دانه برنج وارد پروستات می‌شوند. هردوی این روش‌ها می‌توانند عملکرد نعوظ را مختل کنند. از عوارض جانبی احتمالی این روش‌ها می‌توان به خستگی، مشکلات ادراری و اسهال اشاره کرد.
هورمون‌درمانی
هورمون‌درمانی ممکن است رشد سلول‌های سرطانی را بکاهد؛ اما تا زمانی‌که با روشهای دیگری انجام نشود، درمانی به همراه نخواهد داشت. داروهای مورد استفاده در این روش درمانی، تولید تستوسترون و سایر هورمون‌های مردانه به نام آندروژن را متوقف می‌کنند. در چنین حالتی ممکن است عوارضی همچون گرگرفتگی، رشد بافت سینه، افزایش وزن و ناتوانی جنسی رخ دهد.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی که برای درمان بسیاری از سرطان‌های دیگر هم استفاده می‌شود، سلول‌های سرطانی را می‌کشد. بنابراین، می‌تواند برای درمان سرطان پروستات پیشرفته‌تر یا حتی سرطان‌هایی که به هورمون‌درمانی پاسخ نداده‌اند موثر باشد. به دلیل این‌که شیمی‌درمانی تمام سلول‌های بدن را که به سرعت در حال رشد هستند می‌کشد، ریزش مو و زخم‌های دهان را به همراه دارد. حالت تهوع، خستگی و استفراغ از عوارض جانبی این روش‌اند.
سرمادرمانی
کرایوتراپی (Cryotherapy) یا سرمادرمانی با انجماد سلول‌های سرطانی آن‌ها را از بین می‌برد. این روش نسبت به عمل جراحی کم‌تهاجمی‌تر است و دوران نقاهت کمتری هم دارد. به دلیل این‌که سرما و انجماد به اعصاب آسیب می‌زند، بسیاری از مردان پس از سرمادرمانی ممکن است دچار مشکل شوند. درد موقت و احساس سوزش در مثانه و روده از جمله عوارض این روش درمانی هستند.
واکسن سرطان پروستات
برخلاف سایر واکسن‌ها، این واکسن برای درمان سرطان پروستات طراحی شده است؛ نه پیشگیری از آن. این واکسن سیستم ایمنی بدن را برای حمله سلول‌های سرطانی تحریک می‌کند. از این روش بیشتر زمانی استفاده می‌شود که هورمون‌درمانی نتوانسته است سرطان را درمان کند. خستگی، حالت تهوع و تب ممکن است از عوارض خفیف این روش باشند.
روشهای جلوگیری از سرطان پروستات
عوامل خاصی در ابتلا به سرطان پروستات نقش دارند که نمی‌توان آن‌ها را کنترل کرد؛ مانند سن و سابقه خانوادگی. اما برخی عوامل را می‌توان مدیریت کرد و از این بیماری در امان بود. به‌عنوان مثال، سیگار می‌تواند علت سرطان پروستات باشد که با ترک آن می‌توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید.
رژیم غذایی
مصرف برخی غذاها ممکن است تا حد زیادی در کاهش ابتلا به سرطان کمک‌کننده باشند. به‌عنوان مثال، یک رژیم غذایی کم‌لبنیات و کلسیم می‌تواند خطر را کاهش دهد. مصرف مواد غذایی که در ادامه معرفی کرده‌ایم می‌توانند کمک بسیاری در این زمینه باشند.
- کلم‌بروکلی
- کلم‌پیچ
- ماهی
- سویا
- روغن‌های حاوی اسیدهای چرب امگا3
- آب انار
- دانه کتان
- چای سبز
- زردچوبه
- و…
این‌که آیا می‌توان توسط رژیم غذایی از سرطان پروستات پیشگیری کرد، به‌صورت قطعی ثابت نشده است. اما پیروی از یک رژیم غذایی سالم با انواع میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند سلامت کلی‌تان را بهبود ببخشد.
ورزش
احتمالا شنیده‌اید که می‌گویند ورزش‌کردن دشمن بسیاری از بیماری‌هاست. برای کاهش علائم سرطان پروستات و ابتلا به این بیماری هم می‌تواند موثر باشد؛ چراکه ورزش‌کردن می‌تواند به کاهش وزنتان کمک بسیاری کند.
تحقیقاتی که در سال 2016 انجام شد، مشخص کرد که چاقی به‌عنوان یکی از علل سرطان پروستات است. بهتر است برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، با مشورت و تایید پزشک هر روز حداقل 30 دقیقه ورزش کنید.
سخن پایانی: با پزشک خود صحبت کنید
در این مطلب سعی کردیم بسیاری از اطلاعات در مورد علائم سرطان پروستات، روشهای درمان و پیشگیری را معرفی کنیم. با این حال، با افزایش سن مردان، این بیماری یک خطر جدی محسوب می‌شود. اگر زود تشخیص داده شود، می‌تواند درمان شود و شاید کم‌ترین عوارض را داشته باشد.
اگر علائم سرطان پروستات را که در این مقاله از اسنپ مارکت مورد بحث قرار دادیم در خودتان می‌بینید، بهتر است با پزشک متخصص در میان بگذارید. پزشک با معاینه و انجام آزمایش‌های مخصوص می‌تواند مشکلتان را تشخیص دهد و در صورت ابتلا، درمان سرطان پروستات را شروع کند.
حتی اگر چنین علائمی ندارید، می‌توانید با پیروی از یک سبک زندگی سالم، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید. سبک زندگی سالم، با یک رژیم غذایی سالم و ورزش رقم می‌خورد. می‌توانید هم‌زمان با ورزش، میوه‌ها و سبزیجات تازه و سالم رابه‌صورت آنلاین از اسنپ مارکت سفارش دهید، در سریع‌ترین زمان تحویل بگیرید و سلامتتان را ارتقا دهید.