هنگامی که والدین با علائم زردی نوزاد خود مواجه می‌شوند با نگرانی زیاد به پزشک مراجعه می‌کنند. در حالی که زردی نوزاد بیماری شایعی است و عموماً علائم آن در همان روزهای اول زندگی ظهور می‌کنند. با توجه به اینکه نوزادان بسیار حساس و آسیب پذیر هستند، پزشکان با دیدن علائم و بررسی چندین علت زردی نوزاد، برای درمان آن اقدام می‌کنند. در این مقاله از مجله اسنپ مارکت شما را با علائم و روش‌های درمان زردی نوزادان آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.
زردی نوزاد چیست؟
یکی از فاکتورهای موجود در خون، بیلی روبین نام دارد. این رنگدانه زرد موجود در گلبول قرمز گاهی به مقدار قابل توجهی افزایش می‌یابد. به نحوی که رنگ چشمان و پوست نوزاد تازه متولد شده زرد به نظر می‌رسد. بررسی‌های مختلف نشان داده اند که علائم زردی نوزاد در آن نوزادانی که از هفته سی و پنجم بارداری به دنیا می‌آیند، به ندرت دیده می‌شوند. اما هیچ چیز قطعی نیست. گاهی زردی در نوزادانی که در پایان نهم ماهگی بارداری به دنیا می‌آیند نیز دیده می‌شود.
شاید در ابتدا علائم زردی نوزاد آنقدر کم باشند که بتوان آنها را زودگذر دانست. اما باید توجه کنید که اگر این علائم شدت یابند، ممکن است به مغز نوزاد آسیب زده و بعدها علائمی از اختلالات مغز و اعصاب یا مشکلات حرکتی و حتی ذهنی در کودک شکل بگیرند. بنابراین اگر این اختلالات کم هم باشند، بهتر است با پزشک مشورت کنید و برای شروع فرآیند درمان آماده شوید.
در ادامه به طور کامل به علائم زردی نوزاد می‌پردازیم و روش‌های درمان خانگی را شرح خواهیم داد. هرچند اگر علائم شدید باشند، احتمال این وجود دارد که پزشک دستور بستری کردن نوزاد را بدهد تا فوتوتراپی تحت نظارت پزشک و پرستاران انجام شود.
علت زردی نوزادان چیست؟
شاید برای شما این سؤال وجود داشته باشد که علت زردی نوزاد چیست؟ در پاسخ باید بگوییم، زردی نوزاد که در پزشکی «هیپربیلی روبینمی نوزادی» یا «ایکتر نوزادی» نامیده می‌شود، در دو نوع هیپربیلی روبینمی مستقیم و هیپربیلی روبینمی غیرمستقیم قرار دارد و دلایل مختلفی باعث شکل گیری هر یک از انواع زردی نوزاد می‌شوند.
زردی فیزیولوژیکی
یکی از شایع ترین علل بروز علائم زردی نوزادان، زردی فیزیولوژیک است که عموماً در نوزادان نارس دیده شده و 5 تا 7 روز بعد از تولد به اوج خود می‌رسد. باید توجه کنید که تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد، کم بودن میزان شیردهی مادر، کم آبی و نژاد دلایل دیگر زردی فیزیولوژیک و ایجاد علائم شایع زردی نوزاد هستند.
سندروم کریگلر نجار
سندروم کریگلر نجار نوعی اختلال ژنتیکی است که به خاطر وجود آن، بدن در تغییر و پاکسازی بیلی روبین خون ناتوان خواهد بود. اختلال در میزان آنزیم‌های کبدی در نوزادان مبتلا به سندروم کریگلر نجار باعث عدم تبدیل بیلی روبین غیر کونژگه به فرم کونژوگه می‌شود. در نتیجه بیلی روبین خون سطحی بالاتر از حد معمول خواهد داشت و علائم زردی نوزاد در آنها نمایان می‌شود.
سندروم ژیلبرت
سندروم ژیلبرت یکی دیگر از علل ابتلای نوزادان به زردی یا همان یرقان در بدو تولد است. این سندروم یک اختلال ژنتیکی بوده و باعث وارد شدن آسیب به کبد می‌شود. در این نوع سندروم، کبد نمی‌تواند آنزیم‌هایی را تولید کند که برای شکستن و پاکسازی بیلی روبین خون فعالیت می‌کنند. جالب است بدانید که سندروم ژیلبرت بیماری خفیفی محسوب می‌شود و علائم آن با تغییر سبک زندگی به مقدار قابل توجهی قابل کنترل خواهند بود. اما می‌تواند به عنوان دلیلی برای زردی نوزادان در بدو تولد در نظر گرفته شود.
زردی شیر مادر
علت زردی نوزاد می‌تواند زردی شیر مادر باشد. این مسئله هنگامی رخ می‌دهد که کبد و روده‌ها به طور کامل رشد نکرده اند و بیلی روبین خون نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه علائم زردی نوزاد به چشم می‌آیند و با خوردن شیر مادر شدت می‌یابند.
عفونت کلستاز
کلستاز یکی از بیماری‌های کبد به شمار می‌رود که به علت مسدود شدن یا کاهش جریان صفرا از کبد به کیسه صفرا به وجود می‌آید. این بیماری باعث تجمع بیلی روبین در خون و بروز نشانه‌های زردی در نوزادان می‌شود.
سپسیس نوزادی
سپسیس نوزادی یا عفونت خونی نوزادان نوعی بیماری است که در اثر انتقال برخی باکتری‌ها از جمله اشرشیا کولای (E coli)، لیستریا و برخی سویه‌های استرپتوکوک از بدن مادر به جنین در زمان بارداری یا در هنگام فرآیند زایمان به وجود می‌آید. این بیماری علائم مختلفی دارد که یکی از آنها زردی پوست نوزاد است. اما درمان آن با آنتی بیوتیک‌ها انجام می‌شود.
بیماری‌های متابولیک نوزادان
از دیگر علل زردی نوزادان، بیماری‌های متابولیکی مانند گالاکتوزمی یا تیروزینمی هستند. شاید برای شما هم جالب باشد بدانید، بیماری‌های متابولیکی که در نوزادان دیده می‌شوند، به علت اختلالات ژنتیکی هستند. ژن‌های مغلوب مادر و پدر این اختلال را به نوزاد منتقل می‌کنند و همین موضوع باعث زردی پوست صورت و چشم‌های نوزاد در همان بدو تولد می‌شود.
کمبود آلفا یک آنتی تریپسین
کمبود آلفا یک آنتی تریپسین یک بیماری ریوی در بزرگسالان است که در کودکان و نوزادان به دلیل بیماری‌های کبدی ظاهر می‌شود. این بیماری ژنتیکی به عنوان عاملی برای افزایش سطح بیلی روبین خون و بروز علائم زردی نوزاد شناخته می‌شود. البته فراموش نکنید تنها ده درصد نوزادان به علت کمبود آلفا یک آنتی تریپسین به زردی مبتلا می‌شوند.
سندرم آلاژیل
سندرم آلاژیل نوعی بیماری نادر ژنتیکی است که موجب تجمع صفرا در کبد می‌شود. در واقع تعداد مجاری صفراوی کبد این دسته از بیماران برای تخلیه صفرا کم است و تأثیرات منفی آن در عملکرد قلب، چشم، صورت، اسکلت، رگ‌های خونی و کلیه‌ها مشاهده می‌شود. برای مثال نوزادان ممکن است به زردی پوست و چشم‌ها مبتلا شوند. اما همانطور که اشاره کردیم، علت بسیار نادری برای ابتلا به زردی به شمار می‌آید.
هپاتیت
هپاتیت به عنوان بیماری کبدی شناخته شده که می‌تواند باعث تجمع بیلی روبین در سلول‌های خونی نوزادان و بروز علائم زردی نوزادی شود. در این هنگام، آزمایش‌های مختلفی می‌توانند هپاتیت را تشخیص داده و دکتر بر اساس نتایج آزمایش، درمان زردی نوزاد را شروع می‌کند.
علائم زردی نوزادان
اکنون نوبت به آن رسیده که به علائم زردی نوزاد بپردازیم. در حقیقت آنچه کمک می‌کند که شما بتوانید برای درمان نوزادی اقدام کنید که علائم زردی را دارد، آگاهی از این نشانه‌هاست. بنابراین در ادامه این علائم را شرح می‌دهیم.
بهتر است توجه داشته باشید نوزادی که زردی گرفته ظاهری متفاوت از نوزادان سالم دارد و ضعیف است. از طرفی تب در او دیده می‌شود و نیاز به تغذیه بهتری دارد.
زردی ادرار
یکی از علائم زردی نوزاد، زرد و تیره رنگ بودن ادرار اوست. در حالی که نوزاد ادراری بی رنگ دارد. این تغییر رنگ نشان دهنده موادی در ادرار است که در حالت معمول نباید وجود داشته باشند. درست حدس زدید، بیلی روبینی که در خون وجود دارد، می‌تواند در زرد شدن ادرار هم نقش داشته باشد.
بی رنگی مدفوع
بر خلاف حالت عادی که مدفوع نوزادان زرد رنگ است، نوزاد مبتلا به زردی، مدفوعی بی رنگ دارد. این تغییر رنگ به این دلیل است که بیلی روبین خون، تجزیه و پاکسازی نمی‌شود. در حقیقت بی رنگی مدفوع به دلیل کم بودن سطح بیلی روبین دفع شده بوده که خود موجب زردی ادرار، پوست و چشم‌ها می‌گردد.
ضعف در مکیدن سینه مادر
یکی از شایع ترین علائم زردی نوزاد، ضعف او در مکیدن سینه مادر هنگام شیردهی است. بروز این نشانه با توجه به اختلال در عملکرد اندام‌های مختلف است. از طرفی بیلی روبین ماده ای به حساب می‌آید که باید تجزیه شود و جریان داشتن آن تمام بافت‌های بدن، باعث ایجاد علائمی از جمله ضعف می‌شود. البته نباید نادیده گرفت که اگر میزان بیلی روبین خیلی زیاد شود، برای مغز خطرناک بوده و می‌تواند موجب علائمی از جمله بی اشتهایی شود.
گریه با صدای بلند
هنگامی که وجود بیلی روبین در خون، عملکرد مغز را مختل کند، باعث ناآرامی نوزاد هنگام خوابیدن می‌شود. به نحوی که با گریه‌های بلند و ناهنجار از خواب برخیزد. گریه با صدای بلند بیشتر به علت اضطراب و استرسی است کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
تب بالا
هنگامی که عملکرد آنزیم‌های کبدی برای تغییر و پاکسازی بیلی روبین موجود در خون از حالت طبیعی خارج می‌شود، سلامت اندام‌های مختلف تحت تأثیر وجود سطح بالای بیلی روبین قرار می‌گیرد. از طرفی، التهاب اندام‌ها باعث ایجاد تب می‌شود. تب بالای 38 درجه برای نوزادی به زردی مبتلاست می‌تواند نشانه ای باشد که برای کنترل آن باید با پزشک مشورت کرد.
نحوه تشخیص زردی نوزاد
علائم زردی نوزاد عموماً در همان 3 روز (72 ساعت) اول بروز می‌کند. اما باید در یک هفته یا ده روز بدو تولد به رنگ پوست نوزاد، رنگ ادرار و مدفوع و همچنین دمای بدنش توجه داشت. برای مثال باید گاهی اوقات آرام پیشانی نوزاد را کمی فشار داد، اگر جای اثر انگشت زرد شد، می‌توان از وجود علائم زردی او مطلع گردید. از طرفی زرد و تیره شدن ادرار و بی رنگ شدن مدفوع می‌توانند علائم بیماری زردی در نوزاد باشند. علاوه بر موارد گفته شده تست بیلی روبین و بررسی چشم و لثه‌های نوزاد برای تشخیص زردی نوزاد کاربرد دارند.
روش های درمان زردی نوزاد
روش‌های مختلفی وجود دارند که شما با کمک آنها می‌توانید زردی نوزاد را برطرف کنید. در ادامه این مطلب مجله اسنپ مارکت به راهکارهایی اشاره خواهیم کرد که می‌توانید آنها را به سادگی در منزل اجرا کنید.
نور خورشید
اگرچه فوتوتراپی برای کودکان مبتلا به زردی مناسب است اما گاهی نشانه‌های این بیماری آنقدر شدید نیستند که شما بخواهید از تجهیزات ویژه ای مانند چراغ‌های هالوژن برای رفع علائم استفاده کنید. در چنین شرایطی می‌توانید به صورت کوتاه مدت (در حد چند دقیقه) نوزاد را در مقابل نور غیرمستقیم خورشید قرار دهید.
آب جوانه گندم
انواع خوراکی‌ها می‌توانند در رفع علائم زردی نوزاد مؤثر باشند. برای مثال آب جوانه گندم نقش سم زدایی را بازی می‌کند. در واقع این مایع که می‌تواند به شیر خشک نوزاد اضافه شود، به بدن نوزاد کمک می‌کند تا دفع بیلی روبین اضافی بدن را با موفقیت انجام دهد.
شیردهی مداوم
هنگامی که به طور مداوم به نوزاد شیر می‌دهید، به تقویت بدن او برای دفع سموم و بیلی روبین اضافی کمک می‌کنید. حتی اگر نوزاد نتواند از شیر مادر مصرف کند باید در حد 12 بار در روز به او شیر خشک داد. البته اگر جوانه گندم را به شیر خشک نوزاد بیفزایید، به دفع سموم و پاکسازی بیلی روبین خون او کمک کرده اید.
قطع موقت شیر مادر
گاهی علائم زردی نوزاد با نوشیدن شیر مادر بیشتر می‌شوند. در این حالت پزشکان توصیه می‌کنند که مادر شیردهی را به نوزاد قطع کند و از شیر خشک برای تغذیه نوزاد بهره مند شود. مادران می‌توانند شیر خود را دوشیده و در یخچال نگهداری کنند و گاهی به نوزاد خود از شیر دوشیده شده بدهند.
ترکیب شیرخشت و ترنجبین
اگر می‌خواهید از خوراکی‌هایی برای درمان خانگی زردی نوزاد استفاده کنید، توصیه می‌کنیم که 1 گرم گیاه شیرخشت را با 10 گرم ترنجبین یا گزانگبین ترکیب کنید. سپس نیم لیتر عرق کاسنی را به آن بیفزایید. در نهایت باید از یک صافی استفاده کرده و مایعی زلال از آن به دست آورید. این نوشیدنی شیرین باعث افزایش شیردهی مادر و رفع علائم زردی نوزاد می‌شود. مادر باید در طول روز از این نوشیدنی مصرف کند تا درمان نوزاد به سرعت و سهولت انجام شود.
عصاره عناب برای رفع علائم زردی نوزاد
عصاره عناب یکی از خوراکی‌های مفیدی به حساب می‌آید که افزودن مقدار بسیار کم آن به شیر خشک باعث افزایش دفعات مدفوع و ادرار نوزاد و خروج بیلی روبین اضافی بدن می‌شود. اما باید مصرف عصاره عناب با مشورت پزشک انجام شود.
استفاده مکمل‌های غذایی
گاهی می‌توان به شیر خشک نوزاد مکمل‌های تجویز شده پزشک را اضافه کرد. اما مصرف مکمل‌های غذایی گاهی بر عهده مادر است. در نتیجه شیردهی مادر به درمان زردی نوزاد کمک می‌کند.
فوتوتراپی
استفاده از دستگاه هالوژن یا چراغ‌های دیگری که نوزاد مبتلا به زردی را در معرض نوری غیر از اشعه فرابنفش قرار می‌دهند، برای فوتوتراپی یا همان نوردرمانی بسیار کمک کننده است. در این حالت باید نوزاد را در پتویی تقریباً نازک پیچانده و در معرض نور دستگاه قرار داد. سعی کنید فوتوتراپی را با مشورت پزشک انجام دهید.
پیشگیری از زردی نوزادان
با توجه به دلایلی که باعث بروز علائم زردی نوزاد می‌شوند، می‌توان به این نکته دست یافت که والدین نمی‌توانند کاری انجام دهند که از ابتلای نوزاد خود به زردی جلوگیری کنند. بنابراین هنگامی که والدین از پزشکان می‌پرسند چه فعالیتی انجام دهند تا مانع از زردی نوزاد در بدو تولد شوند، جوابی قطعی و دقیق دریافت نخواهند کرد.
با وجود این ابهام بسیاری از افرادی که به اثرگذاری طب سنتی و گیاهان دارویی باور دارند، استفاده زن باردار از عرق کاسنی را در جلوگیری از زردی نوزاد مؤثر می‌دانند. علاوه بر این، انجام حجامت، تصفیه خون مادر باردار و پاکسازی کبد او راهکارهای دیگری هستند که برای پیشگیری از ابتلای نوزاد به زردی کمک می‌کنند.
آیا زردی نوزادان خطرناک است؟
در پاسخ به این سؤال که آیا زردی نوزادان بیماری خطرناک و آسیب زننده ای به حساب می‌آید یا نه، باید بگوییم که علائم زردی نوزاد در یک طیف قرار دارند. این طیف از کم شروع شده و تا زیاد ادامه دارد. هنگامی که تنها سر و گردن نوزاد زرد می‌شوند و نشانه‌های زردی با درمان‌های خانگی قابل رفع هستند، بیماری خطرناک نخواهد بود. اما زردی نوزادان گاهی شدید است و سطح بسیار بالای بیلی روبین باعث بروز علائمی می‌شوند که در این حالت نوزاد باید تحت نظر پزشک و پرستاران در بیمارستان دوره درمان را پشت سر بگذارد.
اگر درمان زردی در شرایطی انجام نشود که نشانه‌ها شدید هستند، مغز آسیب جدی می‌بیند. در نتیجه نوزاد از همان زمان با اختلالات مربوط به رشد مغز مانند اختلالات حرکتی و ذهنی مواجه می‌شود.
ارتباط زردی نوزاد با شیر مادر چیست؟
گاهی نوزادان از همان بدو تولد به زردی مبتلا نمی‌شوند، بلکه در ده روز دوم زندگی به دلیل تغذیه با شیر مادر به زردی مبتلا خواهند شد. در واقع گاهی شیر مادر موادی دارد که کبد نوزاد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نتیجه توانایی کبد نوزاد در تجزیه و پاکسازی بیلی روبین خون کاهش می‌یابد. به این نوع از زردی نوزاد، زردی شیر مادر می‌گویند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هنگامی که والدین علائم زردی نوزاد را مشاهده می‌کنند، باید به شدت به آنها دقت داشته باشند. اگر علائم در همان آغاز با درمان خانگی رفع شوند، نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما گاهی پیش می‌آید که علائم زردی تا سه هفته باقی می‌مانند و هیچ راهکاری کارساز نیست. در این حالت باید به پزشک مراجعه کرده و درمان را سریع آغاز نمود.
زردی نوزادان چقدر طول میکشد؟
بررسی نوزادان مختلفی که به زردی مبتلا هستند نشان داده که ابتلا به زردی عموماً در روز دوم یا سوم اتفاق می‌افتد و اگر درمان انجام نشود، نهایتاً بعد از دو هفته رفع خواهد شد. اما باید توجه داشته باشید که شدت علائم در مدت زمانی که علائم زردی نوزاد دیده می‌شوند، به طور قابل توجهی تأثیرگذار است.
جمع بندی
در این مقاله از مجله اسنپ مارکت شما را با علائم زردی نوزاد، عللی که باعث بروز این بیماری می‌شوند و همچنین روش‌های درمان آن آشنا کردیم. نوزاد شما هنگامی که با این نشانه‌ها مواجه می‌شود، باید تحت مراقبت قرار گیرد تا درمان آن در اسرع وقت انجام شود. شما با خدمات اسنپ مارکت می‌توانید موادی مانند عرقیجات، عناب و مکمل‌های غذایی مختلفی را تهیه کنید که در درمان خانگی زردی نوزاد شما مؤثر هستند.
شما می‌توانید نظرات، تجربیات و سؤالات خود را درباره علائم زردی در نوزادان در این مقاله از مجله اسنپ مارکت به اشتراک بگذارید.