سرگیجه حالتی آزاردهنده است که در آن فرد تعادل خود را از دست داده و احساس می‌کند خودش یا محیط اطرافش در حال چرخیدن است. همچنین حس می‌کند سرش زیادی سبک شده و چشمانش سیاهی می‌رود. گاهی نیز ممکن است با حالت تهوع و از دست دادن قدرت جسمانی همراه باشد. از آنجایی که این مشکل انواع مختلفی دارد و بر اثر عوامل مختلفی نیز ایجاد می‌شود، در ادامه سعی می‌کنیم برای آگاهی بیشتر شما، برخی از این عوامل را معرفی کرده و به راههای درمان آنها نیز اشاره کنیم.
آیا سرگیجه خطرناک است؟
گاهی ممکن است این حالت موقتی بوده و دلیل آن خستگی، کاهش قند خون و آب بدن باشد که در این صورت جای نگرانی نیست. اما گاهی ممکن است بسیار آزار دهنده بوده و با علائمی مثل درد قفسۀ سینه، تپش قلب و یا تنگی نفس همراه باشد که در این حالت، می‌تواند خبر از یک بیماری خطرناک بدهد که در این صورت مراجعه به پزشک ضروری است.
انواع سرگیجه
گاهی ممکن است سرگیجه بدون دلیل خاصی رخ دهد، یعنی به صورت ناگهانی رخ داده و خیلی زود هم از بین برود. اما گاهی ممکن است به تدریج با گذشت زمان، شدیدتر شود. با این حساب، انواع مختلف آن در دو حالت ناگهانی و مداوم دسته بندی می‌شوند. این مشکل می‌تواند به شکل‌های مختلفی اتفاق بیفتد و دلایل متعددی داشته باشد. در ادامه به برخی از انواع آن اشاره می‌کنیم:
سرگیجه موقع دراز کشیدن
اگر این مشکل فقط در حالت درازکش برای فرد رخ دهد، به این دلیل است که کریستال‌های گوش درونی تکان خورده و از نوعی غشاء که در گوش میانی وجود دارد جدا شده‌اند. کریستال‌های آزاد شده، گیرنده‌های حس تعادل را که در گوش میانی وجود دارند تحریک می‌کنند و در نهایت هنگام دراز کشیدن یا غلت خوردن، فرد احساس چرخیدن می‌کند. در این نوع از سرگیجه جای نگرانی نیست و بعد از 15 الی 20 ثانیه، کریستال‌های آزاد شده از حرکت ایستاده و مشکل رفع می‌شود.
سرگیجه و حالت تهوع
سرگیجه می‌تواند با علائم مختلفی همراه باشد که یکی از شایع‌ترین آنها حالت تهوع است. سرگیجۀ همراه با حالت تهوع، به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد، از جمله: اثرات دارو، عفونت، بیماری‌های مغزی، بیماری‌های بدنی و آسیب سر و گردن.
اما گاهی ممکن است این حالت تهوع هنگام سرگیجه، به دلیل اختلال در اطلاعات ارسالی از گوشی درونی به مغز باشد که در این حالت باعث اشتباهاتی در جهت و سرعت شود. در این صورت مغز احساس می‌کند که یک حالت اضطراری ایجاد شده و برای اینکه بتواند امکان تحرک بهتری را برای فرد فراهم کند، به معده دستور تخلیه می‌دهد که در این صورت باعث ایجاد احساس تهوع در فرد می‌شود.
سرگیجه ناگهانی
یکی از دلایل سرگیجۀ ناگهانی، می‌تواند به دلیل کمبود آب بدن باشد. یک فردی عادی روزانه به 8 لیوان آب نیاز دارد. برای اینکه بتوان تشخیص دارد که سرگیجه ناشی از کمبود آب بدن است یا نه، باید به رنگ ادرار توجه کرد.
یکی دیگر از دلایلی که منجر به سرگیجۀ ناگهانی می‌شود، کمبود ویتامین B12 است که می‌تواند مشکلاتی از قبیل کاهش فشار خون، برهم خوردن تعادل بدن، سیاهی رفتن چشم و سرگیجه به هنگام بلند شدن ناگهانی باشد.
گاهی ممکن است سرگیجۀ ناگهانی طوری باشد که فرد نیاز به فوریت‌های پزشکی داشته باشد. چرا که برخی علائم دیگر به همراه سرگیجه، احتمال دارد نشان دهندۀ سکتۀ مغزی باشد.
دلایل سرگیجه در دوران بارداری
خانم‌ها به هنگام بارداری، تغییرات زیادی را در بدن خود مشاهده کرده و مشکلاتی را تجربه می‌کنند. از جملۀ این عوارض، سرگیجه است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله:
تغییرات هورمونی
هورمون‌ها می‌توانند بر عملکرد کلی بدن، متابولیسم بدن و حتی خلق و خو نیز تأثیر بگذارند. از علائم تغییرات هورمونی در دوران بارداری، می‌توان به سرگیجه اشاره کرد. درواقع تغییرات هورمونی می‌تواند به عنوان یک محرک، باعث ایجاد مشکلات زیادی در دوران بارداری شود.
کند شدن فشار خون
در زمان بارداری، جریان خون بیشتری به سمت جنین حرکت می‌کند. بالا بودن پروژسترون نیز باعث باعث کندتر شدن جریان خون می‌شود. این روند، منجر به افت فشار خون مادر شده و به این ترتیب شدت جریان خون به مغز کمتر می‌شود و مادر احساس سرگیجه می‌کند. به همین دلیل وقتی فرد در دوران بارداری، به مدت طولانی می‌ایستد یا دراز می‌کشد و یا حرکات سریع انجام می‌دهد، این حالت را تجربه می‌کند.
سابقه میگرن
از دیگر عوامل ایجاد کنندۀ این مشکل در دوران بارداری، سابقۀ میگرن است.
فشار به رگ‌های خونی رحم
رحم در حال رشد مادر، باعث وارد شدن فشار به رگ‌های خونی می‌شود. مخصوصاً اگر مادر به پشت خوابیده باشد. این حالت منجر به سرگیجه می‌شود.
قند خون پایین
اگر قند خون مادر پایین باشد و یا بدن مادر دچار کمبود آب شده باشد، منجر به سرگیجه می‌شود.
راه های درمان سرگیجه در بارداری
- خودداری از ایستادن طولانی مدت
- حرکت به هنگام ایستادن به منظور بهتر شدن جریان خون
- اجتناب از به پشت خوابیدن در سه ماهۀ دوم و سوم بارداری
- تغذیۀ مناسب به منظور جلوگیری از افت قند خون
- نوشیدن آب زیاد برای جبران کم آبی بدن
- پوشیدن لباس راحت و خنک
- مصرف مکمل‌ها و داروهای تجویز شده توسط پزشک
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های باکتریایی ایجاد کنندۀ این مشکل
مراجعه به پزشک
بارداری دورۀ حساسی هم برای مادر و هم برای جنین است، در صورتی که سرگیجۀ مادر در این دوران خیلی کم بود، جای نگرانی نیست، اما اگر شدید بود، باید حتماً به پزشک مراجعه کند تا در صورت نیاز آزمایش‌های لازم را تجویز کند.
در صورتی که در هنگام بارداری، با علائم زیر همراه باشد، حتماً باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند:
- خونریزی واژن
- دل درد
- اختلال در بینایی
- افزایش ضربان قلب
- درد قفسۀ سینه
- مشکل تنفسی
- سردرد شدید
سرگیجه، یکی از عوارض شایع در دوران بارداری است و ممکن است بسیاری از خانم‌ها در دوران بارداری خود این مشکل را تجربه کنند. سرگیجه در افراد مختلف، می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. بنابراین بسته به نوع مشکل هر فرد، درمان مخصوصی برای او تجویز می‌شود.
سرگیجه و کم خونی
گاهی سرگیجۀ مداوم می‌تواند نشانه‌ای از کم خونی باشد. این نوع سرگیجه معمولاً حاد نبوده و گاهی به صورت سرگیجۀ ناگهانی و موقت بروز می‌کند. اگر این سرگیجه‌های ناگهانی، به صورت مداوم رخ دهند، می‌تواند به دلیل کم خونی مزمن باشد.
زمانی که بدن نتواند آهن جذب کند، دچار کمبود آهن می‌شود. کمبود آهن و کمبود مواد مغذی در بدن، باعث می‌شوند که گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین نیز در بدن کم شوند. وظیفۀ هموگلوبین، حمل اکسیژن و انتقال آن به انواع بافت‌ها و اعضای بدن است. بنابراین طبیعی است که با کاهش هموگلوبین، اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد و فرد احساس سرگیجه می‌کند.
درمان سرگیجه ناشی از کم خونی
برای تشخیص سرگیجۀ ناشی از کم خونی، باید حتماً آزمایش خون با تجویز پزشک انجام شود. برای درمان این نوع، معمولاً از مکمل‌های دارویی و رژیم غذایی مخصوص کم خونی استفاده می‌شود.
سرگیجه میگرنی
زمانی که سرگیجۀ دورانی، با سردرد شدید همراه باشد، نشانه ای از بیماری میگرن بوده و به آن سرگیجۀ میگرنی می‌گویند.
از علائم سرگیجۀ میگرنی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد ضربان دار در یک سمت سر
- تپش قلب
- حالت تهوع
- سبکی سر
- عدم تعادل
- احساس گیجی و گمراهی
- حساسیت به صدا
- احساس نورهای درخشان در بینایی
برای درمان سرگیجۀ میگرنی، معمولاً از همان درمان‌های معمول برای سرگیجه استفاده می‌شود. این داروها می‌توانند حالت تهوع و استفراغ را کاهش دهند.
سرگیجه گوش میانی
گاهی ممکن است این مشکل، ناشی از التهاب وعفونت گوش میانی باشد. این نوع عفونت معمولاً با درد همراه بوده و فرد کم کم احساس می‌کند که مشکل شنوایی پیدا کرده است.
در بیماری گوش میانی، در قسمت پشت پردۀ گوش میانی، استخوان‌های ریز ارتعاشی وجود دارند که وقتی این قسمت از گوش میانی دچارعفونت می‌شود، این استخوان‌ها نیز درگیر شده و فرد علاوه بر سرگیجه، احساس اختلال در شنوایی نیز می‌کند. بی توجهی به این نوع عفونت، منجر به مشکلات شنوایی شدیدتر و وزوز گوش می‌شود. متخصصان می‌توانند با تشخیص این عفونت و مقدار عفونت، برای بیمار آنتی بیوتیک تزریق کرده و به درمان او کمک کنند.
راههای درمان سرگیجه گوش میانی
نکته: هرگز به صورت خودسرانه برای درمان این بیماری اقدام نکنید، چون از میزان عفونت اطلاعی ندارید، آنتی بیوتیک‌ها نمیتوانند به درمان کمک کنند. بنابراین برای درمان سرگیجۀ ناشی از عفونت گوش میانی، حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصصین برای درمان این نوع، اقدامات زیر را انجام می‌دهند:
- تنظیم کردن فشارهوا در محل گوش میانی
- خالی کردن ترشحات طبیعی گوش میانی
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به منظور کنترل عفونت
راههای درمان سرگیجه
گاهی ممکن است این مشکل به علت مشکل و بیماری زمینه ای در بدن باشد که وقتی بیماری درمان شود، این مشکل نیز کم کم برطرف می‌شود. اما برخی دیگر از سرگیجه‌ها که ناشی از بیماری‌هایی مثل منیره (Ménière’s disease) هستند، ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها تداوم داشته باشند.
از راه های درمان سرگیجه ناشی از این بیماری، می‌توان به تمرینات حرکتی مانور اپلی اشاره کرد. برای مواقعی هم که این حالت همراه با خواب آلودگی و از دست دادن تعادل هستند، همراه با توانبخشی، آموزش وستیبولار (VRT) نیز می‌تواند مؤثر باشد.
از دیگر راههای درمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد که با رعایت آنها کم کم می‌توانید علائم را بهبود ببخشید:
- تمرینات ساده به منظور کاهش علائم
- قرار دادن سر بالاتر از بدن، به هنگام خواب
- استفاده از بالش نرم موقع خواب
- اجتناب از خم شدن برای برداشتن چیزی از روی زمین
- نشستن به مدت یک یا چند دقیقه بعد از خواب و قبل از بلند شدن از رختخواب
- جابجایی آرام سر و گردن به هنگام فعالیت‌های روزانه
- اجتناب از اعمالی که باعث کشیدگی گردن می‌شوند.
- انجام ملایم و آرام تمرینات مربوطه
با رعایت این موارد کم کم مغز به سرگیجه عادت کرده و کمتر آن را حس می‌کند. تمرینات خود را در جایی امن انجام دهید تا زمین نخورید. همچنین به هنگام انجام تمرینات باید کسی در اطراف شما باشد تا در صورت نیاز به کمک شما بیاید.
نتیجه گیری
موضوع مورد بحث این متن در مورد سرگیجه بود. بنابراین به انواع آن مانند هنگام موقع دراز کشیدن، همراه حالت تهوع، ناگهانی، میگرنی، بارداری، سرگیجۀ ناشی از گوش میانی و ناشی از کم خونی اشاره کردیم و سعی کردیم تا جای ممکن از راه های درمان آنها هم صحبت کنیم.