خواص ارده و شیره ارده به عنوان یک صبحانۀ مقوی برای همۀ ما آشناست. ترکیب ارده و شیره، یک غذای کامل و خوشمزه است. این ترکیب می‌تواند به عنوان صبحانه یا میان‌وعده مصرف شود. همانطور که از نام آن پیداست این غذا متشکل از دو مادۀ اصلی اردۀ کنجد و شیرۀ انگور یا خرماست. هرچند در تهیۀ آن می‌توان از شیره یا دوشاب میوه‌های دیگری نظیر انجیر نیز استفاده کرد.
ارده و شیره هر یک به تنهایی خواص متعددی برای بدن دارند. کارکردهای آن‌ها به عنوان ماده‌ای مفید برای سلامتی فراوان هستند. حال ترکیب ارده و شیره با هم، معجونی معجزه‌آسا پدید می‌آورد. خواص دارویی ارده و شیره در طب سنتی نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. در ادامه با خواص ارده و شیره بیشتر آشنا خواهیم شد.
طبع، ارزش غذایی و خواص ارده و شیره
ارده و شیره از مواد طبیعی و مغذی هستند. طبع ارده بسیار گرم است. کاربرد ارده در آشپزی نیز بسیار است. اما ترجیح اکثریت ما این است که آن را به صورت خام و همراه با مواد شیرین‌کننده‌ای نظیر شیره خرما یا انگور مصرف کنیم. همچنین می‌توان آن را همراه با عسل نیز مصرف کرد. خود ارده خواص زیادی دارد که ترکیب شدن آن با مواد مغذی دیگر، ارزش آن را چند برابر می‌کند. مثلاً شیره خرما حاوی ویتامین‌های متعددی نظیر ای، آ، ث و ب است.
این مادۀ ارزشمند همچنین محتوی انواع املاح معدنی همچون فسفر، آهن و پتاسیم است. شیرۀ خرما در واقع همان خواص خرما را به صورت فشرده‌تر داراست. یکی از خواص ارده و شیره، انرژی‌زا بودن آن است. این غذا می‌تواند جایگاهی مهم در تغذیۀ سالم داشته باشد. به صورتی که تأمین‌کنندۀ انرژی ورزشکاران و غذای ذهن کودکان است.
کمی بیشتر در مورد اردۀ کنجد
ارده، خوراکی است که از دانه‌های تفت داده شده و کوبیده شدۀ کنجد به دست می‌آید. این مادۀ غذایی کاربردهای متنوعی در آشپزی دارد. لبنان، ارمنستان، ایران، یونان، ترکیه، عراق و مراکش از کشورهایی هستند که استفادۀ زیادی از آن دارند. ارده می‌تواند به عنوان چاشنی غذا یا به تنهایی مورد استفاده قرار گیرد. حلوا ارده، حلوا شکری و حمص از غذاهایی هستند که بر پایۀ ارده به عمل می‌آیند.
ارده را می‌توان به طرق مختلفی استفاده کرد. میزان انرژی موجود در هر 100 گرم ارده، چیزی حدود 595 کیلوکالری است. این میزان از ارده حاوی 21 گرم کربوهیدرات، 53 گرم چربی، 17 گرم پروتئین و طیف وسیعی از ویتامین‌هاست. کلسیم، آهن، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی از دیگر ترکیبات مغذی موجود در ارده هستند.
از خواص شیره بدانیم
شیره یا دوشاب به ماده‌ای گفته می‌شود که از عصاره‌گیری میوۀ یک گیاه به دست می‌آید. انگور، خرما، سیب، انجیر و توت از رایج‌ترین این میوه‌ها هستند. فرآیند تهیۀ شیره معمولاً از جوشاندن گیاه با حلّال‌هایی نظیر آب یا الکل طی می‌شود. شیره‌ها تنوع زیادی دارند و هر یک خواص منحصربه‌فردی دارد. معمولاً خواص هر یک از آن‌ها وابسته به همان گیاه مبداست. مثلاً شیرۀ انگور ماده‌ای بسیار شیرین است که حاصل جوشاندن آب انگور می‌باشد.
تهیۀ شیرۀ انگور فرآیند متفاوتی از شیرۀ خرما و توت را پشت سر می‌گذارد. طبع برخی از شیره‌ها گرم و برخی دیگر نیز سرد هستند. شیره معمولاً در برطرف کردن ضعف عمومی بدن نقش مهمی دارد. این ماده حاوی میزان قابل توجهی از ویتامین‌های آ، ب و ث است. از شیره برای درمان یرقان، بهبود لک‌های پوستی، پاکسازی کبد، خون‌سازی و بهبود نفخ استفاده می‌شود. در این میان، شیرۀ خرما به شکل متفاوتی تهیه می‌شود.
به این منظور، مقدار زیادی خرما را در محیطی پاک و استریل روی هم انباشت می‌کنند. فشار ناشی از آن منجر به خارج شدن شیره به شکل مایعی غلیظ می‌شود.
حال ببینیم ترکیب این دو مادۀ غذایی ارزشمند چه خواصی را ایجاد می‌کند.
خواص دارویی ارده و شیره برای سلامتی
از خواص ارده و شیره می‌توان به طبع آن اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین خواص دارویی ارده و شیره برای سردمزاجان است. مصرف آن در وعدۀ غذایی صبح باعث افزایش سطح انرژی آنان می‌شود. ارده و شیره کاملاً گیاهی بوده و فاقد گلوتن هستند. آمینواسیدها و چربی‌های سالم، فیبر، پروتئین و انواع ویتامین‌ها در آن‌ها وجود دارند.
با این حال افرادی که مزاج گرم دارند باید در مصرف آن احتیاط کنند. زیرا منجر به غلیظ شدن صفرا و بروز جوش‌های پوستی می‌شود. گرم مزاجان می‌توانند برای تعدیل طبیعت ارده و شیره، از سرکه و عسل استفاده کنند. همچنین مصرف آن به همراه میوه‌های تازه نیز باعث متعادل‌تر شدن آن می‌شود.
منبعی از آمینواسیدها و چربی‌های سالم
دانه‌های کنجد در مقایسه با دیگر انواع آجیل‌ها حاوی میزان روغن زیادی است. به همین دلیل در مقایسه با سایر کره‌ها نظیر کرۀ بادام زمینی، چرب‌تر و روان‌تر است. دانه‌های کنجد یکی از بهترین خوراکی‌ها برای تأمین آمینواسیدهای ضروری بدن هستند. هرچند ارده حاوی کالری زیادی است اما میزان کم آن می‌تواند در تأمین نیازهای بدن مفید باشد.
سلامت قلب، تنظیم و تعدیل هورمون‌ها، سلامت پوست و تقویت عضلات از جمله خواص مهم ارده برای بدن هستند. از مهم‌ترین خواص ارده و شیره، کنترل اشتها و رفع گرسنگی بین وعده‌های غذایی اصلی است.
ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری
از خواص ارده و شیره انگور یا خرما، تأمین ویتامین‌های گروه B و به خصوص تیامین است. مواد معدنی متعددی که در آن وجود دارد منجر به حفظ سلامت دستگاه عصبی، بهبود تراکم استخوان‌ها و تنظیم متابولیک یا سوخت‌وساز بدن می‌شود. افرادی که دچار کمبود مس در بدن هستند لازم است مصرف ارده و شیره را در برنامۀ غذایی روزانۀ خود بگنجانند.
یکی دیگر از خواص ارده و شیره خرما، میزان بالای آهن آن است. این ویژگی باعث بهبود وضعیت دستگاه گردش خون و پیشگیری از کم‌خونی می‌شود. کم‌خونی اختلالی است که بدن با کاهش چشمگیر گلبول‌های قرمز خون مواجه می‌شود. این بیماری باعث خستگی مفرط شده و عامل بسیاری از استرس‌ها و بیماری‌های شناختی است.
از دیگر مواد معدنی موجود در ارده می‌توان به لیگنان‌های گیاهی موجود در آن اشاره کرد. لیگنان‌ها دارای اثرات ضد سرطانی هستند و باعث بهبود و تقویت عملکرد قلب می‌شوند. طبق مطالعات انجام شده، مواد اصلی موجود در دانه‌های کنجد مشابه با همان چیزی هستند که از تخم کتان به دست می‌آیند. لیگنان‌ها همچنین باعث بهبود عملکرد روده نیز می‌شوند.
تنظیم فشار خون و کاهش کلسترول
یکی از مهم‌ترین خواص ارده و شیره، بهبود سلامت قلب و عروق است. سسمولین و سسامین موجود در دانه‌های کنجد، عاملی است که در این ویژگی ایفای نقش می‌کنند. دانه‌های کنجد دارای خاصیت آنتی ترومبوتیک هستند. این ویژگی به معنای جلوگیری از ایجاد لخته‌های خونی است که باعث پیشگیری از حملات قلبی می‌شود.
مصرف ارده و شیره باعث کاهش اثرات مخرب ضایعات موجود در سرخرگ‌ها می‌شود. همچنین فیتواسترول‌های موجود در آن نیز بر سطح هورمون‌ها، سلامت سرخرگ‌ها و سطح کلسترول خون تأثیرات مثبت دارد.
دانه‌های کنجد با دارا بودن لیگنان‌های گیاهی، به بهبود وضعیت لیپیدها و تنظیم فشار خون کمک می‌کند. این ماده همچنین باعث تنظیم کلسترول خون نیز می‌شود. تحقیقات حاکی از اثرات مثبت لیگنان‌ها روی کلسترول سرم خون و سطح کلسترول کبد هستند. ترکیب ارده با شیره خرما نیز باعث افزایش میزان آهن شده و در نهایت منجر به بهبود عملکرد قلب و عروق می‌شود.
بنابراین افرادی که دچار مشکلات فشار خون بالا هستند ممکن است از فواید و خواص ارده و شیره برای سلامتی خود بهره‌مند شوند.
تنظیم و متعادل‌سازی هورمون‌ها
فیتواستروژن‌ها تأثیرات زیادی روی هورمون‌های بدن دارند که اثرات آن‌ها مشابه با استروژن در بدن است. فیتواستروژن‌ها همچنین می‌توانند به عنوان یک عامل ضد استروژن نیز عمل کنند. مواد غذایی که باعث افزایش استروژن در بدن می‌شوند معمولاً به عنوان خوراکی‌های ارزشمند شناخته نمی‌شوند. چرا که افزایش میزان استروژن عامل بروز بسیاری از بیماری‌ها و به خصوص بیماری‌های مرتبط با زنان است.
مصرف فیتواستروژن‌ها در زنان یائسه و بالای 50 سال می‌تواند به تنظیم سطح استروژن آن‌ها کمک کند. یکی از خواص ارده و شیره تنظیم کردن و متعادل‌سازی هورمون استروژن در بدن است. افزایش میزان مصرف فیتواستروژن قادر به برطرف کردن یا بهبود علائم یائسگی است. ضعف استخوان‌ها، ضعف بدنی، تغییرات خلقی، کاهش تمایلات جنسی و گر گرفتی بدن از جملۀ این علائم هستند.
بهبود سلامت و وضعیت پوست
آمینواسیدها، ویتامین‌های گروه B، مواد معدنی و اسیدهای چرب، همگی از موادی هستند که در بهبود سلامت پوست نقش مهم دارند. مصرف دانه‌های کنجد و ارده به جوان‌سازی سلول‌های پوست و پیشگیری از بروز علائم پیری کمک زیادی می‌کنند. هرچند که استعمال ارده به صورت موضعی نیز می‌تواند در بهبود پوست مؤثر باشد اما بهتر است آن را به صورت خوراکی استفاده کنید. هزاران سال است که از کنجد و روغن آن برای درمان انواع اختلالات و زخم‌های پوستی استفاده می‌شود.
درمان سوختگی، حساسیت‌ها و رفع خشکی پوست از جمله مواردی هستند که با استفاده از روغن کنجد قابل درمان هستند. کنجد با خواص ضدباکتری و ضدقارچی که دارد مانع از بروز بسیاری از عوارض پوستی می‌شوند. کاهش التهاب پوست و حفظ رطوبت آن از دیگر خواص ارده و شیره برای پوست است. همچنین این مادۀ خوراکی با تحریک تولید کلاژن در پوست باعث افزایش سفتی، انعطاف‌پذیری و جوانی پوست می‌شود. کلاژن یکی از پروتئین‌های موجود در پوست است که باعث ایجاد ایجاد بافت سفت و منعطف در پوست می‌شود.
افزایش جذب مواد غذایی و بهبود گوارش
دانه‌های کنجد باعث افزایش جذب ترکیبات موجود در مواد غذایی دیگر می‌شوند. این مادۀ غذایی قابلیت حل شدن در چربی‌هایی نظیر توکوفرول را دارست. توکوفرول از مهم‌ترین ترکیبات موجود در ویتامین‌های گروه E است. این ترکیب نقشی مهم در پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با بالا رفتن سن دارد. سرطان و بیماری‌های قلبی ممکن است با مصرف ارده و شیره تا حد زیادی بهبود یابند.
افزایش ایمنی بدن در برابر این بیماری‌ها از جمله خواص ارده و شیره است. دانه‌های کنجد و روغن موجود در آن باعث افزایش میانگین توکوفرول‌های موجود در بدن می‌شود. در نتیجۀ آن می‌توان انتظار داشت که شاهد کاهش التهاب در بدن باشیم. همچنین این مادۀ غذایی به کاهش هورمون‌های مولد استرس نیز کمک زیادی می‌کند.
بهبود عملکرد و ترمیم دستگاه عصبی
شیره خرما اگر به شیوه‌ای اصولی و تحت کنترل تهیه شود منبعی عالی از انواع املاح معدنی است. آهن، کلسیم، فسفر، پتاسیم، منگنز، مس و ویتامین‌های A و B از جملۀ آن‌ها هستند. مصرف مقداری شیرۀ خرما به همراه ارده در وعدۀ صبحانه به فعال شدن سلول‌های عصبی کمک می‌کند. آهن موجود در آن با افزایش گلبول‌های قرمز، در سوخت‌رسانی بیشتر به سلول‌های عصبی و افزایش سوخت‌وساز آن‌ها مؤثر است.
از خواص ارده و شیره می‌توان به درمان بیماری‌های مرتبط با ذهن از جمله افسردگی اشاره کرد. مصرف ارده و شیره به کسانی که از اختلالات دستگاه عصبی رنج می‌برند بسیار توصیه شده است. آنتی اکسیدان‌های موجود در کنجد قادر به اثرگذاری بر سیستم عصبی مرکزی هستند. مطالعات نشان داده است که مصرف ارده به کاهش علائم بیماری آلزایمر کمک زیادی می‌کند.
افزایش وزن، چاقی صورت و بهبود ضعف بدن
مواد غذایی زیادی در طبیعت وجود دارند که باعث چاقی بدن می‌شوند. اما برخی از آن‌ها قادر به چاق کردن نواحی خاصی از بدن هستند. شیرۀ خرما یکی از این خوراکی‌هاست. بنابراین می‌توان از خواص ارده و شیره به چاق‌تر شدن صورت و بهبود وضعیت ظاهری فرد اشاره کرد. یکی از روش‌های مؤثر برای چاق شدن صورت، مصرف شیرۀ خرماست. برای رسیدن به این منظور بهتر است ترکیب ارده و شیره را با مقادیر بیشتر از شیرۀ خرما تهیه کرد.
یکی دیگر از خواص ارده و شیره خرما، رفع ضعف‌های عمومی در بدن است. افرادی که دچار سوء هاضمه شده یا دوران سخت بیماری را گذرانده‌اند با مصرف ارده و شیره می‌توانند قوای خود را مجدداً به دست آورند. جالب است که مصرف ارده و شیره در صبحانه باعث افزایش حس سیری و کاهش مصرف غذا در وعده‌های بعدی می‌شود. این ویژگی می‌تواند به کاهش یا کنترل وزن افراد نیز کمک کند.
سخن آخر، مروری بر خواص ارده و شیره
- از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
- سطح کلسترول خون را کاهش می‌دهد.
- عملکرد بدن را بهبود می‌بخشد.
- تأمین‌کنندۀ کلسیم بدن است.
- از سیستم قلب و عروق محافظت می‌کند.
- غنی از پروتئین است.
- منبعی عالی برای جذب آهن است.
- به رفع خستگی بدن کمک می‌کند.
- علائم بیماری ام‌اس را کاهش می‌دهد.
- برای نرم کردن سینه مفید است.
- مسهل است و باعث رفع یبوست می‌شود.
- تقویت کنندۀ قوای جنسی است.
- زخم‌های عفونی را درمان می‌کند.
- اختلالات کبد و کلیه را برطرف می‌کند.
- به درمان اختلالات عصبی کمک می‌کند.
- پوست را جوان می‌کند.
- ضد سرطان است.