در دوران بارداری، کودک تمام نیازها و مواد مغذی لازم را از مادر دریافت می‌کند، بنابراین مصرف مکمل ها در بارداری می‌تواند بسیار ضروری و اجتناب ناپذیر باشد. سلامت مادر و نوزاد یکی از مهم ترین عواملی است که باید در دوران بارداری به آن توجه کرد. مصرف ویتامین‌ها در دوران بارداری و خوردن غذاهای سالم به مادر کمک می‌کند تا مواد مغذی مورد نیاز خود و کودکش را فراهم کند و کودکی سالم به دنیای بیاورد.
اسید فولیک اصلی‌ترین مکملی است که مصرف آن به مادران باردار توصیه می‌شود. شما از طریق برنامه اسنپ مارکت نه تنها می‌توانید مواد غذایی مورد نیاز و مقوی خود را فراهم کنید بلکه می‌توانید مکملهای مورد نیاز بارداری را نیز تهیه کنید. این مقاله به بررسی خطرات مرتبط با کمبود مواد مغذی در زنان باردار می‌پردازد و توصیه‌هایی در این مورد ارائه می‌کند.
مصرف مکمل ها در بارداری
تغذیه در دوران بارداری یک چالش به حساب می‌آید، زیرا دریافت ریزمغذی‌ها در این دوران بر رشد اندام‌های جنین و سلامت مادر تأثیر می‌گذارد. رژیم غذایی محدود و تغذیه نامناسب در بارداری می‌تواند منجر به کمبودهای و مشکلات متعددی شود. کمبود آهن، مختل شدن عملکرد جفت، ایجاد و افزایش احتمال سقط جنین، محدودیت رشد داخل رحمی و زایمان زودرس بعضی از مشکلات ناشی از کمبود مواد غذایی لازم برای یک مادر باردار و نوزادش است. تشخیص عوامل خطر، از جمله الگوهای غذایی و بیماری‌های زمینه‌ای، در مدیریت بهینه بارداری بسیار مهم است.
عادات غذایی که می‌توانند منجر به کمبود مواد مغذی لازم (مانند آهن، فولیک اسید، ویتامین دی و کلسیم) شوند و نهایتاً پیامدهای منفی برای سلامتی مادر و جنین یا نوزاد را به دنبال داشته باشد، نیاز به بررسی دارد. مراقبت‌های دوران بارداری که منجر به مصرف مکمل ها در بارداری می‌شود، باید برای هر شخص به صورت خاص انجام گیرد. برای تشخیص نوع و اندازه مکملهای مورد نیاز، بایستی قومیت، فرهنگ، تحصیلات، سطح اطلاعات در مورد بارداری و عادات غذایی و فیزیکی هر فرد به صورت جداگانه در نظر گرفته شود.
ویتامین‌های مورد نیاز دوران بارداری
بدن یک فرد برای سلامتی به مواد مغذی مختلفی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی، پروتئین، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و فیبر نیاز دارد. ویتامین‌ها ترکیبات آلی هستند که با اینکه در مقادیر کم مورد نیاز وجود دارند اما بدن قادر به ساختن آن‌ها نیست. به غیر از ویتامین دی که پوست در ارتباط با نور خورشید می‌سازد، بیشتر ویتامین‌های مورد نیاز شما از غذا تأمین می‌شود. مکملهای غذایی دارویی، کمبود ویتامین در یک رژیم غذایی را پر می‌کنند.
ویتامین‌های دوران بارداری، مولتی ویتامینی برای مادران باردار یا زنانی است که قصد بارداری دارند. در مقایسه با یک مولتی ویتامین معمولی، این مکمل‌ها دارای مقدار بیشتری از مواد مغذی هستند که در دوران بارداری به آن‌ها نیاز است. مصرف مکمل ها در بارداری نیاز به نسخه پزشک ندارد اما با توجه به شخصی بودن وضعیت و شرایط هر فرد توصیه می‌کنیم که برای مصرف این مکمل‌ها تحت نظر پزشک قرار بگیرید. به طور کل پیشنهاد می‌شود در دوران بارداری هر روز یک ویتامین دوران بارداری مصرف شود و اگر فردی قصد بارداری دارد، مصرف ویتامین‌های دوران بارداری را قبل از بارداری شروع کند.
مواد مغذی مهم در دوران بارداری
دریافت همه مواد مغذی برای یک مادر باردار مهم هست، اما این شش ماده نقش کلیدی در رشد و تکامل جنین در دوران بارداری دارند:
- اسید فولیک
- آهن
- کلسیم
- ویتامین دی
- امگا 3
- ید
اسید فولیک چیست؟
مصرف اسید فولیک، برای مصرف مکمل ها در بارداری نقش اساسی دارد. اسید فولیک نوعی از ویتامین ب است که هر سلول در بدن برای رشد و تکامل سالم به آن نیاز دارد. مصرف اسید فولیک قبل و در اوایل بارداری می‌تواند به جلوگیری از نقایص مادرزادی مغز و ستون فقرات به نام نقص لوله عصبی (که NTD نیز نامیده می‌شود) کمک کند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که مصرف اسید فولیک ممکن است به پیشگیری از نقایص قلبی و نقایص مادرزادی دهان جنین نیز (به نام شکاف کام و لب) کمک کند.
نحوه مصرف اسید فولیک
قبل از بارداری بایستی هر روز یک مکمل ویتامین دارای 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف شود. این مکمل به قدری در ایجاد و حفظ سلامتی اهمیت دارد که به طور کل توصیه می‌شود هر روز یک مکمل ویتامین با 400 میکروگرم اسید فولیک مصرف گردد، حتی اگر فرد قصد بارداری ندارد. در دوران بارداری نیز، هر روز یک ویتامین دوران بارداری که حاوی 600 میکروگرم اسید فولیک باشد، باید مصرف گردد. در این راستا توصیه می‌کنیم برچسب محصول را بررسی شود تا ببینید چه مقدار اسید فولیک در آن وجود دارد.
اگر در معرض خطر بالای داشتن نوزاد مبتلا به نقص لوله عصبی یا (NTD) هستید، باید با نظارت و نظر پزشک معالج اسید فولیک در روز مصرف گردد تا از ابتلا به این نقص جلوگیری شود. در این صورت مصرف 4000 میکروگرم فولیک اسید حداقل 3 ماه قبل از بارداری شروع شود و تا 12 هفته اول بارداری باید ادامه پیدا کند. یک مادر با شرایط زیر، مستعد داشتن یک نوزاد مبتلا به نقص لوله عصبی است:
- مادر که در گذشته حاملگی درگیر با نقص لوله عصبی داشته است.
- پدر یا مادر مبتلا به نقص لوله عصبی بوده‌اند یا هستند.
- پدر، فرزندی مبتلا به این نقص دارد.
- مادر دیابت داشته باشد.
- مادر داروی صرع مصرف کند.
غذاهایی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها اسید فولیک را دریافت کرد. مرکبات، سبزیجات برگ سبز و لوبیا همگی منابع عالی اسید فولیک هستند. برخی از غذاها مانند غلات، نان، برنج و پاستا نیز با اسید فولیک غنی شده‌اند.
مصرف آهن در دوران بارداری
آهن یک ماده معدنی است ک بدن از آن برای ساخت هموگلوبین -پروتئینی که به انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بقیه بدن کمک می‌کند- استفاده می‌کند. یک مادر با مصرف مکمل ها در بارداری، دو برابر بیشتر از قبل از بارداری به آهن نیاز دارید. بدن به این آهن نیاز دارد تا خون بیشتری بسازد و بتواند اکسیژن را به جنین برساند.
نحوه مصرف آهن
یک فرد باردار در دوران بارداری، روزانه به ۲۷ میلی گرم آهن نیاز دارد. اکثر مولتی ویتامین‌های دوران بارداری این مقدار آهن را دارند. مصرف قرص آهن همواره امکان دارد عوارضی مانند تهوع، درد معده، اسهال و یبوست را در پی داشته باشد. توصیه می‌شود برای حداقل کردن این عوارض قرص آهن شب قبل از خواب عوارض مصرف گردد. همچنین می‌شود آهن مورد نیاز بدن در دوران بارداری را از مصرف غذاهای مناسب دریافت کرد. غذاهایی که منابع خوب آهن هستند عبارتند از:
- گوشت بدون چربی
- مرغ و غذاهای دریایی
- غلات
- نان و ماکارونی که آهن به آن اضافه شده است (معمولاً روی بسته بندی به آن اشاره شده است)
- سبزیجات سبز برگ
- لوبیا
- آجیل
- کشمش و میوه‌های خشک
غذاهای حاوی ویتامین سی می‌توانند میزان جذب آهن بدن را افزایش دهند بنابراین توصیه می‌شود که مادر باردار هر روز از خوراکی‌هایی مانند آب پرتقال، گوجه فرنگی، توت فرنگی و گریپ فروت مصرف کند.
کلسیم (در محصولات لبنی مانند شیر) و قهوه، چای، زرده تخم مرغ، فیبر و دانه‌های سویا می‌توانند مانع از جذب آهن در بدن شوند. بنابراین هنگام خوردن غذاهای غنی از آهن باید از مصرف همزمان این موارد اجتناب کرد. اگر مادر در دوران بارداری آهن کافی دریافت نکند، ممکن است بیشتر این موارد را تجربه کند:
- عفونت‌ها
- کم خونی
- خستگی بیش از اندازه و غیر طبیعی
- تولد زودرس (تولد قبل از هفته 37 بارداری)
- وزن کم هنگام تولد
ویتامین دی و مصرف آن در بارداری
ویتامین دی به بدن کمک می‌کند تا کلسیم را جذب کند همچنین به عملکرد اعصاب، ماهیچه‌ها و سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. در حضور ویتامین دی سیستم ایمنی از بدن در مقابل عفونت محافظت می‌کند. ویتامین دی باعث رشد استخوان‌ها و دندان‌های جنین یا نوزاد می‌شود. در دوران بارداری، روزانه به 600 واحد ویتامین دی نیاز است. این مقدار را می‌توان از غذا یا با مصرف مکمل ها در بارداری دریافت کرد. منابع خوب ویتامین دی عبارتند از:
- ماهی‌های چرب مانند سالمون، شاه ماهی یا ساردین
- تخم مرغ
- گوشت قرمز
- شیر و غلاتی که ویتامین دی به آن اضافه شده است.
کلسیم و نحوه مصرف آن در بارداری
کلسیم یک ماده معدنی است که به رشد استخوان‌ها، دندان‌ها، قلب، ماهیچه‌ها و اعصاب جنین کمک می‌کند. در دوران بارداری، روزانه به مصرف 1000 میلی گرم کلسیم نیاز است. فرد می‌تواند این مقدار را با مصرف ویتامین دوران بارداری خود و خوردن غذاهایی که کلسیم زیادی در آن وجود دارد، دریافت کند. منابع خوب کلسیم عبارتند از:
- شیر و پنیر و ماست
- کلم بروکلی و کلم پیچ
- آب پرتقال که کلسیم به آن اضافه شده است (برای اطمینان توضیحات بسته را بررسی کنید)
اگر در دوران بارداری کلسیم کافی مصرف نشود، بدن میزان کلسیم مورد نیاز را از استخوان‌های مادر می‌گیرد و به جنین می‌دهد. این امر می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان در مراحل بعدی زندگی شود.
امگا 3 و مصرف آن در بارداری
مصرف اسید چرب امگا 3 در دوران بارداری به شدت توصیه شده است. این اسید چرب به رشد و تکامل جنین کمک می‌کند و در دوران بارداری، برای کمک به رشد مغز و چشم کودک به امگا 3 نیاز است. همه مولتی ویتامین‌های مخصوص دوران بارداری حاوی امگا 3 نیستند و برای مصرف آن و اضافه کردنش به رژیم مکملهای مخصوص بارداری نیاز به مشاوره با پزشک است.
به طور کل در دوران بارداری، توصیه می‌شود که مادران هر 250 تا 350 گرم غذاهای دریایی کم جیوه بخورند. منابع خوب امگا 3 عبارتند از:
- شاه ماهی
- سالمون
- قزل آلا
- گربه ماهی
- میگو
- تیلاپیا
- آب پرتقال
- شیر و تخم مرغ‌هایی که با امگا 3 غنی شده‌اند
مصرف ید در دوران بارداری
ید یک ماده معدنی است که بدن برای ساختن هورمون‌های تیروئیدی به آن نیاز دارد. این هورمون‌ها به بدن کمک می‌کنند تا انرژی غذا را ذخیره کند. در دوران بارداری برای کمک به رشد سیستم عصبی جنین به ید نیاز است. سیستم عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) باعث می‌شود فرد حرکت، فکر و احساس کند. در دوران بارداری روزانه به ۲۲۰ میکروگرم ید نیاز است. همه ویتامین‌های دوران بارداری حاوی ید نیستند، بنابراین اگر نیاز به مصرف ید به صورت مکمل یا به صورت غذا است بایستی تحت نظر پزشک این مقدار را به بدن مادر باردار رساند. منابع خوب ید عبارتند از:
- ماهی
- شیر و پنیر و ماست
- غلات و نان غنی شده با ید
- نمک یددار
مصرف کلاژن در بارداری
تقریباً هر تصمیمی در دوران بارداری به نظر می‌رسد که قابل بحث است، به خصوص وقتی صحبت از چیزی باشد که مادر می‌خورد. هر غذایی مورد سؤال قرار می‌گیرد، هر دارویی و مصرف مکمل ها در بارداری مورد بررسی قرار گرفته، و هر مکملی با شک و تردید مصرف می‌شود.
آیا می توانم در دوران بارداری کلاژن مصرف کنم؟
همانطور که گفتیم مصرف مکمل ها در بارداری، مانند اسید فولیک، اغلب در دوران بارداری توصیه شده و در ویتامین‌های دوران بارداری گنجانده می‌شوند. برخی دیگر، مانند کلاژن، ممکن است بخشی از رژیم روزانه مادر قبل از بارداری باشد. با شهرتی که این مکمل در بهبود ظاهر پوست، مو و ناخن دارد اگر فرد بخواهد در طول دوران بارداری خود به مصرف کلاژن ادامه دهد، قابل درک است.
به طور کلی، بسیاری از کارشناسان و پزشکان فکر نمی‌کنند که مصرف کلاژن به عنوان قسمتی از مصرف مکمل ها در بارداری مضر باشد. با این حال، سازمان‌های معتبر غذایی و دارویی در سطح جهانی مصرف کلاژن بدون مشورت تجویز پزشم توصیه نمی‌کنند.
خطر ناشی از مصرف مکملهای کلاژن در بارداری
افراد اغلب مکملهای کلاژن را برای کمک به مو، پوست و ناخن‌های خود مصرف می‌کنند. برخی از زنان باردار کلاژن را به امید جلوگیری از ترک‌های پوستی مصرف می‌کنند. اما به طور کلی، فایده مکملهای کلاژن در بارداری ثابت نشده است.
ایمن بودن یا نبودن مصرف مکملهای کلاژن در دوران بارداری در بین متخصصان و کارشناسان مورد بحث زیادی قرار گرفته است و نظرات متفاوتی در این مورد وجود دارد. در این بین بسیاری از تولیدکننده‌های کلاژن ادعا دارند که مصرف محصول آن‌ها در دوران بارداری بدون خطر است.
با این حال با توجه به اینکه که کلاژن یک پروتئین است و در رژیم غذایی ما وجود دارد، تصور می‌شود که به طور کلی مصرف آن در بارداری بی خطر است و هیچ مشکلی برای کودک به وجود نمی‌آورد.
مصرف مکمل ها در بارداری، سه ماهه اول و سه ماهه سوم
تغذیه و مصرف مکمل ها در بارداری معمولاً ثابت است اما با گذشت زمان، برای رسیدن به بهترین و سالم‌ترین حالت رشد جنین تغییراتی در مصرف بعضی مکمل‌ها توصیه می‌شود. در ابتدای بارداری یا حتی زمانی که فرد برای باردار شدن اقدام می‌کند بهتر است که مصرف فولیک اسید را شروع کند و تا 3 ماهگی جنین مصرف را ادامه دهد. در واقع زمان طلایی مصرف فولیک اسید چهار هفته اول بارداری است.
در سه ماه سوم چنین بزرگ‌تر شده و نیازهای غذایی بیشتری را طلب می‌کند بنابراین مادران در سه ماهه سوم باید تقریباً 300 کالری اضافی در روز مصرف کنند. البته این کاملاً نسبت به ژنتیک مادر، سطح فعالیت او، وضعیت سلامت عمومی و تعدادی عوامل دیگر متغیر است.
مصرف مکمل‌ها در بارداری در سه ماهه سوم نیز مهم هستند، اما باید به برخی از آن‌ها توجه ویژه‌ای کرد.
- کلسیم
- اسید چرب امگا 3
- آهن
همان طور که گفتیم در سه ماهه سوم بارداری نیازهای کودک بسیار اهمیت می‌یابد. کلسیم برای شکل گیری و محکم شدن استخوان‌ها، انواع پروتئین برای بافت‌های عضلانی و اسید چرب امگا 3 برای شکل گیری صحیح مغز او ضروری است. برای رفع نیاز بدن مادر به کلسیم باید در روز 3 نوع لبنیات مصرف شود. شیر، پنیر و ماست مهم ترین منابع تأمین کلسیم هستند.
در سه ماهه سوم بارداری یعنی از هفته 2 بارداری، بدن شما بیشتر به انواع ویتامین‌ها از جمله ویتامین سی، ویتامین کا و فیبر نیاز دارد. تغذیه سالم و متنوع در طول سه ماهه سوم بارداری باید این مواد مغذی را به اندازه کافی به بدن برساند. فراموش نکنید که در این مرحله بدن 200 کالری بیشتر از سه ماهه دوم نیاز دارد.
نحوه درست مصرف مکمل ها در دوران بارداری
امکان دارد بعضی افراد در پی مصرف مکمل ها در بارداری در دچار مشکلاتی در سیستم گوارش خود، از جمله یبوست یا حالت تهوع شوند. بهتر است افراد باردار برای دوری از این عوارض قبل و بعد مصرف مکمل، مقدار زیادی آب بنوشند. توصیه می‌شود افرادی که به یبوست دچار می‌شوند، زیر نظر پزشک خود مصرف فیبرشان را افزایش دهند.
به عنوان راه حلی دیگر پیشنهاد می‌شود مصرف مکمل ها در بارداری همراه با غذا آزمایش شود. اگر مصرف ویتامین باعث ایجاد حالت تهوع در فرد می‌شود، بهتر است آن‌ها را با یا بدون غذا مصرف کنید و طبق نتیجه حاصل شده مصرف خود را ادامه دهند. برای برخی افراد، مصرف ویتامین‌ها با معده خالی آزاردهنده است اما امکان دارد افراد دیگر متوجه شوند که فقط می‌توانند مکمل‌ها را با معده خالی مصرف کنند.
جمع بندی
داشتن یک تعادل کامل از ویتامین‌ها و مواد مغذی در دوران بارداری مهم است. این تعادل باعث می‌شود اندام‌های حیاتی و سیستم‌های بدن جنین به درستی تشکیل شود، که بسیاری از آن‌ها در اولین هفته‌های بارداری شروع به رشد می‌کنند. یک رژیم غذایی سالم بهترین راه برای دریافت ویتامین‌ها و مواد غذایی مورد نیاز بدن است. اما ممکن است مادر باردار در این دوران در دریافت مواد مغذی کلیدی دچار کمبود شود.
اگر باردار هستید یا می‌خواهید باردار شوید، ویتامین‌های دوران بارداری می‌توانند به پر کردن شکاف‌ها کمک کنند. بنابراین مصرف مکمل ها در بارداری بسیار اهمیت دارد و به سلامت مادر و جنین منجر می‌شود. به همین منظور برای هر نفر برنامه‌ای برای مصرف مکمل ها در بارداری و پیشگیری یا درمان نیازهای تغذیه‌ای مادر باردار وجود دارد که تضمین کننده دریافت کافی کلسیم، ید، ویتامین دی، فولیک اسید و آهن است.