رفلاکس معده یا سوزش معده یکی از عوارض رایج ناشی از تحمل اضطراب طولانی مدت است. این سوزش غالباً عصبی است و با بیشتر شدن اضطراب شدت سوزش معده نیز بیشتر می‌شود. در این مقاله از اسنپ مارکت به سراغ ارتباط استرس و ریفلاکس معده می‌رویم. سپس نشانه‌ها، تشخیص و روش‌های درمان دارویی و خانگی آن را بررسی می‌کنیم.
آیا اضطراب می‌تواند باعث رفلاکس معده شود؟
رفلاکس معده از دسته بیماری‌های عصبی است و در صورت قرار گرفتن در شرایط بد روحی بروز پیدا می‌کند. در پژوهشی در سال 2009، 40 هزار نروژی تحت بررسی قرار گرفتند و نتایج آن نشان داد افرادی که استرس کاری بیشتری دارند بیشتر به رفلاکس معده دچار می‌شوند. همچنین افرادی که رضایت کاری بیشتری دارند نسبت به افرادی که رضایت کاری کمتری دارند دو برابر کمتر دچار رفلاکس معده می‌شوند.
در مطالعه ای دیگر برای بررسی رابطه استرس و سوزش معده، 40 بیمار مبتلا به سوزش معده را مورد آزمایش قرار دادند، در این پژوهش به نیمی از افراد مورد آزمایش گفتند باید یک سخنرانی 5 دقیقه ای آماده کنند تا در شرایط پر اضطراب تری قرار بگیرند و نیمی دیگر که گروه کنترل بودند استرس کمتری داشتند. نتیجه نشان داد میزان اسید معده هر دو گروه یکسان بود اما افرادی که استرس بیشتری داشتند رفلاکس معده شدیدتری را گزارش کردند و دلیل آن این بود که افرادی که مضطرب می‌شوند نسبت به علائم بیماری حساس تر می‌شوند.
استرس سیستم گوارشی بدن را مختل می‌کند. در واقع در شرایط اضطراب فرد سوزش معده بیشتری را حس می‌کند. بعضی از محققان معتقد هستند که استرس بخش‌هایی از مغز را تحریک می‌کند و در نتیجه آن، گیرنده‌های درد در مری فعال تر می‌شوند. این به آن معنی است که ممکن است مقدار اسیدی که معده افراد با استرس بیشتر ترشح می‌کند به اندازه دیگر افراد باشد اما همان میزان اسید معده، سوزش بیشتری را ایجاد کند.
گروهی دیگر از محققان نیز اعتقاد دارند استرس سطح پروستاگلاندین‌ها را کاهش می‌دهد. پروستاگلاندین یکی از واسطه‌های شیمیایی بدن است که پیام را مخابره می‌کند و بر گیرنده‌های سلولی تأثیر می‌گذارد. این گیرنده جداره معده را پوشش داده و از معده در برابر اسید محافظت می‌کند.
رفلاکس معده چیست؟
زمانی که اسید و دیگر محتویات معده از دریچه پایینی مری به مری برگردد، رفلاکس معده اتفاق می‌افتد. انتهای مری و ابتدای معده یک دریچه عضلانی به شکل حلقه وجود دارد. هنگامی که این دریچه باز می‌شود غذای خورده شده از مری به معده وارد می‌شود و سپس دریچه بسته می‌شود تا محتویات معده وارد مری نشود. در شرایطی که این دریچه دچار مشکل شود رفلاکس معده اتفاق می‌افتد. اگر شما بیش از دو بار در هفته علائم رفلاکس معده را تجربه می‌کنید یعنی دچار این عارضه شده اید. در نوع کلاسیک این بیماری محتویات معده به مری وارد می‌شود اما به حلق نمی‌رسد و از نشانه‌های اصلی آن سوزش سردل است.
علائم رفلاکس معده
همه افراد درگیر با رفلاکس معده علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند. با توجه به اینکه این عارضه کدام اندام را در بدن تحت الشعاع قرار می‌دهد علائم می‌توانند متفاوت باشند. از موارد مشابه در همه افراد مبتلا با رفلاکس معده این است که نشانه‌های آن بعد از خوردن غذا به خصوص غذای چرب یا تند و همچنین زمان دراز کشیدن یا خم شدن، بروز پیدا می‌کنند. علائم رفلاکس معده شامل موارد زیر هستند:
- درد یا سوزش سر معده که با سوزش در ناحیه قفسه سینه و در مواردی سوزش در گلو همراه است.
- سوهاضمه که با درد در بالای شکم، احساس ناراحتی در معده، حالت تهوع و احساس سیری آزاردهنده همراه است.
- احساس طعم تلخی یا ترشی در گلو. در بعضی موارد ممکن است محتویات معده یعنی غذا یا مایعات به گلو نیز برگردد.
- اشکال در بلعیدن که می‌تواند منجر به اشکال در تنفس فرد شود.
- گلودرد، سکسکه و استفراغ نیز از جمله این علائم هستند.
در صورت مشاهده نشانه‌های بالا به صورت مستمر بهتر است به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
روش‌های تشخیص رفلاکس معده
از نشانه‌های اصلی رفلاکس معده، سوزش سر دل است. اغلب با مراجعه به پزشک از طریق روش‌های زیر وجود این عارضه را بررسی می‌کنند:
- آندوسکوپی: در این روش یک لوله انعطاف پذیر که سر آن دوربین دارد به درون مری فرستاده می‌شود و در صورت نیاز از آن ناحیه نمونه برداری نیز می‌شود.
- بلعیدن محلول حاوی باریوم: با استفاده از نوشیدن مایعی به نام باریوم عکس برداری از دستگاه گوارش امکان پذیر می‌شود.
- فشارسنجی مری: در این روش نیز یک لوله انعطاف پذیر به درون مری فرستاده می‌شود تا قدرت عضله‌های آن بررسی شود.
- نظارت به (PH) مری: یک قطعه درون مری کار گذاشته می‌شود تا (PH) آن بررسی شود و ورود اسید معده به مری را مشخص کند.
درمان دارویی رفلاکس معده
با توجه به اهمیت و شیوع زیاد بیماری رفلاکس معده در بین مردم، داروهای زیادی تا به امروز برای این بیماری تولید شده اند. خانواده داروهای امپرازول مانند پاتوپرازول، رابیپرازول و لانسوپرازول برای درمان مراحل ابتدایی بیماری مؤثر هستند. علاوه بر آن فاموتیدین نیز در مراحل دیگری از بیماری تجویز می‌شوند. توصیه می‌شود هیچ کدام از داروها را سر خود استفاده نکنید و حتماً با پزشک مربوطه مشورت کنید.
استفاده اشتباه از دارو می‌تواند نشانه‌های این بیماری را شدت بدهد و سوزش معده را بیشتر کند. در بسیاری از موارد با خوردن دارو مشکل حل می‌شود اما پس از قطع آن نشانه‌های بیماری دوباره برمی‌گردند. در این شرایط گزینه بعدی، عمل جراحی است. جراحی لاپاراسکوپیک می‌تواند رفلاکس معده را به طور کامل درمان کند.
درمان خانگی رفلاکس معده
بهترین و مؤثرترین روش برای کنترل رفلاکس معده داشتن سبک زندگی سالم است. در این سبک زندگی موارد زیر باید رعایت شود:
- کشیدن سیگار را ترک کنید.
- وعده‌های غذایی را کوچک کنید.
- آرام آرام غذا بخورید و لقمه را به صورت کامل بجوید.
- پس از خوردن غذا دراز نکشید.
- پس از خوردن غذا آدامس بجوید.
- از خوردن و نوشیدن مواد غذایی مانند چای که رفلاکس معده را تشدید می‌کنند دوری کنید.
- وزن خود را در حد سالم و طبیعی نگه دارید.
- لباس و کمربند تنگ استفاده نکنید.
اگر رفلاکس معده شما شدید است بهتر است به پزشک مراجعه کنید و از درمان‌های خانگی به عنوان یک راه حل مکمل استفاده کنید. در ادامه به هر کدام از موارد بالا به تفصیل پرداخته می‌شود.
کوچک کردن وعده‌های غذایی
هر چه معده پرتر شود احتمال تشدید نشانه‌های رفلاکس معده نیز بیشتر می‌شود. در نتیجه بهتر است به جای خوردن سه وعده در شبانه روز و خوردن وعده‌های پر حجم، مقدار هر وعده را کمتر کرده و بیش از 3 بار وعده در شبانه روز داشته باشید. با عادت دادن خودتان به داشتن وعده‌های کم حجم تر نشانه‌های رفلاکس معده کاهش پیدا می‌کنند.
پرهیز از مصرف بعضی از مواد غذایی
چای، نوشابه، نوشیدنی‌های الکلی، سیر، گوجه فرنگی، نعناع، پیاز، قهوه، شکلات، غذاهای پر ادویه و تند و غذاهای چرب از دسته مواد غذایی هستند که افراد دچار رفلاکس معده نباید استفاده کنند. هرچند غذایی که نشانه‌های رفلاکس معده را تشدید می‌کند در هر فرد متفاوت است. ممکن است چای برای فردی به شدت با سوزش سر دل همراه باشد و برای دیگری مبتلا به رفلاکس معده، هیچ سوزشی نداشته باشد. از همین رو می‌توانید تک تک مواد غذایی نام برده را بررسی کنید و اگر نشانه‌ها شدیدتر شدند، از خوردن آن‌ها پرهیز کنید.
برای این کار می‌توانید تمامی مواد غذایی این لیست را نخورید و هر کدام از آن‌ها را به مدت یک هفته بخورید. سپس هر کدام که علائم رفلاکس معده را بدتر کرد از رژیم غذایی خود حذف کنید. این کار به درمان و رفع نشانه‌های این بیماری کمک زیادی می‌کند.
دراز نکشیدن پس از صرف غذا
زمانی که در حالت ایستاده یا نشسته هستیم، جاذبه زمین اسید معده را در جای طبیعی خود نگه می‌داد. اما زمانی که دراز می‌کشیم احتمال برگشت مواد غذایی و اسید معده به مری بیشتر می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود تا سه ساعت پیش از خوابیدن هیچ وعده غذایی خورده نشود.
کاهش وزن
بالا بودن وزن باعث می‌شود عضلات و اعضای مجاور معده در فاصله ای از هم قرار بگیرند که وضعیت دریچه بالایی معده از حالت طبیعی خارج شود. در نتیجه بسته ماندن دریچه با مشکل مواجه می‌شود. به همین دلیل اگر اضافه وزن دارید و با رفلاکس معده درگیر هستید یکی از راه‌های رفع آن کاهش وزن است.
استرس
همانطور که تا اینجا گفته شدن استرس یکی از عامل‌های وخیم شدن رفلاکس معده است. در اغلب موارد تحمل فشار روانی و استرس ترشح اسید و سوزش سر دل را بیشتر می‌کند.
پرهیز از دخانیات
نیکوتین موجود در سیگار و قلیان دریچه بالای معده را باز نگه می‌دارد، بنابراین برای رفع این عارضه هر چه سریع تر سیگار یا قلیان را ترک کنید.
استفاده نکردن از بعضی داروها
داروهای حاوی استروژن که اغلب برای زنان پس از یائسگی تجویز می‌شوند، دریچه فوقانی معده را شل می‌کنند. علاوه بر آن داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شوند به مری آسیب می‌رسانند. در نتیجه داروهایی را که استفاده می‌کنید با پزشک خود بررسی کنید.
خوابیدن شیب دار
از آنجا که در حالت ایستاده یا نشسته جاذبه زمین در حالتی اعمال می‌شود که اسید معده به مری برنگردد و حالت خوابیده رفلاکس معده را وخیم تر می‌کند، در نتیجه برای رفع این مشکل می‌توانید هنگام خوابیدن 15 تا 20 سانتی متر سر خود را بالاتر از پاها قرار دهید. همچنین می‌توانید پایه پایینی تخت را چند سانتی متر از پایه بالایی تخت کوتاه تر تهیه کنید. استفاده از چند بالش برای ایجاد شیب توصیه نمی‌شود و بهتر است شیب کل تخت به مرور کم شود.
اجتناب از ورزش‌های سنگین پس از غذا
یک تا دو ساعت پس از صرف غذا ورزش سنگین یا حرکات تند به خصوص حرکاتی را که نیاز به خم شدن به جلو دارند انجام ندهید. پیاده روی و حرکات آرام پس از خوردن غذا مشکلی ایجاد نمی‌کنند.
ورزش کردن
ورزش کردن در زمان مناسب باعث می‌شود استرس کمتری داشته باشید و وزن خود را در حالت سالم نگه دارید. به همین دلیل ورزش کردن نیز جز درمان‌های خانگی رفلاکس معده به شمار می‌رود.
خوابیدن کافی
داشتن خواب کافی و باکیفیت در درمان بیماری‌های عصبی بسیار مفید است. داشتن خواب کافی استرس را کاهش می‌دهد و از این طریق در کنترل وزن، کنترل اشتها، حفظ آرامش در طول روز و در نهایت رفع رفلاکس معده مؤثر است. در هنگام خوابیدن سر خود را بالاتر از پاها قرار دهید. همچنین می‌توانید قبل از خواب مدیتیشن کنید تا خواب عمیق تر و آرام تری داشته باشید.
سخن آخر
رفلاکس معده از بیماری‌های عصبی رایج در بین افراد است. این بیماری اغلب با نشانه سوزش معده همراه است و درمان‌های دارویی و خانگی زیادی دارد. در این مقاله پس از بررسی نقش استرس در بروز رفلاکس معده، نشانه، روش تشخیص و درمان رفلاکس معده را بررسی کردیم. اگر شما هم با این عارضه درگیر هستید و از روش درمانی خاصی نتیجه خوبی گرفته اید، حتماً با ما به اشتراک بگذارید.