راه های مختلفی برای افزایش شیر مادر وجود دارند که می‌توانید از آنها برای شیردهی به نوزاد تازه متولد شده خود استفاده کنید. برخلاف تغذیه با شیشه شیر که در آن شما می‌توانید دقیقاً متوجه شوید که نوزادتان چقدر شیر می‌نوشد، شیردهی از سینه‌های مادر غیر قابل اندازه گیری است. بنابراین نمی‌توانید بدانید که چه مقدار شیر دارید و نوزادتان چه مقدار شیر مصرف می‌کند. این موضوع ممکن است برای بعضی از مادران چالش برانگیز باشد و از خود بپرسند: «آیا به اندازه کافی شیر تولید می‌کنم؟ آیا نوزاد من به اندازه کافی شیر می‌خورد؟ در این بررسی در بلاگ اسنپ مارکت به عوامل کم شیر بودن مادر و راهکارهای افزایش شیر مادر می‌پردازیم.
عواملی که بر میزان تولید شیر مادر تاثیر می‌گذارند؟
از ماه سوم بارداری، سینه‌های مادر شروع به آماده شدن برای شیردهی می‌کنند. بافت غده‌ای که برای تولید شیر لازم است، رشد کرده و تعداد مجاری شیر در سینه‌ها افزایش می‌یابند. در پایان سه ماهه دوم، بدن شما قادر به شیردهی است. اما تغییرات به همین جا ختم نمی‌شوند! هنگامی که کودک شما متولد می‌شود، هورمونی به نام پرولاکتین باعث تولید شیر شده و هورمون دیگری به نام اکسی توسین باعث انقباض سلول‌های ماهیچه‌ای کوچک در سینه‌ها می‌شود و شیر را به بیرون می‌راند.
همانطور که به کودک شما شیر می‌دهید، سطح پرولاکتین بدنتان افزایش می‌یابد و شیر بیشتری تولید می‌شود. در یک چرخه مداوم عرضه و تقاضا، نوزاد شیر را از سینه‌های شما تخلیه می‌مکند و سینه‌ها به تولید شیر بیشتر پاسخ می‌دهند. همیشه مشخص نیست که چه چیزی باعث کمبود شیر می‌شود. در حالی که تولید شیر مادر تحت تأثیر چرخه عرضه و تقاضا قرار دارد، محققان هنوز راه درازی برای درک همه عواملی که ممکن است بر تولید شیر مادر تأثیر بگذارند یا مانع آن شوند، در پیش دارند. با این حال، اطمینان از تقاضای کافی، محل خوبی برای شروع است.
حتما بخوانید: بارداری دختر؛ از راه‌حل‌ها تا علائم و نشانه‌ها
عوامل مؤثر بر کاهش یا افزایش شیر مادر به شرح زیر هستند:
- مکمل: اگر شیر خشک را به غذای کودک اضافه کرده باشید، ممکن است کودک شما شیر کمتری از سینه‌تان بگیرد که این به نوبه خود باعث می‌شود سینه شما شیر کمتری تولید کند.
- تغذیه بلند: طولانی کردن زمان بین وعده‌های غذایی (مثلاً تا چهار ساعت) ممکن است برای مادر جدید آسان‌تر باشد اما بدین معناست که سینه‌های شما به اندازه کافی تحریک نمی‌شوند تا مقدار کافی شیر تولید کنند.
- تغذیه کوتاه: اگر جلسات شیردهی را کوتاه کنید (مثلاً پنج دقیقه روی هر سینه)، این کار نه تنها به نوزاد شما کمک نمی‌کند شیر مغذی دریافت کند بلکه سینه‌های شما نیز به اندازه کافی تخلیه نمی‌شوند و بدون تخلیه کافی، سینه‌ها برای افزایش شیر مادر تحریک نخواهند شد.
- پستانک‌ها: برای برخی نوزادان، زمان صرف شده برای مکیدن پستانک به معنای زمان یا تمایل کمتری برای مکیدن پستان مادر است. شیر دادن کمتر ممکن است به تولید شیر کمتر منجر شود.
علائمی که نشان دهنده زمان شیردهی است
واضح‌ترین نشانه برای این که متوجه شوید مشکلی وجود دارد، عدم افزایش وزن است. طبق گفته آکادمی اطفال (AAP) در حالی که اکثر نوزادان بلافاصله پس از تولد وزن کم می‌کنند، آنها نباید بیش از 7 درصد وزن هنگام تولد خود را در چند روز اول پس از تولد از دست بدهند. تا زمانی که به 10 روزگی می‌رسند، نوزادان باید به وزن زمان تولد خود برگردند و به طور متوسط 100 تا 200 گرم در هفته شروع به افزایش وزن کنند.
اگر کودک شما به اندازه کافی اضافه وزن ندارد یا در حال کاهش وزن است، این نشانه آن بوده که او شیر کافی دریافت نمی‌کند. شایان ذکر است که چندین روش غیرقابل اعتماد برای تعیین اینکه آیا شیر شما کافی است وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
- احساس سینه‌ها (پر یا خالی)
- احساس بی‌حالی
- دفعات یا طول شیردهی
حتما بخوانید: علائم بارداری پسر + افسانه‌ها و تحقیقات علمی
تحقیقات همچنین نشان داده‌اند که کاهش وزن موقت در نوزادان تازه متولد شده بلافاصله پس از تولد ممکن است باعث شود مادران فکر کنند شیر کافی تولید نمی‌کنند. سپس بلافاصله شروع به مصرف مکمل می‌کنند که این مهم منجر به مشکل بالقوه در عرضه و تقاضای شیر مادر می‌شود. نشانه‌های زیر می‌توانند به شما زمان شیردهی را نشان دهند:
- تغییر در سرعت مکیدن کودک از مکیدن سریع به مکیدن و بلع ریتمیک یا تقریباً یک مکیدن در ثانیه را شامل می‌شود.
- برخی از مادران احساس سوزن سوزن شدن در سینه می‌کنند.
- گاهی اوقات احساس پری ناگهانی در سینه وجود دارد.
- در حالی که از یک طرف شیر می‌دهید، سینه دیگر شما ممکن است شروع به نشت شیر کند.
- ممکن است احساس تشنگی کنید.
راهکارهای افزایش شیر مادر
اگر نگران این هستید که به اندازه کافی شیر تولید نمی‌کنید یا اگر افزایش وزن نوزادتان کندتر از حد انتظار است، در اسرع وقت با پزشک، متخصص اطفال یا متخصص شیردهی مراجعه کنید. در صورت شیردهی می‌توانید چند مرحله برای کمک به افزایش شیر مادر انجام دهید:
- مطمئن شوید که موقعیت شیردهی و نحوه مکیدن کودک صحیح است.
- به نوزادتان در هر بار شیر خوردن اجازه دهید سینه‌تان را تخلیه کند (به ساعت نگاه نکنید، بگذارید او تصمیم بگیرد که چه زمانی شیر تمام می‌شود).
- به نوزاد خود در صورت نیاز (هر دو تا سه ساعت در ماه‌های اول) غذا بدهید. به یک برنامه سفت و سخت با فواصل طولانی بین تغذیه پایبند نباشید.
- هرگز نخواباندن کودک روی شکم یکی از اصول ایمنی خواب نوزادان است اما اگر خودتان اهل خوابیدن روی شکم هستید، ممکن است لازم باشد موقعیت خود را در رختخواب تنظیم کنید. قرار دادن وزن زیاد روی سینه در شب می‌تواند تولید شیر را کند کند.
- از مصرف مکمل با شیر خشک خودداری کنید، مگر اینکه پزشک شما افزایش وزن را برای کودکتان ضروری بداند و استفاده از پستانک را محدود کند.
- اگر خیلی خسته نیستید، جلسات پمپاژ بین شیردهی را در نظر بگیرید که این می‌تواند به افزایش تولید شیر کمک کند. با انجام یک کار سرگرم کننده در حین پمپاژ به خود پاداش دهید. به پادکست گوش دهید، فیلم مورد علاقه خود را تماشا کنید با رمان بخوانید.
- استراحت کنید و خوب غذا بخورید. یک مادر خسته و کم تغذیه، دستگاه شیر کارآمدی ندارد. نوشیدن زیادی آب را فراموش نکنید.
حتما بخوانید: انواع روش‌های سنتی و پیشرفته برای تعیین جنسیت جنین
چطور تولید شیر را افزایش دهیم؟
همانطور که کودک شما رشد می‌کند اشتهای او افزایش می‌یابد و او به غذای بیشتری نیاز دارد. اگر به دفعات بیشتر از شیر مادر تغذیه کنید، شیر مادر برای مطابقت با نیازهای کودک افزایش می‌یابد. جهش رشد در هر زمان رخ می‌دهد، اما اغلب حدود 6 هفته، 3 ماه و 6 ماه است. به یاد داشته باشید که سینه‌های شما هرگز خالی نمی‌شوند. همانطور که کودک شما شیر می‌نوشد، افزایش شیر مادر حتمی خواهد بود.
شما می‌توانید شیر خود را طریق راهکارهای زیر افزایش دهید:
- تغذیه بیشتر با شیر مادر
- شیر دادن با هر دو سینه
- بازگرداندن نوزاد به شیردهی 20 تا 30 دقیقه پس از شیر خوردن
- دوشیدن شیر مادر بعد از تغذیه
- اجتناب از دادن شیر خشک، آب یا آب میوه
- استراحت به اندازه کافی
- خوب غذا خوردن و نوشیدن در هنگام تشنگی
- نوازش آرام سینه‌ها در هنگام شیر خوردن نوزاد
مواد غذایی برای افزایش شیر مادر
برای حفظ میزان شیر و سلامت خود، باید روزانه 300 تا 500 کالری بیشتر از آنچه برای حفظ وزن قبل از بارداری نیاز داشتید، دریافت کنید. بهترین رژیم غذایی برای یک مادر شیرده صرفاً یک رژیم غذایی معمولی، سالم، متعادل و غنی از میوه ها، سبزیجات و غلات کامل است. در رژیم غذایی خود می‌توانید از مواد زیر استفاده کنید:
- غلات کامل: بلغور جو دوسر، برنج قهوه‌ای، کوکی‌های جو دوسر یا سایر غذاهای تهیه شده از غلات کامل
- سبزیجات: کاهو، کلم پیچ، اسفناج و کلم بروکلی
- رازیانه: خوردن پیاز، ساقه و برگ‌های گیاه رازیانه
- سیر: ترکیب سیر با سبزیجات، گوشت و پاستا
- دانه کنجد: سرشار از کلسیم و خواص گیاهی استروژن
- بادام: مغزها به خصوص بادام خام
- بذر کتان: حاوی اسیدهای چرب ضروری
- زنجبیل: جوشاندن زنجبیل خام و تهیه چای
- میوه: خوردن میوه‌های هر فصل
حتما بخوانید: برنامه غذایی بارداری [۱۲ ماده مغذی + رژیم ماهانه]
موادی که نباید مصرف کنید
لیست غذاهایی که مادر در دوران بارداری باید از آنها اجتناب کند، طولانی است. شاید به همین دلیل است که برخی از افراد معتقدند که هنگام شیردهی نیز باید رژیم غذایی محدودی داشته باشند. در واقع، هیچ فهرستی واحدی از غذاهای محدود برای مادران وجود ندارد. در عوض، آنها باید غذاهای سالم بخورند و به نشانه‌های بدن خود توجه کنند.
برخی از نکاتی که می‌تواند از تغذیه سالم حمایت کند، عبارتند از:
- محدود کردن مصرف غذاهای دریایی که ممکن است حاوی جیوه باشند.
- وقتی مادری که در دوران شیردهی قهوه می‌نوشد، نوزاد فقط مقدار بسیار کمی کافئین در شیر مادر دریافت می‌کند اما این می‌تواند برای تأثیر بر خواب او کافی باشد.
- نظارت بر نحوه واکنش کودک به رژیم غذایی و ایجاد تغییرات بر اساس نیازهای کودک مهم است.
برخی از متخصصان نسبت به غذاهای به اصطلاح گازدار مانند سبزیجات چلیپایی هشدار می‌دهند اما بیشتر نوزادان تحت تأثیر این غذاها قرار نمی‌گیرند. به همین ترتیب، هیچ دلیلی برای اجتناب از غذاهای تند یا با طعم قوی وجود ندارد، مگر اینکه کودک به آنها واکنش منفی نشان دهد. الکل در دوران بارداری خطرناک است اما کودک شیرده فقط مقدار الکلی را دریافت می‌کند که وارد خون می‌شود. به عبارت دیگر، میزان الکل خون مادر شیرده، میزان الکلی است که به نوزاد شیرده می‌رسد. با مصرف متوسط، این مقدار الکل ناچیز است و بعید است که آسیبی ایجاد کند.
افزایش شیر مادر برای نوزاد پسر
هم دختر و هم پسر بچه برای سالم بودن و رشد قوی و باهوش به مقدار یکسانی غذا نیاز دارند. شیر شما به تنهایی نیازهای تغذیه‌ای پسر یا دختر را در ماه‌های اول زندگی برآورده می کند. هیچ مبنای علمی برای اینکه نوزادان پسر به شیر بیشتر نیاز دارند و آیا افزایش شیر مادر برای پسرها امکان پذیر است یا خیر، وجود ندارد.
سریعترین راه برای افزایش شیر مادر
موارد زیر ممکن است به سرعت افزایش شیر مادر شما کمک کند:
- جو دوسر را همانند فرنی برای افزایش شیر مادر طبخ کنید.
- روغن نارگیل را در میان وعده‌ها برای تولید شیر مادر مصرف کنید.
- برای افزایش شیر مادر هویج مصرف کنید.
- مصرف روزانه پرتغال و تخم مرغ را امتحان کنید.
- کلسیم، ویتامین D، آهن و فولیک اسید توصیه می‌شود.
حتما بخوانید: نشانه‌ها و علائم بارداری به زبان ساده
معجون افزایش شیر مادر
با تهیه انواع معجون زیر می‌توانید شیر خود را افزایش دهید:
- نخود در شیر خیسانده شود و یک شب تا صبح بماند. سپس صبح همراه با شکر میل شود.
- مصرف نخود یا فرنی از آرد نخود و شیر توصیه می‌شود.
- مصرف ماءالشعیر طبی با روغن بادام برای افزایش شیر مفید است.
- نوشیدن ماءالشعیر طبی با عسل یا جلاب می‌تواند موجب افزایش شیر مادر شود.
- استفاده از اسفیدباج به عنوان وعده غذایی مادر شیرده توصیه می‌شود.
- حریره تهی شده از آرد برنج، زیره و شیر گاو در افزایش شیر مفید است.
افزایش شیر مادر در روزهای اول
بدن معمولاً بر اساس تقاضای کودک شیر تولید می‌کند. با خروج شیر از سینه‌ها، بدن سیگنال‌هایی برای تولید بیشتر دریافت می‌کند. در نتیجه تخلیه مکرر و کامل سینه‌ها می‌تواند منجر به تولید سریع شیر شود. روش‌های زیر ممکن است به مادران در تولید شیر بیشتر کمک کند:
- غذا دادن به کودک هر زمان که علائم گرسنگی را نشان داد (مانند لیسیدن لب‌ها یا گذاشتن دست‌ها به دهان).
- سعی کنید در صورت امکان به طور منظم و مکرر غذا بخورید (مانند 8 تا 12 بار در 24 ساعت).
- جابجایی بین هر دو سینه در طول یک جلسه شیردهی مهم است.
- استفاده از کمپرس گرم روی سینه ها، به خصوص قبل از شیردهی به افزایش شیر مادر کمک می‌کند.
- ماساژ سینه ها قبل، حین و بعد از شیردهی کمک زیادی به تولید شیر می‌کند.
حتما بخوانید: راهنمای بارداری هفته به هفته، از هفته اول تا هفته چهلم
نشاسته برای افزایش شیر مادر
فرنی را می‌توانید با نشاسته و یا آرد برنج درست کنید. برای این کار ۲ قاشق غذاخوری آرد برنج را در آب یا شیر حل کنید. سپس مقداری نبات یا شکر به آن اضافه کنید و روی حرارت متوسط قرار دهید تا به قوام لازم برسد. فرنی به دلیل داشتن نشاسته می‌تواند به افزایش شیر مادر کمک کند. همچنین از دیگر مواد غذایی سالم که با نشاسته تهیه می‌شوند نیز در وعده غذایی خود استفاده کنید.
کلام آخر
خوب است قبل از بچه‌دار شدن تا آنجا که می‌توانید در مورد شیردهی اطلاعات خود را افزایش دهید. کسب اطلاعات بیشتر ممکن است به شما کمک کند هنگام شروع به شیر دادن به کودک خود اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید. کلاس‌های قبل از زایمان معمولاً مهمترین جنبه‌های شیردهی از جمله مانند موقعیت‌یابی و دلبستگی، بیان و نحوه برخورد با مشکلات رایج شیردهی را شامل می‌شود. در کل اگر مشکل خاصی در شیردهی دارید، با پزشک خود مشورت کنید. آیا شما روش دیگری برای افزایش شیر مادر می شناسید؟ نظرات و تجربیات خود را در قسمت کامنت با ما به اشتراک بگذارید.