بسیاری از مردم شاهدانه را یک ماده غذایی فوق‌العاده می‌دانند. دانه‌ها دارای مشخصات غذایی غنی هستند و طیف وسیعی از مزایای سلامتی را ارائه می‌دهند. دانه‌های کوچک و قهوه‌ای رنگ شاهدانه، سرشار از پروتئین، فیبر و اسیدهای چرب مفید از جمله امگا 3 و امگا 6 هستند.
اثرات آنتی اکسیدانی قوی که مهم‌ترین خاصیت شاهدانه محسوب می‌شود، ممکن است علائم بسیاری از بیماری‌ها را کاهش دهند و سلامت قلب، پوست و مفاصل را بهبود ببخشند. در این مقاله به بررسی خواص شاهدانه می‌پردازیم و نکاتی را برای افزودن آن به رژیم غذایی ارائه می‌دهیم.
فواید تغذیه‌ای شاهدانه
خواص شاهدانه بیشتر در مواد مغذی آن خلاصه می‌شود.این دانه سرشار از ترکیبات مغذی زیر است:
1- پروتئین
شاهدانه تقریباً به اندازه دانه سویا پروتئین دارد. در هر 30 گرم دانه یا حدود 3 قاشق غذاخوری، 9.46 گرم منبع پروتئین وجود دارد. این دانه‌ها منبع کاملی از پروتئین هستند و تمام اسیدهای آمینه ضروری بدن را تأمین می‌کنند. آمینو اسیدها بلوک‌های ساختمانی برای همه پروتئین‌ها هستند.
بدن نمی‌تواند 9 مورد از این اسیدها را تولید کند، بنابراین فرد باید آنها را از طریق رژیم غذایی جذب کند. غذاهای گیاهی نسبتاً کمی منابع کامل پروتئین هستند و این باعث شده است تا شاهدانه به یک مکمل ارزشمند برای رژیم گیاهخواری تبدیل شود. شاهدانه به ویژه سرشار از اسید آمینه‌ای به نام «آرژنین» است که فواید زیادی برای سلامت قلب دارد.
2- چربی‌های غیراشباع
فواید سلامتی چربی‌های غیر اشباع به ویژه اسیدهای چرب امگا 3، به طور فزاینده‌ای در مجامع علمی شناخته شده است. شاهدانه منبع بسیار خوبی از اسیدهای چرب مانند اسید آلفا لینولنیک (ALA) است. بدن نمی‌تواند اسیدهای چرب ضروری تولید کند و باید آنها را از رژیم غذایی جذب کند. اسیدهای چرب برای سلامت بسیار مهم هستند.
نسبت امگا 3 به امگا 6 نیز مهم است. به طور کلی، افراد تمایل دارند که مقدار زیادی امگا 6 و امگا 3 بسیار کمی مصرف کنند اما افزودن شاهدانه به رژیم غذایی ممکن است به ایجاد این تعادل کمک کند. با توجه به نتایج یک مطالعه در سال 2015، ترکیب شاهدانه و روغن شاهدانه در رژیم غذایی مرغ‌ها، منجر به تولید تخم مرغ با افزایش سطح امگا 3 در زرده‌ها و نسبت سالم‌‌تر امگا 3 به امگا 6 شد. همچنین، شاهدانه چربی اشباع کمی دارند و فاقد چربی ترانس هستند.
3- فیبر
از خواص شاهدانه می‌توان به مقادیر زیادی فیبر آن اشاره کرد. بیشتر فیبر موجود در این دانه، در پوسته بیرونی آن قرار دارد. در صورت امکان، بذر شاهدانه را با پوسته خریداری کنید. حتی بدون وجود پوسته هم شاهدانه یک منبع غنی از فیبر است. از سه قاشق غذاخوری شاهدانه تقریباً 1.2 گرم فیبر استخراج می‌شود.
مصرف فیبر کافی در روز می‌تواند مزایای زیر را به همراه داشته باشد:
- کاهش اشتها
- کمک به مدیریت وزن
- کار برای تثبیت سطح قند خون
- ارتقاء سلامت روده
4- مواد معدنی و ویتامین‌ها
شاهدانه حاوی انواع و اقسام ویتامین‌ها و مواد معدنی به شرح زیر است:
- ویتامین E
- منیزیم
- فسفر
- پتاسیم
شاهدانه همچنین منبع خوبی از آهن، روی و ویتامین‌های Bبه شرح زیر است:
- نیاسین
- ریبوفلاوین
- تیامین
- ویتامین B6
- فولات
فواید سلامتی شاهدانه
در کنار فواید تغذیه‌ای، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که شاهدانه دارای طیف گسترده‌ای از مزایای سلامتی به شرح زیر است:
1- محافظت از مغز
یک مطالعه علمی نشان داد که عصاره شاهدانه دارای اثرات آنتی اکسیدانی است. این اثرات ممکن است ناشی از محتوای کانابیدیول (CBD) دانه‌ها باشند. کانابیدیول و سایر ترکیبات موجود در دانه‌ها ممکن است اثرات محافظت کننده عصبی و ضد التهابی داشته باشند و همچنین ممکن است به تنظیم سیستم ایمنی بدن کمک کنند. این بررسی نشان می‌دهد که به دلیل این ویژگی‌های بالقوه، کانابیدیول ممکن است برای موارد زیر بسیار مفید باشد:
- بیماری پارکینسون
- بیماری آلزایمر
- اسکلروز چندگانه
- درد عصبی
- اختلالات تشنج دوران کودکی
2- تقویت سلامت قلب
جامعه پزشکی بر این باور است که اسیدهای چرب امگا 3 سلامت قلب را بهبود می‌بخشند و خطر ابتلا به مشکلاتی مانند آریتمی و بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهند. شاهدانه حاوی سطوح بالایی از امگا 3 و نسبت سالمی از منبع معتبر امگا 3 به اسیدهای چرب امگا 6 است.
خواص شاهدانه به اینجا ختم نمی‌شود، این دانه همچنین حاوی سطوح بالایی از آرژنین است که برای گشاد شدن شریان‌ها و سیاهرگ‌ها ضروری است و به صاف و الاستیک نگه داشتن دیواره رگ‌های خونی کمک می‌کند. کاهش فشار خون، خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش کردن، ممکن است به کاهش خطر نارسایی قلبی کمک کند.
3- کاهش التهاب
مقدار امگا 3 موجود در شاهدانه و نسبت سالم امگا 3 به امگا 6 دانه‌ها با هم می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند. به علاوه، شاهدانه منبعی غنی از اسید گاما لینولنیک (GLA)، یک اسید چرب غیراشباع چندگانه است که اثرات ضد التهابی دارد. برخی از مطالعات روی حیوانات نشان می‌دهند که اسید گاما لینولنیک می‌تواند به عنوان یک ضد التهاب قوی عمل کند.
با این حال، مطالعات اخیر در انسان نشان داده‌اند که اسید همیشه مؤثر نیست! انسان‌ها اسید گاما لینولنیک را به روشی بسیار پیچیده پردازش می‌کنند که این مهم ممکن است توضیح دهد که چرا مطالعات روی انسان نتایج متفاوت‌تری نسبت به مطالعات روی حیوانات دارد. کاهش التهاب ممکن است به مدیریت علائم بیماری‌های مزمن زیر کمک کند:
- سندرم متابولیک
- دیابت نوع 2
- آرتروز
- بیماری قلبی
- بیماری کبد چرب غیر مرتبط با الکل
4- بهبود شرایط پوست
درماتیت آتوپیک (AD) و آکنه هر دو می‌توانند ناشی از التهاب مزمن باشند. ترکیبات ضد التهابی موجود در شاهدانه ممکن است به کاهش این بیماری‌ها کمک کند. در میان سایر علل احتمالی رژیم غذایی، آکنه ممکن است به کمبود امگا 3 مرتبط باشد. محتوای بالای امگا 3 موجود در شاهدانه، ممکن است به مدیریت و کاهش علائم آکنه کمک کند. همچنین، خواص روغن شاهدانه برای پوست نیز از سوی متخصصان اثبات شده است.
یک بررسی در سال 2018 به بررسی اثرات تغییرات رژیم غذایی بر بیماری‌های پوستی پرداخت. در حالی که نویسندگان شواهدی یافتند که مصرف بیشتر امگا 3 ممکن است علائم آکنه را بهبود ببخشد اما تعیین میزان خواص شاهدانه برای شرایط مختلف پوستی، به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. محققان همچنین خاطرنشان می‌کنند که پری بیوتیک‌ها و الیاف گیاهی ممکن است به مدیریت علائم درماتیت آتوپیک کمک کنند.
5- تسکین آرتریت روماتوئید
از دیگر خواص درمانی شاهدانه می‌توان به مزایای آن برای تسکین آرتریت روماتوئید اشاره کرد. آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی به بافت‌های خود حمله کند. این بیماری منجر به التهاب در مفاصل می‌شود.
در سال 2014، تحقیقات انجام شده در سلول‌های انسانی نشان می‌دهند که روغن شاهدانه می‌تواند اثرات ضد روماتیسمی داشته باشد. با این حال، یک منبع مورد اعتماد در سال 2018، کمبود شواهد قطعی را نشان داد که کانابینوئیدها می‌توانند به طور مؤثر بیماری‌های روماتیسمی را درمان کنند. نویسندگان خاطرنشان کردند که تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
خواص شاهدانه در طب سنتی
فواید تخم شاهدانه در طب سنتی ثابت شده است. تخم شاهدانه دارای خواص زیر است:
- ادرارآور است.
- کرم معده و روده را از بین می‌برد.
- تنظیم کننده پریود است.
- یبوست را برطرف می‌کند.
- زکام و سرماخوردگی را از بین می‌برد.
- استفراغ را برطرف می‌کند.
- سردرد و میگرن را برطرف می‌کند.
- درد معده و سوء هاضمه را از بین می‌برد.
- رماتیسم را برطرف می‌کند.
- به کاهش تب کمک می‌کند.
- برای درمان صرع مفید است.
- به افزایش ترشحات عرق کمک می‌کند.
- التهاب مجاری ادرار را برطرف می‌کند.
- برای برطرف کردن بیماری‌های عصبی مفید است.
- بی‌خوابی را کاهش می‌دهد.
- برای معالجه افتادگی رحم استفاده می‌شود
خواص درمانی روغن شاهدانه
خواص مهم روغن شاهدانه به شرح زیر است:
- خطر حمله قلبی را برطرف می‌کند.
- از لخته شدن خون جلوگیری می‌کند.
- کلسترول را پائین می‌آورد.
- خاصیت ضد تورم دارد.
- آرتروز را برطرف می‌کند.
- از پیری و چین و چروک پوست جلوگیری می‌کند.
- باعث آرامش اعصاب می‌شود.
- برای رفع ورم عضلات صورت مفید است.
- برای برطرف کردن گوش درد عالی است.
- برای رفع ترک و شقاق پستان خوب است.
- باعث رویش مو و ناخن می‌شود.
خواص شاهدانه در ام اس (MS)
برخی از افراد مبتلا به ام اس تعجب می‌کنند که آیا شاهدانه می‌تواند به تسکین علائم آنها کمک کند یا خیر. مطالعات در مورد استفاده از شاهدانه و علائم ام اس (MS) نشان می‌دهد این گیاه برای موارد زیر مفید خواهد بود:
- روغن شاهدانه می‌تواند به تسکین سفتی (اسپاستیسیته) و اسپاسم عضلانی کمک کند.
- روغن شاهدانه ممکن است درد را کاهش دهد.
- روغن شاهدانه درد و فوریت مثانه را کاهش می‌دهد.
همه داروهای مبتنی بر شاهدانه دارای عوارض جانبی به شرح زیر هستند:
- مشکل در تمرکز
- سرگیجه یا غش
- خشکی دهان
- توهم
- از دست دادن تعادل و زمین خوردن
- افسردگی یا روان پریشی
نقش حشیش برای علائم ام اس کاملاً مشخص نیست! در مورد فواید و خطرات شاهدانه به تحقیقات زیادی نیاز است. باید اثرات شاهدانه را با سایر روش‌های درمانی مورد استفاده برای درمان اسپاسم، درد و سایر علائم ام اس مقایسه کرد.
مشخصات تغذیه‌ای گیاه شاهدانه
شاهدانه حاوی مقدار زیادی پروتئین، اسیدهای چرب سالم و فیبر هستند. 3 قاشق غذاخوری شاهدانه، حاوی 116 کالری و مواد مغذی زیر است:
| پروتئین | 9.47 گرم |
| کربوهیدرات | 2.60 گرم |
| چربی | 1.20 گرم |
| کل اسیدهای چرب | 14.62 گرم |
| اسیدهای چرب تک غیراشباع | 1.62 گرم |
| چربی اشباع نشده | 11.43 گرم |
| اسیدهای چرب اشباع | 1.38 گرم |
شاهدانه همچنین منبع سالم ویتامین E و مواد معدنی مانند کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم و روی است.
اضافه کردن شاهدانه به رژیم غذایی
هنگام در نظر گرفتن نتایج مطالعات، توجه به این نکته مهم است که محققان اغلب از روغن گیاه شاهدانه به جای دانه‌های کامل آن استفاده می‌کنند. مردم می‌توانند دانه‌های دارای پوست آسیاب شده یا خرد شده را خریداری کنند. برای از بین بردن پوسته‌های بیرونی سخت دانه‌ها در خانه، باید ماز‌هاون یا غذاساز استفاده کرد. دانه‌های کامل به عنوان یک عامل حجیم کننده عمل می‌کند. خواص دارویی شاهدانه باعث شده است تا بتوان از گیاه برای ایجاد یک رژیم غذایی سالم استفاده کرد.
از شاهدانه برای موارد زیر استفاده کنید:
- پاشیدن دانه‌های کامل یا آسیاب شده روی غلات یا ماست
- افزودن دانه‌ها به اسموتی‌ها
- پخت با شاهدانه و سایر مواد غنی از امگا 3
- درست کردن شیر شاهدانه در خانه با استفاده از دانه‌های کامل
- پاشیدن دانه‌های شاهدانه، همراه با سایر دانه‌ها یا آجیل‌ها روی سالاد
- اضافه کردن روغن شاهدانه به سالاد و مواد غذایی دیگر
کلام آخر
خواص شاهدانه بسیار زیاد است، این گیاه حاوی سطوح بالایی از آنتی اکسیدان‌ها، اسیدهای چرب، مواد معدنی و ویتامین‌ها است.می‌توان شاهدانه را به دلیل فیبر بالا به رژیم غذایی اضافه کرد و با آسیاب کردن دانه‌ها به جذب بیشتر سایر مواد مغذی به بدن کمک کرد.
در حالی که مصرف شاهدانه فواید سلامتی بالقوه‌ای به همراه دارد، باید از خوردن مقادیر زیاد آن خودداری کنید. شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند برخی از دانه‌ها سطوحی از تتراهیدروکانابینول (THC) دارند که بیش از حد مجاز قانونی هستند. تتراهیدروکانابینول ماده موجود در حشیش و گل یا ماری جوانا است.