شنیدن نام بارداری خارج از رحم از دهان دکتر می‌تواند مثل کابوسی، تمامی رویاهای یک مادر را ببلعد. بارداری یکی از اتفاقات زیبا و یکی از هیجان‌انگیزترین دوره‌های زندگی یک خانم است. انتظارکشیدن برای به‌دنیا‌آمدن نوزاد، تحمل سختی‌های این دوره را برای مادران قابل‌تحمل می‌کند.
در طرف دیگر ماجرا ممکن است این دوران برای برخی از مادران به شیرینی گروه اول نباشد و بارداری خارج از رحم این خوشی را از آن‌ها بگیرد. اگر نمی‌دانید بارداری خارج از رحم چیست و چه نشانه‌ها و علائمی دارد، این مقاله راهنمای کاملی برای پاسخ به تمام سوالاتی‌ست که ممکن است در مورد این نوع بارداری داشته باشید.
بارداری خارج از رحم چیست و چه علائمی دارد
از لقاح تا زایمان، بارداری مراحل مختلفی را در بدن یک زن طی می‌کند. یکی از این مراحل زمانی‌ست که یک تخمک بارورشده به سمت رحم می‌رود تا خودش را به آن بچسباند. در مورد بارداری خارج از رحم، تخمک بارورشده به رحم نمی‌چسبد؛ در عوض، ممکن است به لوله فالوپ، حفره شکمی یا دهانه رحم بچسبد.
درحالی‌که آزمایش بارداری نشان می‌دهد که یک زن باردار است، تخمک بارورشده نمی‌تواند به‌درستی در جایی غیر از رحم رشد کند. بارداری خارج از رحم در حدود 1 مورد از هر 50 بارداری (20 مورد از 1000) رخ می‌دهد.
لوله فالوپ برای نگه‌داشتن جنین در حال رشد ساخته نشده است و نمی‌تواند مانند رحم، کشیده شود. این وضعیت می‌تواند منجر به خونریزی در مادر شود. بارداری خارج رحمی درمان‌نشده می‌تواند یک مسئله اورژانسی باشد. درمان سریع، خطر عوارض ناشی از حاملگی خارج رحمی را کاهش و شانس شما را برای بارداری سالم در آینده افزایش می‌دهد و در آخر عوارضی را که ممکن است در آینده نشان دهد، کم می‌کند.
دلیل بارداری خارج از رحم
هر زمان که تخمک بارورشده در خارج از رحم شما کاشته شود، این فرایند یک بارداری خارج از رحم در نظر گرفته میشود. قرار است تخمک از لوله‌های فالوپ به سمت پایین حرکت کند و خود را در دیواره رحم فرو کند؛ جایی که می‌تواند شروع به رشد کند. در بارداری خارج از رحم، تخمک در مسیر می‌ماند و به رحم نمی‌رسد.
شایع‌ترین جایی که ممکن است این اتفاق بیفتد، در لوله‌های فالوپ است. اکثر حاملگی‌های خارج از رحم در این لوله‌ها اتفاق می‌افتد. یک تخمک بارورشده همچنین می‌تواند در سایر اندام‌های حفره شکمی شما رشد کند. این شکل نادرتر از بارداری خارج از رحم است که در لوله فالوپ اتفاق می‌افتد.
یکی دیگر از دلایل رایج مسدودشدن لوله‌های فالوپ، آندومتریوز است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های پوشش داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کنند. سلول‌ها می‌توانند در داخل لوله فالوپ رشد کنند و باعث انسداد شوند. بافت اسکار ناشی از جراحی قبلی شکم یا جراحی لوله فالوپ هم می‌تواند لوله را مسدود کند.
عوامل افزایش ریسک ابتلا به بارداری خارج از رحم
هر حاملگی در زنان می‌تواند خارج از رحم اتفاق بیفتد؛ اما مواردی وجود دارند که می‌توانند ریسک بارداری خارج از رحم را افزایش دهند.
- حاملگی در سن بالای 35 سال
- داشتن عفونت‌هایی مانند بیماری التهابی لگن یا عمل‌هایی در ناحیه لگن
- داشتن آندومتریوز
- استفاده از روش‌های کمک‌باروری برای باردارشدن مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- سیگارکشیدن
- داشتن سابقه التهاب لوله‌های فالوپ یا داشتن لوله‌های فالوپ با شکل غیرطبیعی
- درمان‌های باروری
- سابقه داشتن بارداری خارج از رحم
اولین علائم بارداری خارج از رحم
علائم بارداری خارج از رحم معمولا در هفته 4 تا 12 بارداری خود را نشان می‌دهد. در بدن برخی از زنان در ابتدا هیچ علامتی نمایان نمی‌شود. آن‌ها ممکن است متوجه بارداری خارج رحمی خود نشوند تا زمانی که اسکن اولیه، مشکل را نشان دهد یا بعدا علائم جدی‌تری پیدا کند.
اغلب اولین علائم هشداردهنده بارداری خارج از رحم، خونریزی خفیف واژینال و درد لگن است. اگر خون از لوله فالوپ نشت کند، ممکن است درد داشته باشید و دائما به دستشویی بروید. علائم خاص شما به محل تجمع خون و اعصاب تحریک‌شده هم بستگی دارد.
شایع ترین علائم بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم در ابتدا ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد. با این حال، برخی از زنانی که بارداری خارج از رحم دارند، علائم یا نشانه‌های معمول اولیه بارداری مانند نداشتن پریود، حساسیت سینه‌ها و حالت تهوع را احساس می‌کنند. همان‌طور که تخمک بارورشده در محل نامناسب رشد می‌کند، علائم و نشانه‌ها بیشتر نمایان می‌شوند.
اگر تخمک بارورشده در لوله فالوپ به رشد خود ادامه دهد، می‌تواند باعث پارگی لوله شود. پارگی این لوله باعث خونریزی شدید در داخل شکم میشود. این اتفاق می‌تواند علائمی مانند سبکی شدید سر، غش و شوک را با خود به همراه داشته باشد. در صورت داشتن علائم یا نشانه‌های حاملگی خارج رحم مانند درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژینال، سبکی شدید سر یا غش، باید به پزشک مراجعه کرد.
بارداری خارج از رحم و پریود
زنان مبتلا به بارداری خارج از رحم ممکن است خونریزی نامنظم و درد لگن یا شکم، اغلب در یک طرف داشته باشند. علائم اغلب 6 تا 8 هفته پس از آخرین دوره قاعدگی طبیعی ظاهر می‌شوند. بارداری خارج از رحم بسته‌به این‌که آیا لوله فالوپ ترکیده است یا خیر، به روش‌های مختلفی درمان میشود.
علائم بارداری خارج از رحم با بیبی چک
گاهي اوقات اگر بارداری خارج رحمي باشد ممكن است نتيجه تست بیبی‌چك منفي شود. بارداری خارج از رحم با استفاده از بیبی چک امکان‌پذیر نیست؛ به این دلیل که هورمون HCG بتا ابتدا در خون ظاهر میشود، سپس بعد از متابوليزه‌شدن در ادرار می‌آید و به‌سرعت دفع میشود.
رشد این هورمون در بارداری خارج از رحم کمتر است؛ به همین دلیل بارداری را نشان نمی‌دهد. از طرفی ممكن است در حاملگي خارج از رحم در مثبت‌شدن نتيجه تست بيبي‌چك تاخيري ایجاد شود. براي آگاهي از اين موضوع بايد آزمایش خون بتا يا سونوگرافي واژينال انجام دهيد تا هرچه زودتر از خطرات ناشي از اين حاملگي جلوگيري کنید.
بارداری خارج از رحم چه زمانی مشخص میشود
تشخیص بارداری خارج از رحم تنها از روی علائم ممکن است دشوار باشد؛ زیرا ممکن است شما علائمی مشابه حاملگی معمولی داشته باشید. اگر علائم بارداری خارج از رحم و تست حاملگی مثبت دارید، برای تشخیص دقیق‌تر باید آزمایش‌های بیشتری انجام دهید.
سونوگرافی واژینال
بارداری خارج از رحم معمولا با انجام سونوگرافی ترانس واژینال تشخیص داده میشود. این سونوگرافی با قراردادن یک پروب کوچک در واژن انجام میشود. پروب آن‌قدر کوچک است که به‌راحتی وارد میشود و نیازی به بی‌حسی موضعی ندارید.
کاوشگر امواج صوتی ساطع می‌کند که به عقب باز می‌گردند تا تصویری نزدیک از سیستم تولید مثل شما روی مانیتور ایجاد کند. این کار نشان می‌دهد که آیا یک تخمک بارورشده در یکی از لوله‌های فالوپ شما قرار گرفته است یا نه؛ اگرچه گاهی اوقات تشخیص آن بسیار دشوار است.
آزمایش خون
آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون بارداری گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) هم ممکن است دو بار و به فاصله 48 ساعت انجام شود تا ببیند که سطح آن در طول زمان چگونه تغییر می‌کند. این روش می‌تواند برای شناسایی بارداری خارج از رحم که با سونوگرافی تشخیص داده نمی‌شود، مفید باشد.
سطح هورمون HCG در طول زمان نسبت به یک حاملگی معمولی پایین‌تر و آهسته‌تر افزایش می‌یابد. نتایج آزمایش می‌تواند در تعیین بهترین درمان برای بارداری خارج از رحم هم مفید باشد.
لاپاراسکوپی
اگر هنوز مشخص نیست که بارداری خارج از رحم دارید یا محل بارداری مشخص نیست، ممکن است لاپاراسکوپی انجام شود. لاپاراسکوپی یک نوع جراحی‌ست که تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. این عمل شامل ایجاد یک برش کوچک در شکم و قراردادن یک لوله بینایی به نام لاپاراسکوپ است.
پزشک شما از لاپاراسکوپ برای بررسی مستقیم رحم و لوله‌های فالوپ استفاده می‌کند. اگر بارداری خارج از رحم در طول عمل تشخیص داده شود، از ابزارهای جراحی کوچک برای برداشتن آن استفاده میشود تا از نیاز احتمالی به عمل دوم در آینده جلوگیری شود.
درمان حاملگی خارج از رحم
اگر بارداری خارج از رحم باشد، تخمک نمی‌تواند رشد کند؛ به همین دلیل بافت نابه‌جا باید برداشته شود. این کار را می‌توان با دارو یا جراحی انجام داد. اگر حاملگی خارج رحمی زود تشخیص داده شود، پزشک می‌تواند یک دوز دارو به نام «متوترکسات» به شما بدهد. این دارو رشد سلول‌ها را متوقف می‌کند و به بارداری پایان می‌دهد؛ سپس بدن شما بافت اضافه را جذب می‌کند.
برخی از حاملگی‌های خارج از رحم نیاز به جراحی دارند. این‌ها شامل مواردی هستند که به‌اندازه کافی زود کشف نشده یا باعث پارگی اندام لگنی شده‌اند. جراحی معمولا با لاپاراسکوپی انجام میشود. در این روش از یک دوربین کوچک استفاده میشود که از طریق بریدگی‌های کوچک در شکم وارد بدن شما میشود. برای از بین بردن حاملگی از ابزارهای خاصی استفاده میشود. اگر لوله فالوپ یا اندام دیگری ترکیده باشد، پزشک ممکن است آن را هم خارج کند.
چه با دارو و چه با جراحی تحت درمان باشید، پزشک شما می‌خواهد پس از آن به‌طور منظم شما را ببیند. او سطوح HCG شما را کنترل می‌کند تا مطمئن شود که به حالت عادی بازمی‌گردد. این کار ممکن است چند هفته طول بکشد.
نکات پایانی در مورد حاملگی خارج از رحم
مهم نیست که در مراحل اولیه یا مراحل نهایی بارداری شما به پایان می‌رسد. به‌پایان‌رسیدن بارداری می‌تواند اتفاقی ویرانگر برای یک زن باشد. در این دوران لازم است که با روان‌شناس مشورت کنید تا بتواند به شما کمک کند تا این دوران را پشت سر بگذارید.
بعد از این اتفاق با استراحت، خوردن غذاهای سالم و در صورت امکان ورزش مراقب خود باشید و به خود فرصت دهید تا با این واقعه کنار بیایید. به یاد داشته باشید که هیچ‌چیز برایتان به پایان نرسیده است و بسیاری از مادرانی که اکنون فرزندانی سالم دارند، تجربه شما را داشته‌اند.
وقتی آماده شدید، با پزشک خود در مورد راه‌هایی صحبت کنید که می‌توانید از سالم‌بودن بارداری آینده خود اطمینان حاصل کنید. شما هم اگر تجربه بارداری خارج از رحم را داشته‌اید می‌توانید با به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیاتتان، در پشت سر گذاشتن این دوران تلخ به افرادی که در ابتدای این مسیر هستند کمک کنید.