شیر از مواد غذایی ضروری برای سلامتی است. در صبحانه و دیگر وعده‌ها به صورت خوراکی‌های مختلف نیز کاربرد دارد. شیر مواد معدنی مورد نیاز زیادی را به بدن می‌رساند. اما اگر یک شیر طبیعی باشد. در این مقاله از اسنپ مارکت روشهای تشخیص شیر تقلبی از شیر سالم را بررسی می‌کنیم. این روش‌ها به شما کمک می‌کند از کیفیت شیر خریداری شده اطمینان پیدا کرده و وجود انواع مواد افزودنی و مضر در شیر را تشخیص دهید.
تشخیص شیر سالم و تقلبی
مواد لبنی از دسته مواد غذایی هستند که زود فاسد شده و خراب می‌شود. لبنیات از جمله شیر در صورت سالم نبودن ممکن است آسیب‌های جبران ناپذیری مانند مختل کردن دستگاه گوارش و بروز تب مالت را در پی داشته باشد. کارخانجات ممکن است آب، نشاسته، مواد شوینده، فرمالین و انواع مواد مضر دیگر را وارد شیر کنند. در ادامه این مقاله روشهای تشخیص شیر تقلبی از شیر سالم با ارزش غذایی بالا را بررسی می‌کنیم.
مواد شوینده در شیر
- مقدار 5 تا 10 میلی لیتر شیر را در لیوان بریزید.
- همان مقدار آب به آن اضافه کنید.
- برای 5 دقیقه آن را هم بزنید.
- اگر بر سطح شیر کف متراکم مشاهده کردید پس در شیر مواد شوینده وجود دارد.
- در غیر این صورت یک لایه کف بسیار نازک روی سطح تشکیل می‌شود.
فرمالین در شیر
- مقدار 10 میلی لیتر شیر را در لوله آزمایش بریزید.
- مقداری اسید سولفوریک به آن اضافه کنید. دقت داشته باشید این کار را در شرایط آزمایشی و کاملاً به احتیاط انجام دهید.
- در حین انجام کار لوله آزمایش را تکان ندهید.
- اگر بین شیر و اسید سولفوریک محلولی بنفش رنگ به وجود آمد پس شیر حاوی فرمالین است.
نشاسته در شیر
- حدود 3 میلی لیتر شیر را در یک لیوان بریزید.
- به آن 5 میلی لیتر آب اضافه کنید.
- مخلوط بالا را بجوشانید.
- به آن زمان دهید تا سرد شود.
- پس از سرد شدن 2 تا 3 قطره ید در آن بریزید.
- اگر رنگ مایع به سمت آبی رفت در آن از نشاسته استفاده شده است.
آب در شیر
- شیر را روی سطحی شفاف و صاف بریزید.
- سطح را به حالت اریب بگیرید.
- شیری که خالص باشد در صورت سرازیر شدن آرام جریان پیدا می‌کند و ردی از خود باقی نمی‌گذارد.
- اما شیری که در آن آب وجود داشته باشد سریع پایین ریخته و از خود خطی سفید بر جای می‌گذارد.
کرومات و بی کرومات پتاسیم در شیر
- مقداری شیر در ظرف بریزید.
- 2 قطره نیترات نقره به آن اضافه کنید.
- اگر شیر به سمت قرمز خونی رنگ رفت، شیر حاوی کرومات و بی کرومات پتاسیم است.
کرومات و بی کرومات را به شیر فاسد شده اضافه می‌کنند تا در حین حرارت دیدن لخته نشود.
نمک در شیر
- 5 میلی لیتر نیترات نقره را با چند قطره کرومات پتاسیم 5٪ مخلوط کنید.
- به آن 1 میلی لیتر شیر اضافه کنید.
- اگر شیر، زرد رنگ شد پس در آن نمک اضافه شده است.
- اما اگر شیر، قهوه ای آجری رنگ شد، شیر بدون نمک است.
اما دلیل اضافه کردن نمک به شیر این است که نمک باعث کاهش نقطه انجماد شیر می‌شود. در نتیجه افرادی که به شیر آب اضافه می‌کنند با کمک نمک می‌توانند آب اضافی را پنهان کنند.
واناسپاتی (Vanaspati) در شیر
واناسپاتی (Vanaspati) یک ماده شبیه به روغن پالم است. برای تشخیص آن مراحل زیر را انجام دهید.
- 3 میلی لیتر شیر را در لوله آزمایش بریزید.
- همان مقدار اسید هیدروکلریک به آن اضافه کنید.
- اگر بعد از گذشت 5 دقیقه زمان، رنگ شیر قرمز شد پس در آن واناسپاتی استفاده شده است.
روشهای خانگی و آسان برای تشخیص شیر فاسد
روشهای معرفی شده در بالا اغلب روشهای آزمایشگاهی بودند که انجام آن‌ها در خانه کمی سخت است. در این قسمت روش‌هایی را معرفی می‌کنیم که به کمک آن‌ها فاسد بودن شیر را می‌توان تشخیص دارد. با ما همراه باشید.
تاریخ مصرف شیر را بخوانید
به هیچ وجه شیر تاریخ گذشته نخورید. شیر از مواد غذایی فوق العاده حساس است که زود فاسد می‌شود و فاسد شدن آن باعث ایجاد بیماری‌های مختلف می‌شود. با وجود قوانین دقیق واحدهای نظارت بر بهداشت، تاریخ انقضا یک نشانه مهم برای سالم بودن شیر است. پس در هنگام خرید حتماً آن را چک کنید.
شیر را بو کنید
همه ما بوی شیر طبیعی برایمان آشناست. شیر سالم تنها همان بو را می‌دهد. اگر هر گونه بوی اضافی مانند ترشی احساس کردید به سالم بودن شیر شک کنید. شیر فاسد شده بو و مزه ترش می‌دهد. البته بوی طبیعی الزاماً به معنای سالم بودن شیر نیست.
رنگ شیر را چک کنید
شیر سالم سفید است و کمی به سمت کرمی می‌رود. برای تشخیص رنگ دقیق شیر آن را در یک ظرف شفاف ریخته، مقابل نور بگیرید و رنگ آن را بررسی کنید. اگر کمی از حالت نرمال تیره تر بود یعنی شیر شما فاسد است.
غلظت شیر را بررسی کنید
شیر سالم بافتی روان و یکدست دارد. اگر در شیر لختی یا تکه‌های شبیه ماست و پنیر مشاهده کردید باید به سالم بودن شیر شک کنید. برای بررسی بافت شیر بهتر است آن را درون ظرفی شفاف ریخته و مقابل نور قرار دهید. اگر تکه‌هایی مانند پنیر یا لخته در آن وجود داشت آن را دور بریزید.
تست حرارت
برای انجام تست حرارت می‌توانید شیر را برای 60 ثانیه درون ماکروویو قرار دهید یا آن را بر روی اجاق گاز بجوشانید. از هر کدام از روش‌ها که استفاده کردید در صورت مشاهده لخته یا دلمه شدن شیر فاسد است و اگر حباب‌های کوچک بر سطح آن تشکیل شد به معنای سالم بودن شیر است. لایه چربی که بر روی سطح شیر تشکیل می‌شود دلیل بر فاسد بودن شیر نیست.
از شرایط نگهداری شیر مطمئن شوید
شیر با توجه به بسته بندی که دارد شرایط نگهداری متفاوتی نیز می‌تواند داشته باشد. بعضی شیرها را ظرف ده روز باید استفاده کنید و شیرهای پاکتی را تا قبل از باز شدن برای چند ماه می‌توانید در یخچال نگهداری کنید. شیر با برچسب یو اچ تی (UHT) می‌تواند برای مدت طولانی خارج از یخچال اما به دور از حرارت مستقیم خورشید نگهداری شود.
اما انواع دیگر شیر باید حتماً در یخچال و دمای 0 تا 4 درجه سانتیگراد نگهداری شوند. همچنین شیرهای با برچسب یو اچ تی نیز پس از باز شدن در لازم است در یخچال باشد. توجه داشته باشید هر نوع شیری، فارغ از تاریخ مصرفی که دارد، پس از باز شدن در آن باید طی سه روز کاملاً استفاده شود.
انواع شیر
شیر پاستوریزه یعنی شیر که از فروشگاه‌های مختلف و نه به صورت محلی خریداری می‌کنید انواع مختلفی دارد. بسیاری این نمونه‌ها را با عنوان‌های استریلیزه و هموژنیزه بر روی پاکت‌های شیر مشاهده کرده اید. در این قسمت از مقاله به معرفی انواع شیر می‌پردازیم.
شیر پاستوریزه
شیر خام که در واقع شیر گاو است در هر شرایط نگهداری به سرعت فاسد می‌شود. به همین دلیل طی فرایند پاستوریزاسیون تمامی میکروارگانیسم‌های مضر و بیماری زا را از بین می‌برند. در این فرایند شیر را در دمای 72 تا 75 درجه سانتیگراد برای 15 تا 20 دقیقه می‌جوشانند و بعد حرارت را به سرعت تا 5 درجه سانتیگراد پایین می‌آورند.
در نتیجه شیر پاستوریزه میکروارگانیسم‌های بیماری زا ندارد. اما مقداری میکروارگانیسم غیرفعال و بدون ضرر دارد که پس از گذشت مدتی به صورت فعال در می‌آید. نگهداری این شیر در یخچال نیز تغییری در این واقعیت ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین شیر پاستوریزه باید در یخچال نگهداری شود و ظرف مدت 2 تا 3 روز استفاده شود. طول عمر این نوع شیر کم است و به سرعت میکروارگانیسم‌های آن فعال می‌شود.
شیر استریلیزه
شیر خام در فرایند استریلیزاسیون در دمای 140 درجه سانتیگراد برای 2 تا 5 ثانیه حرارت داده می‌شود. در طی این فرایند همه میکروارگانیسم‌های بیماری زا در شیر از بین می‌رود و شیر مدت زمان بیشتری باقی می‌ماند. باور اشتباهی وجود دارد مبنی بر اینکه شیرهایی که استریلیزه هستند و زمان زیادی قابلیت نگهداری دارند حاوی مواد نگهدارنده هستند. این باور اشتباه است و دلیل این قابلیت نگهداری برای مدت طولانی حرارت دیدن شیر در دمای بالاست. استریلیزه کردن از ارزش غذایی شیر کم نمی‌کند و هیچ مواد افزودنی به آن اضافه نشده است. جالب است بدانید شیر خام که به روش سنتی جوشانده می‌شود ارزش غذایی بیشتری را از دست می‌دهد.
شیر هموژنیزه
هموژنیزاسیون فرآیندی است که در آن آنزیم لیپاز در شیر غیر فعال می‌شود. در نتیجه ذرات چربی شیر طی این فرآیند و در اثر فشار به ذرات 5 میکرون و کوچکتر تبدیل می‌شود. پس از فرایند هموژنیزاسیون دیگر لایه چربی روی شیر تشکیل نمی‌شود، رنگ شیر روشن تر شده و خوشمزه تر می‌شود. به دلیل تعداد گلبول چربی کوچک تر و بیشتر دیگر دلمه نرم تولید نکرده و فرایند هضم آسان تری دارد.
شیر بدون لاکتوز
به دلیل وجود لاکتوز در شیر، بعضی افراد بعد از استفاده از شیر دچار نفخ، دل درد، اسهال یا حتی تهوع می‌شوند. این افراد مبتلا به عارضه عدم تحمل لاکتوز هستند. لاکتوز، قند شیر است و در بدن این افراد تجزیه کننده لاکتوز یعنی آنزیم لاکتاز، وجود ندارد به همین دلیل سیستم گوارشی برای هضم لاکتوز دچار مشکل می‌شود. در نتیجه لاکتوز بدون تجزیه شدن به روده بزرگ منتقل شده و تحت تأثیر میکروارگانیسم‌های روده تخمیر می‌شود. سپس اسید لاکتیک و اسیدهای چرب کوتاه تولید می‌کند و منجر به بروز ناراحتی‌های گوارشی می‌شود.
طی فرآیند تولید شیر بدون لاکتوز، در واقع به آن آنزیم لاکتاز اضافه می‌کنند. لاکتوز به قندهای ساده گلوکز و گالاکتوز تبدیل می‌شود. لاکتوز که به قندهای ساده تبدیل می‌شود باعث می‌شود شیر طعم شیرین تری بگیرد و رنگ آن نیز تیره تر می‌شود. زیرا لاکتوز نسبت به گلوکز و گالاکتوز شیرینی کمتر و رنگ روشن تری دارد. شیر بدون لاکتوز نیز مانند دیگر انواع شیر ارزش غذایی بالایی داشت و این فرآیند از آن نمی‌کاهد.
نکات مهم
- قبل از استفاده از هر نوع شیر حتماً آن را بجوشانید. جوشاندن شیر هر چند همه میکروب‌های آن را از بین نمی‌برد اما راه خوبی برای اطمینان نسبی پیدا کردن از سالم بودن شیر است.
- هر چند روشهای آزمایشگاهی و خانگی برای کنترل کیفیت شیر وجود دارد، اما هرگز نمی‌توان تمامی مواد افزودنی را یافت.
- از طریق روش‌هایی مشابه با آنچه معرفی شد می‌تواند مواد افزودنی در دیگر لبنیات مانند پنیر و ماست را نیز تشخیص داد.
- در صورت بروز نفخ و دل درد از خوردن شیر منصرف نشوید. سعی کنید انواع بدون لاکتوز آن را استفاده کنید زیرا برای سلامتی حیاتی است.
سخن آخر
در این مقاله از اسنپ مارکت به بررسی روشهای تشخیص شیر تقلبی از شیر سالم پرداختیم. سپس انواع شیر را بررسی کردیم و با تفاوت آن‌ها آشنا شدیم. خبر خوب آنکه می‌توانید شیر تازه و باکیفیت را همین حالا از اسنپ مارکت سفارش داده و در زمانی کوتاه در منزل تحویل بگیرید. شما برای تشخیص شیر تقلبی و سالم از چه روشهای خانگی استفاده می‌کنید؟